Cô gái đầu tiên trên thế giới nhiễm siêu vi khuẩn kháng kháng sinh được bác sĩ cứu mạng bằng biện pháp "săn vi khuẩn"

Cụ thể, nhóm các thầy thuốc và chuyên gia vi sinh quốc tế đã tạo ra một dung dịch hỗn hợp các virus đói vi khuẩn. Những virus này đã được thiết kế về mặt di truyền để săn tìm vi khuẩn với khả năng tốt nhất của nó. Nhờ đó, mạng sống của bệnh nhân được kéo dài. Không những thế, họ còn giúp một phương thức điều trị đã từ lâu bị lãng quên ở phương Tây thu hút sự chú ý thực sự trong giới y khoa.

Isabelle được chẩn đoán mắc u xơ nang từ khi mới 8 tuổi. Cô bé liên tục phải đấu tranh với căn bệnh nhiễm trùng do siêu khuẩn hết đến rồi đi và cứ thế lặp lại. Trong giai đoạn niên thiếu của Isabelle, nhóm bệnh nhiễm trùng Mycobacterium abscessus – liên quan tới lao phổi và bệnh phong – đã được kiểm soát rất tốt. Nhưng vài năm trước, sau khi trải qua ca cấy ghép phổi đôi, bệnh bỗng trở lại với mức độ dữ dội hơn trước.

Isabelle Carnell-Holdaway được cứu sống 1 cách tuyệt vời. Ảnh: Independent Digital News & Media Limited.

Không đáp ứng thuốc kháng sinh của bệnh viện, Isabelle nhanh chóng bị suy gan, phổi. Cơ hội sống sót của cô bé rớt xuống rất nhanh, chỉ còn chưa đầy 1%. Trong nỗ lực cuối cùng, mẹ Isabelle được gợi ý về một cách điều trị không chính thống: Liệu pháp thể thực khuẩn (page therapy).

Thể thực khuẩn là những virus được đặt tên và nổi tiếng vì khả năng "nuốt gọn" những siêu khuẩn như loại mà Isabelle nhiễm, mặc dù không cụ thể là chính vi khuẩn đó.

Được phát hiện vào cuối những năm 1800, thể thực khuẩn đã được dùng trong hơn 100 năm qua ở Liên bang Xô Viết và Đông Âu, giúp điều trị thành công nhiều loại bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, bao gồm lỵ, lao phổi, salmonella, E.coli và tụ cầu khuẩn.

Trong một tài liệu của Ba Lan, nơi kháng sinh đã không còn tác dụng với gần 550 bệnh nhân, liệu pháp thể thực khuẩn lại thực sự hiệu quả, lên tới hơn 90%.

Trở lại trường hợp Isabelle. Mẹ cô bé muốn biết liệu con gái mình có thể được điều trị bằng một liệu pháp tương tự không. Nhưng ở Anh, điều trị thử nghiệm với thể thực khuẩn vẫn gây nhiều tranh cãi và chưa được nghiên cứu nhiều.

Ngoài nguyên nhân là thành công trị bệnh của kháng sinh, một trong những lý do khiến phương Tây đã lãng quên những kết quả khả quan về thể thực khuẩn là nhiều nghiên cứu, bao gồm cả nghiên cứu của Ba Lan ở trên, không có sự tham gia của các nhóm có kiểm soát. Nghiên cứu cũng chủ yếu được viết bằng thứ tiếng khác, không phải tiếng Anh.

Tác giả cao cấp kiêm bác sĩ Helen Spencer chia sẻ với The Independent: "Cha mẹ Isabelle biế rằng chúng tôi đang nỗ lực để tìm hiểu liệu pháp thể thực khuẩn. Do đó, khi đến lúc chúng tôi không còn liệu pháp chính thống nào khác để sử dụng, cộng với các dấu hiệu nhiễm trùng vẫn tiếp diễn - họ đã thiết tha đề nghị một lựa chọn khác".

Tất cả ba phage (Muddy, BPs và ZoeJ, được hiển thị, từ trái sang phải, trong các vi sóng điện tử) được sử dụng để điều trị nhiễm trùng đã được xúc tác như một phần của các dự án nghiên cứu và không bao giờ được sử dụng cho mục đích y tế (R. M. Dedrick et al. / Nature Medicine 2019) © Provided by Independent Digital News & Media Limited.

Có lý do chính đáng để thử nghiệm liệu pháp thể thực khuẩn, nhất là khi bác sĩ ở San Diego mới đây đã dùng chính liệu pháp này để diều trị thành công loại vi khuẩn kháng đa thuốc ở người có tên Acinetobacter baumannii.

