[Chọn sách cho nhà đầu tư] Làm sao để kiểm soát nỗi sợ hãi, sự hoài nghi và sáng suốt dự đoán xu thế thị trường?

Trọng tâm cuốn sách “Tâm lý thị trường chứng khoán” nhằm giải đáp cho câu hỏi “Làm thế nào để kiểm soát được cảm giác sợ hãi cùng tâm lý hoài nghi và dự đoán được xu thế tăng giảm của thị trường?” Dường như đó là nỗi niềm băn khoăn trăn trở khiến không ít các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán phải đau đầu đi tìm kiếm lời giải đáp từ thuở sơ khai tới ngày nay.

Tác giả cho rằng việc xác định chính xác mức độ và dũng cảm đối mặt với các cảm xúc đó, đồng thời luôn giữ cho mình một cái “đầu lạnh” để có thể đưa ra được những đánh giá khách quan là điều không phải nhà đầu tư nào cũng làm được. Phần đông những người tham gia thị trường chứng khoán đều tìm cách tránh né những rủi ro và nỗi bất an bằng cách làm theo những gì người khác đang làm, với tâm lý là số đông luôn đúng. Điều này chính là nguyên nhân gây ra sự cuồng loạn của đám đông, khi rủi ro xảy ra sẽ kéo theo hàng loạt các tổn thất và biến thành thảm họa.

Đa phần mỗi nhà đầu tư bước chân vào TTCK là bước vào cuộc chiến với rất nhiều đối thủ, nhưng đối thủ lớn nhất lại là chính mình, đúng hơn là các cảm xúc tự trong sâu thẳm của mỗi người khi ngồi trước bảng giá thay đổi không ngừng nghỉ. Theo tác giả, trên TTCK, 75% là tâm lý và 25 % là đầu tư tài chính. Do đó ai có khả năng và kiểm soát được tâm lý, chưa nói đến các yếu tố khác như kiến thức, kỹ năng, kỷ luật đầu tư và … may mắn thì ắt sẽ thành công”.

Mỗi ngày, khi các sàn giao dịch chứng khoán trên toàn thế giới mở cửa, hàng triệu nhà đầu tư lại dán mắt, bất động trước màn hình nhảy múa. Có ai không hồi hộp, không lo sợ thua lỗ và mất mát, không khấp khởi mừng thầm nhẩm tính lời lãi. Gần như tất cả đều trải qua những cung bậc cảm xúc đó trong mỗi phiên giao dịch, nhưng có bao nhiêu nhà đầu tư không để những cảm xúc đó chi phối quyết định đặt lệnh giao dịch. Chắc chắn rất ít. Vào cuộc, gần như ai cũng biết mấy nguyên tắc: Mua thấp-bán cao; Hãy để lãi chạy; Cắt lỗ thật nhanh; Mua bán theo xu thế… Nhưng thực tế có bao nhiêu người thực hiện đúng những nguyên tắc chung và cơ bản nhất đó?!

Chúng ta không thể quên câu nói nổi tiếng của nhà đầu tư vĩ đại thế kỷ XX - Ben Graham từng nhận xét rằng: “Đầu cơ cổ phiếu chủ yếu là câu chuyện xoay quanh việc anh A cố gắng nghĩ xem anh B, C và D đang nghĩ gì – trong khi B, C và D cũng cố làm y như thế.” Chính vì lẽ đó, việc các nhà đầu tư, đặc biệt những người mới chập chững bước đi những bước đầu tiên vào thị trường thông thường sẽ rất khó tránh khỏi những “cạm bẫy” của việc đầu tư theo số đông, thậm chí lúc ấy các NĐT của chúng ta sẽ rất khó chạy thoát khỏi sự cuồng loạn đám đông nếu không thực sự được trang bị các kiến thức cũng như kĩ năng cần thiết trước thị trường khốc liệt.

Để tìm kiếm lời giải cho những câu hỏi trên, tác giả đã không ngừng đưa ra những lý thuyết và các phương pháp luận tân tiến để áp dụng vào thị trường chứng khoán. Các trào lưu đầu tư liên tục quay vòng, song các nhà đầu tư vẫn không tránh khỏi vòng xoáy nghiệt ngã của nạn đầu cơ cùng các thảm họa tài chính khác. Bằng những kiến thức chuyên sâu về thị trường chứng khoán cùng khả năng phân tích tâm lý tài chính tài tình, Geogre Charles Selden đã mô tả những bí mật ẩn giấu đằng sau các nguyên lý hoạt động của thị trường chứng khoán, cung cấp những bài học quý báu giúp các nhà đầu tư có cái nhìn xuyên suốt và khách quan trong việc đưa ra những quyết định mang tính sống còn qua cuốn sách.

