Chiếu sáng công cộng trong vòng xoáy đổi mới công nghệ

Thế giới cất cánh

Theo số liệu của Northeast Group, LLC – một công ty nghiên cứu thị trường chuyên về cơ sở hạ tầng thông minh có trụ sở tại Washington DC (Mỹ), cả thế giới hiện có khoảng 315 triệu đèn đường và dự báo tăng lên 359 triệu vào năm 2025. Chiếu sáng công cộng đang trải qua giai đoạn thay đổi sâu sắc khi đèn đường công nghệ cũ dần được thay thế bằng đèn LED và các hệ thống chiếu sáng có kết nối. Dự báo đến năm 2026, đèn LED và hệ thống chiếu sáng có kết nối sẽ chiếm lần lượt 89% và 42% thị phần thị trường chiếu sáng công cộng.

Trong xu thế phát triển đô thị thông minh, bền vững, nhiều thành phố trên khắp thế giới đã triển khai hàng loạt dự án đổi mới công nghệ đèn đường ở quy mô lớn. Chẳng hạn, từ tháng 9/2014, thủ đô Madrid của Tây Ban Nha đã tiến hành thay mới 225.000 bộ đèn LED để thực hiện chiến lược “thông minh hóa” Madrid.

Đầu năm 2015, Szczecin - một thành phố nhỏ của Ba Lan cũng “LED hóa” 5.000 đèn chiếu sáng công cộng, một nửa số này được vận hành từ xa bằng một phần mềm quản lý chiếu sáng thông minh. Hoặc gần đây nhất, thủ đô Jakarta của Indonesia đã triển khai lắp đặt 90.000 bộ đèn đường LED. Các đèn này cũng sẽ được điều khiển từ xa thông qua phần mềm quản lý chiếu sáng thông minh Philips CityTouch.

Đèn đường LED tại Jakarta được điều khiển từ xa bằng phần mềm Philips CityTouch.

Việt Nam rục rịch khởi động

Với khoảng 1,2 triệu bộ đèn công cộng các loại, hầu hết là đèn công nghệ cũ hiệu suất thấp như HPS và cao áp thủy ngân, Việt Nam chịu nhiều áp lực phải đổi mới công nghệ chiếu sáng, không chỉ để đáp ứng yêu cầu tiết giảm 50% điện chiếu sáng công cộng. Thời gian qua, một số dự án thay thế đèn đường LED đã được triển khai ở TP.HCM và Hà Nội, nhưng mới chỉ ở hình thức thí điểm với quy mô khá nhỏ.

Mới đây, Bình Dương đã mở ra một triển vọng rõ ràng hơn khi công bố kế hoạch phát triển chiếu sáng bền vững trên diện rộng. Theo một thỏa thuận hợp tác được ký kết vào cuối tháng 10 giữa Philips Lighting - công ty dẫn đầu thế giới về chiếu sáng và Becamex IDC - nhà phát triển hạ tầng đô thị tiên phong, hai đối tác sẽ tiến hành nghiên cứu và triển khai lắp đặt đèn đường LED hiệu quả năng lượng tại các khu vực trung tâm thành phố. Song song đó, hai bên sẽ phối hợp thực hiện thí điểm một dự án đèn đường thông minh, sử dụng công nghệ điều khiển tiên tiến nhất hiện nay.

Các bộ đèn kết nối không dây với nhau và được quản lý từ xa trên màn hình máy tính hoặc điện thoại di động, được lập trình sẵn thời gian bật tắt, tăng, giảm sáng và các chức năng thông minh khác. Nếu thành công và được ứng dụng rộng rãi, hệ thống chiếu sáng này sẽ tạo tiền đề phát triển đô thị thông minh tại Bình Dương, đồng thời khuyến khích các thành phố khác mạnh dạn chuyển đổi công nghệ chiếu sáng.

Ứng dụng thí điểm đèn LED trên đường Điện Biên Phủ, TP.HCM.

Lợi ích song hành với thách thức

Khảo sát của Northeast Group, LLC với 1.000 dự án chiếu sáng LED công cộng tại 90 quốc gia cho thấy các dự án này đều đạt được 3 lợi ích quan trọng là chất lượng ánh sáng tốt hơn, an toàn giao thông được cải thiện và tiết kiệm chi phí điện năng.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với việc triển khai dự án là chi phí đầu tư ban đầu vẫn còn cao, dù giá đèn LED đã liên tục giảm trong những năm qua. Để giải quyết thách thức này, nhiều giải pháp đã được đưa ra, trong đó có các công cụ tài chính như đầu tư bằng hình thức xã hội hóa theo mô hình ESCO, tài trợ vốn…

Theo ông Eric Benedetti, Tổng Giám đốc Philips Lighting Việt Nam, việc chuyển đổi sang công nghệ mới cũng đòi hỏi những khả năng mới để nắm bắt, làm chủ công nghệ. Nhằm hỗ trợ khách hàng và chủ đầu tư, ngoài việc thiết kế, cung cấp và lắp đặt thiết bị, Philips Lighting còn có gói giải pháp “Lighting as a Service (LaaS)” đi kèm, trong đó công ty sẽ hỗ trợ các công đoạn từ vận hành hệ thống chiếu sáng cho đến bảo trì và nâng cấp khi đến hạn.

Hiện gói giải pháp này đã được triển khai hiệu quả tại một số quốc gia và hy vọng sẽ sớm được giới thiệu vào Việt Nam. Còn theo ông Nguyễn Văn Hùng, Chủ tịch - Tổng Giám đốc Becamex IDC, để các dự án chiếu sáng công cộng quy mô lớn được thực hiện hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa 3 nhà: Nhà nước – nhà đầu tư – nhà sản xuất.