Đại học Pittsburgh là nơi có bộ sưu tập thể thực khuẩn lớn nhất thế giới. Vì vậy, đây có vẻ là điểm khởi đầu hợp lý. Người quản lý bộ sưu tập 15.000 virus này, nhà vi sinh vật Graham Hatfull tỏ ra khá căng thẳng nhưng sẵn lòng giúp đỡ. Vậy là, nhóm của ông bắt đầu dành nhiều tháng để tìm kiếm thể thực khuẩn hoàn hảo cho căn bệnh nhiễm trùng của Isabelle.

Rút gọn lại, nhà vi sinh vật Hatfull tìm được 3 virus, một có tên Muddy bắt nguồn từ một cây cà tím đang thối rữa và do đó, nó chính là một "sát thủ" bẩm sinh. Hai loại kia, có tên ZoeJ và BPs, cần thêm chút khích lệ.

Trên thực tế, tính chất "ngủ vùi" chính là một trong những vấn đề khiến liệu pháp thể thực khuẩn không được phổ biến. Rất nhiều loại vi khuẩn này không đủ nguy hiểm để trở thành biện pháp điều trị hiệu quả và do phạm vi hoạt động của chúng cực kỳ cụ thể, thể thực khuẩn được coi là không đem lại tác dụng gì.

Nhà vi sinh vật Hartfull bày tỏ: "Tôi cảm nhận rằng, bộ sưu tập này có sức mạnh lớn lao trong việc giải đáp mọi loại thắc mắc của lĩnh vực sinh học. Nhưng chúng tôi không nghĩ có thể tiến tới lúc sử dụng những thể thực khuẩn này để trị bệnh".

Chìa khóa cho tác dụng trị bệnh của thể thực khuẩn nằm ở chỗ, cần phải có chút chỉnh sửa gen. Trong trường hợp này, ZoeJ và Bps đã được loại bỏ 1 gen, giúp chúng thu mình lại và rơi vào trạng thái ngủ khi xâm nhập tế bào vi khuẩn. Nhờ đó, thể thực khuẩn không còn "hiền" nữa. Chúng nhân bản liên tục cho tới khi thế hệ con cái rốt cuộc đã đủ sức bật lên từ tế bào chủ và phá hủy nó.

"Thuốc kháng sinh rất hiệu quả, nhưng chúng đã giảm bớt công lực đi rồi" – chuyên gia vi sinh vật Hatfull nhận định. "Với thể thực khuẩn, mọi chuyện đã khác. Thể thực khuẩn rất rõ ràng, cụ thể. Đó là một cuộc tấn công có mục tiêu. Bạn sẽ không làm ảnh hưởng tới phần còn lại của hệ vi sinh. Thể thực khuẩn lại có hàm lượng độc tố thấp do chúng không gây nhiễm trùng tế bào người".

Sau khi thanh lọc thể thực khuẩn và kiểm tra độ an toàn rồi tạo thành hỗn hợp từ chúng để tạo nên sức mạnh tốt hơn, loại thuốc mới đã sẵn sàng đưa vào điều trị. Tháng 6 năm 2018, dung dịch thuốc mới được truyền qua đường tĩnh mạch cho Isabelle 2 lần/ngày, mỗi liều chứa 1 tỷ phân tử thể thực khuẩn.

6 tuần sau, bệnh nhiễm trùng vẫn còn đó nhưng đã biến mất khỏi gan và hiện tại, chỉ còn 1-2 nốt nhỏ trên da.

Trong khi Isabelle vẫn chưa khỏi hoàn toàn bệnh nhiễm trùng do siêu khuẩn, cô bé đã có thể trở lại mọi hoạt động thường ngày. Cho tới thời điểm này, vi khuẩn cũng không biểu lộ khả năng kháng lại biện pháp điều trị. Bên cạnh đó, ngay cả khi như vậy, các nhà nghiên cứu cũng sẽ sớm bổ sung thể thực khuẩn thứ 4 vào dung dịch hỗn hợp trên.

Steffanie Strathdee, chuyên gia thể thực khuẩn kiêm bác sĩ, người từng tham gia nghiên cứu trước đó ở San Diego, phát biểu với NPR: "Đây thực sự là khoảnh khắc lịch sử. Đây là lần đầu tiên người ta sử dụng một thể thực khuẩn đã được thiết kế về mặt di truyền để điều trị thành công bệnh nhiễm trùng do siêu khuẩn ở người. Đúng là vô cùng tuyệt vời".

Khi công bố bản báo cáo về trường hợp của Isabelle, các tác giả cho rằng, đối mặt với vấn nạn kháng kháng sinh ngày càng gia tăng, xem xét kỹ hơn liệu pháp thể thực khuẩn được biến đổi gen có thể giúp cứu sống nhiều mạng người. Liệu pháp thể thực khuẩn nằm trong số những cách thay thế khả quan nhất cho kháng sinh hiện có".

(Nguồn: Sciencealert)