Các phương pháp mà ông đưa ra được đúc kết từ cuốn sách như sau:

- Mục đích chính của bạn là phải luôn giữ cho đầu óc minh mẫn và tỉnh táo. Do đó, đừng hành động vội vã dựa trên những thông tin cảm tính bên ngoài, đừng giao dịch với khối lượng quá lớn (đòn bẩy quá cao) đến nỗi phải lo lắng vì nó và đừng bao giờ bị ảnh hưởng bởi trạng thái của chính mình trên thị trường. Một nhà đầu tư luôn “ngập tràn” cổ phiếu (margin cao) sẽ khó có thể thực hiện theo đúng nguyên tắc của mình đặt ra từ đầu khi họ dễ dàng “ném cổ phiếu qua cửa sổ” khi nghe những thông tin gì đó, hoặc đi hỏi xung quanh nên làm gì với điều đó.

- Việc giá cổ phiếu bị đẩy lên mức cao như thế nào sẽ tùy thuộc vào tình trạng của nền kinh tế, liên quan gián tiếp ở đây là tín dụng, nếu tín dụng được thả lỏng và các ngành kinh doanh càng ngày càng phát đạt thì có thể kỳ vọng vào một đợt tăng kéo dài, nếu tăng trưởng tín dụng không đi kèm với tăng trưởng nội tại của nền kinh tế thì sẽ dẫn đến bong bóng giá tài sản.

- Hoạt động đầu tư trên thị trường tài chính mang nặng yếu tố tâm lý của những người tham gia trên đó, nó không phải là một môn khoa học tự nhiên, vì thế việc cố gắng biến toàn bộ các kỹ năng đầu tư hay đầu cơ thành những điều rõ ràng đến không tưởng cuối cùng cũng sẽ dẫn đến thất bại. Nên nhớ rằng sẽ không có một “chén thánh” bách chiến bách thách nào trên thị trường cả.

- Hãy hành động dựa trên đánh giá của bản thân, không nên nghe ngóng lung tung không chọn lọc, thậm chí nếu quá bận rộn thì mới nên dựa hoàn toàn vào đánh giá của người khác ( ủy thác đầu tư hay đầu tư vào các quỹ đầu tư là những ý tưởng không tồi).

- Khi còn nghi ngờ, hãy rời xa thị trường. Trì hoãn sẽ đỡ tốn kém hơn là thua lỗ. Việc làm rõ những rủi ro và khả năng chấp nhận rủi ro đó thì sẽ có ích hơn nhiều so với việc chỉ quan tâm đến các yếu tố tích cực.

- Sai lầm lớn nhất của 99 trong số 100 người đó là tin tưởng rằng thị trường sẽ còn đi lên khi nó đã ở đỉnh và còn đi xuống khi đã ở đáy. Vì vậy, đừng theo đuổi những gì bạn cho là không còn hợp lý, cho dù lợi nhuận mà bạn có thể mất đi nếu không làm như thế có lớn đến đâu chăng nữa.

Ngày nay, khi nhắc đến ông, người ta đều nhớ đến câu nói nổi tiếng “Nhiệt huyết không phải thứ duy nhất tồn tại trên thị trường. Hãy dừng lại để học hỏi nếu chưa thực sự chắc chắn. Đừng để những thiếu sót về kiến thức và tâm lý giết chết tài khoản một nhà đầu tư”. Có lẽ rằng cho đến tận ngày nay, các nguyên lý kinh doanh chứng khoán mà ông kỳ công đúc kết vẫn luôn là những kiến thức và bài học quan trọng cho tất cả những ai muốn thử sức với thị trường chứng khoán ngay từ giây phút đầu tiên ta bắt đầu gấp trang sách lại!.

Tác giả Geogre Charles Selden

Geogre Charles Selden (sinh năm 1870 – chưa rõ năm mất) là một nhà văn Mỹ nổi tiếng đầu tiên khai thác sâu về thị trường chứng khoán để đưa lên những trang sách.

Bằng những kiến thức chuyên sâu cùng khả năng phân tích tâm lý tài chính tài tình, ông đã mô tả những bí mật ẩn giấu đằng sau các nguyên lý hoạt động của thị trường chứng khoán, cung cấp những bài học quý báu giúp các nhà đầu tư có cái nhìn xuyên suốt và khách quan trong việc đưa ra những quyết định mang tính sống còn.

Được xuất bản năm 1912, đã trải qua hơn 100 năm nhưng “Psychology of Stock Market” với phiên bản tiếng Việt mang tên “Tâm lý thị trường chứng khoán” vẫn giữ nguyên được giá trị của nó cho đến hôm nay. Với lối diễn đạt đơn giản nhưng logic, ngắn gọn nhưng sâu sắc, tác phẩm của G.C. Selden xứng đáng được tôn vinh là "cuốn sách bất tử với thời gian", và trở thành "kinh thánh" cho các nhà đầu tư chứng khoán, đặc biệt là về tâm lý thị trường.

Bên cạnh những lời khuyên bổ ích cùng những kiến thức vô giá về kinh doanh chứng khoán, cuốn sách cũng giúp người đọc thay đổi một số cách nhìn truyền thống về tâm lý đám đông trên thị trường. Như chính tác giả đã nhận định, khi bạn nhận thức được về tâm lý đám đông theo cách này, cũng là lúc bạn có thể bước vào thị trường chứng khoán và khám phá những điều thú vị cùng những bí mật ẩn giấu phía sau trò chơi kinh doanh vĩ đại nhất mọi thời đại.