Cho vay ngang hàng: Nhìn Trung Quốc mà tự cảnh báo cho ta

TS. Châu Đình Linh

Giảng viên trường Đại học Ngân hàng TPHCM

52 bài viết

• Đối với đầu tư chứng khoán nói chung và để có hiệu quả, các nhà đầu tư phải phân tích rất khoa học về môi trường đầu tư, rủi ro có thể xảy ra trong thời gian đầu tư. Tóm lại, đầu tư chứng khoán là hành vi có cân nhắc cao và sự am hiểu.
  Tại: Cách nào phân tán rủi ro?
• Hiện đang có những điểm sáng có thể giúp tăng trưởng tín dụng, khi khả năng hấp thụ vốn sẽ dần tốt hơn từ nay tới cuối năm
  Tại: Điểm sáng cho tăng trưởng tín dụng cuối năm

Tháng 7/2018, tại Trung Quốc, các nạn nhân gặp khó khăn khi cho vay trên nền tảng ngang hàng (P2P lending) đã tập trung và lấp đầy 2 sân vận động cỡ lớn tại Hàng Châu nhằm trông chờ sự giúp đỡ từ chính phủ. Ở đó, mọi lo lắng đều hằn sâu trong đôi mắt nhà đầu tư, mọi bối rối đều thể hiện qua các hành động trong giải quyết khủng hoảng của cơ quan chức năng. Nhưng hơn hết, tất cả đều cùng hướng đến số phận của các công ty cho vay ngang hàng và niềm hy vọng hoàn trả số tiền đã đầu tư.

Hy vọng rồi thất vọng, sự sụp đổ hàng loạt của các công ty cho vay ngang hàng Trung Quốc đã chấm dứt mọi thứ với các nhà đầu tư. Những hệ lụy vẫn chưa đánh giá hết, nhưng bài học được rút ra là nhãn tiền và vô cùng có lợi cho nhiều nước – trong đó có Việt Nam.

Những đánh giá sơ bộ về hoạt động cho vay ngang hàng P2P tại Việt Nam

Tại Việt Nam, cho vay ngang hàng (P2P lending) đã trở thành ngành tài chính tỷ USD. Sự phát triển đó của nền tảng cho vay P2P nằm ở những con số đầy ấn tượng về tổng dư nợ, quy mô kết nối, chất lượng hoàn trả tiền vay, số lượng công ty kinh doanh nền tảng cho vay P2P…Chẳng hạn, tính riêng một công ty cho vay ngang hàng Tima đã có hơn 2 triệu người đăng ký vay, 3 triệu đơn vay, và số tiền mặt giải ngân là gần 44 ngàn tỷ đồng của hơn 22 ngàn nhà đầu tư.

Với những kết quả trên, các công ty cho vay ngang hàng có thể làm nhiều ngân hàng và công ty tài chính hiện nay phải e dè trong cạnh tranh. Tại sao vậy? Vì chúng đang hướng đến hoạt động tài chính trên một thị trường ngách hoàn hảo. Theo đó, các nhu cầu tài chính thường là món nhỏ (vài triệu đến vài chục triệu) sẽ được đáp ứng nhanh chóng bởi hàng chục ngàn người đang có vốn nhàn rỗi. Ngoài ra, tính kết nối không thông qua trung gian của nền tảng còn làm: tối thiểu nhiều chi phí, nhanh chóng tiện lợi, và tạo kênh đầu tư sinh lời hấp dẫn.

Chính vậy, sự phát triển của nền tảng cho vay ngang hàng là tất yếu tại hệ thống tài chính Việt Nam. Các cơ quan có thẩm quyền cần phải nhanh chóng hành động cập nhập bài học từ Trung Quốc để tự cảnh báo và đưa ra các giải pháp tối ưu.

Trông Trung Quốc mà tự cảnh báo ta

Tới đây, nếu chúng ta còn nghi ngờ về sự vượt trội của mô hình kinh doanh này thì có thể suy ngẫm về sự thành công của Grab, Uber, Airbnb,…và những cái "sống mòn" của tổ chức đối trọng truyền thống.

Tuy nhiên, đối với nền tảng cho vay ngang hàng thì yếu tố rủi ro và những ảnh hưởng đến hệ thống tài chính là nghiêm trọng. Nên, không được đối xử giống các công ty cung cấp dịch vụ trên nền tảng ngang hàng khác, mà cần vận hành và phát triển trên các bài học từ các nước – đặc biệt, có thể trông Trung Quốc mà tự cảnh báo cho ta. 

Chẳng hạn, các cảnh báo có thể bao gồm:

Một là, hình thành khung pháp lý nhằm: điều chỉnh hoạt động kinh doanh cho vay ngang hàng; quy định hoạt động thường nhật của công ty vận hành nền tảng ngang hàng; yêu cầu về quản trị thông tin và thực hiện đánh giá tín nhiệm các đơn yêu cầu vay; xây dựng các chuẩn mực quản trị rủi ro chủ động...

Hai là, xây dựng các chính sách về cho vay ngang hàng với đối tượng điều chỉnh là những công ty vận hành nền tảng P2P (tạm gọi là công ty P2P). Theo đó, cấm mọi hình thức tự huy động vốn để cho vay của các công ty P2P.

Ba là, hình sự hóa các hoạt động công ty P2P tạo lập thông tin về khách hàng vay vốn và sử dụng vốn cho các doanh nghiệp riêng của họ. Đây cũng chính là nguyên nhân chính yếu dẫn đến các nền tảng cho vay ngang hàng bị sụp đổ ở thị trường Trung Quốc.

Bốn là, thành lập ủy ban giám sát toàn diện các nền tảng cho vay ngang hàng và cảnh báo sớm các mô hình cho vay ngang hàng có dấu hiệu gian lận tài chính Ponzi.

Năm là, phổ biến các kiến thức về cho vay ngang hàng nhằm trang bị cho các nhà đầu tư những nhận thức về rủi ro và có những quyết định đúng đắn khi cho vay trên nền tảng ngang hàng.

…

Tóm lại, cẩn tắc vô áy náy, các cơ quan có thẩm quyền ở Việt Nam nên phản ứng kịp thời và đón đầu sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng cho vay ngang hàng. Để từ đó, chúng ta tiến tới quản trị rủi ro chủ động, nhằm tránh hoặc hạn chế các tổn thất có thể xảy ra như trường hợp Trung Quốc.