Có việc “thổi giá” vật liệu tại một số dự án cao tốc Bắc-Nam?

Các dự án thành phần đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông được Quốc hội, Chính phủ và Bộ GTVT yêu cầu phải hoàn thành trong năm 2022. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế và giao thông, mặc dù việc giải phóng mặt bằng đã cơ bản hoàn thành nhưng với việc khan hiếm vật liệu và giá thành tăng cao nếu không sớm được tháo gỡ sẽ ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành các dự án theo yêu cầu đề ra.

Đặc biệt, tại một số gói thầu dự án cao tốc Bắc – Nam như đoạn Phan Thiết - Dầu Giây, Phan Thiết – Vĩnh Hảo nhà thầu thi công tiết lộ, ở đây có việc bắt tay, nâng giá vật liệu thi công tuyến cao tốc trọng điểm này.

Cao tốc Bắc - Nam đang thiếu hàng triệu m3 vật liệu

Ngày 25/3, tại Tọa đàm trực tuyến "Khó khăn vật liệu làm cao tốc Bắc - Nam: Thực trạng và giải pháp", đại diện các Ban Quản lý dự án cao tốc Bắc – Nam và đại diện các nhà thầu đã đưa ra nhiều ý, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho 11 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam chạy qua 13 tỉnh thành.

Thông tin về những khó khăn tại 11 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam đi qua 13 tỉnh với tổng chiều dài khoảng 653km, ông Lê Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý xây dựng và Chất lượng công trình giao thông (Bộ GTVT) cho biết: "Theo hồ sơ thiết kế kỹ thuật, nhu cầu vật liệu đất đắp (sau khi đã điều phối vật liệu dọc tuyến) cho toàn bộ 11 dự án khoảng 52 triệu m3".

Vật liệu đang là vấn đề lớn đối với dự án cao tốc Bắc - Nam.

Cụ thể, dự án Mai Sơn – QL45 nhu cầu 7 triệu m3, Nghi Sơn – Diễn Châu 4,5 triệu m3, Diễn Châu - Bãi Vọt 7,1 m3, Nha Trang Cam Lâm 5,3 triệu m3. Hiện có 6/11 dự án đang triển khai. Trong đó, 3 dự án Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn và Cầu Mỹ Thuận 2 cơ bản hoàn thành phần đất đắp nên cơ bản không vướng các vấn đề liên quan đến vật liệu.

Hiện, 3 dự án còn lại là Mai Sơn - QL45, Mỹ Hảo - Phan Thiết và Phan Thiết - Dầu Giây bắt đầu xảy ra tình trạng khan hiếm vật liệu. "Nếu không nhanh chóng cấp phép lại cho các mỏ đã hết hạn thì nguy cơ thiếu vật liệu là điều hiện hữu", ông Tiến lo ngại.

Cũng theo ông Tiến, quy luật cung cầu, trước khi triển khai dự án, nhu cầu không có, giá vật liệu theo địa phương công bố. Khi có dự án, nhu cầu lớn, dẫn đến khan hiếm nên xảy ra hiện tượng đẩy giá vật liệu lên cao.

Cao tốc Bắc - Nam đoạn Mai Sơn - QL45 đang đươc thi công.

Theo số liệu khảo sát mỏ vật liệu của các đơn vị Tư vấn thiết kế, tổng số lượng mỏ cung cấp cho 11 dự án khoảng 143 mỏ. Trong đó bao gồm 81 mỏ đang khai thác (tổng trữ lượng khoảng 63,2 triệu m3), 12 mỏ đã hết thời hạn khai thác đang chờ gia hạn (tổng trữ lượng 28,8 triệu m3) và 82 mỏ trong quy hoạch nhưng chưa cấp phép khai thác (tổng trữ lượng khoảng 101,3 triệu m3), đảm bảo cung cấp đủ nhu cầu vật liệu đất đắp cho toàn bộ 11 dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020.

Cũng tại buổi toạ đàm khi được hỏi về việc khan hiếm vật liệu tại dự án cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết và Phan Thiết – Vĩnh Hảo, đại diện nhà thầu thi công dự án này cho biết: "Dự án của chúng tôi, hiện còn 1,8 triệu m3 nữa chưa biết tìm ở đâu".

"Hiện nguồn vật liệu này hoàn toàn phụ thuộc đất bên ngoài. Hiện nay tại Đồng Nai ngoài các mỏ vật liệu đã thực hiện theo quy hoạch và hồ sơ mời thầu chúng tôi cũng tìm kiếm các mỏ khác nhưng chỉ ký được duy nhất 1 mỏ, còn thiếu hơn 1 triệu m3 chưa biết tìm đâu", vị đại diện này cho biết.

Việc bắt tay, nâng giá là có...

Chia sẻ về những khó khăn khi thực hiện dự án, đại diện nhà thầu dự án cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết và Phan Thiết – Vĩnh Hảo thông tin thêm, hiện nay, với các mỏ đang quy hoạch trên các khu vực gói thầu thì có 4 mỏ đã được giao cho người dân, nếu tổ chức đấu giá theo đúng Luật khoáng sản, phải thu hồi toàn bộ đất đó thì không làm được. Đó là mỏ theo quy hoạch và hồ sơ mời thầu thì hoàn toàn bế tắc.

Như vậy nếu tháng 6 này, nếu không bù đắp được 80% thì nguy cơ vỡ trận rất cao, không còn cách nào tháo gỡ. Nhà thầu đã báo cáo Ban QLDA Thăng Long và Bộ GTVT, đó là khó khăn quá lớn của nhà thầu.

Bộ GTVT đang làm việc với các địa phương bổ sung các mỏ vật liệu.

"Thiệt hại cho chúng tôi rất lớn. Hàng trăm đầu thiết bị, hàng trăm con người, hết tháng 3 hết đất điều phối thì chỉ nằm chờ và chưa biết chờ tới khi nào có thể thi công tiếp", đại diện nhà thầu khẳng định.

Khi được hỏi về hiện tượng khan hiếm vật liệu có phải là hiện tượng bất thường, đại diện nhà thầu dự án cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết và Phan Thiết – Vĩnh Hảo tiếp tục cho hay: "Trước đây chưa có Luật Khoáng sản thì việc cung cấp đất cho dự án tương đối thuận lợi, nhưng nay các địa phương vướng cấp phép mỏ".

Đại diện nhà thầu này cho biết, có tham khảo, như Quảng Ninh có cách làm hay, tại Vân Đồn, Móng Cái các mỏ cấp phép và chỉ bán cho dự án đó. Sau khi hết dự án thì địa phương thu hồi.

"Chúng tôi đã đề xuất phương án này với dự án Phan Thiết nhưng chưa được chấp nhận", vị đại diện nhà thầu cho biết.

Về thông tin có tình trạng bắt tay nâng giá vật liệu hay không, đại diện nhà thầu dự án cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết và Phan Thiết – Vĩnh Hảo khẳng định: "Ít nhiều có việc đó, nói thật là công trường chưa mở, mỏ được bán cho dân với mức giá vừa phải, nhưng khi đại công trưởng mở ra thì là cơ hội lớn cho họ làm ăn. Việc bắt tay, nâng giá là có...".

Tương tự khi được hỏi về hiện tượng chủ mỏ bắt tay nâng giá trục lợi, ông Nguyễn Xuân Hải, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Thăng Long từ chối: "Tôi không có ý kiến gì về vấn đề này".

Lý giải về việc thiếu hụt vật liệu như vậy ảnh hưởng tới tiến độ dự án, ông Nguyễn Xuân Hải cho biết, Ban QLDA Thăng Long và Ban QLDA 7 gần như tháng nào cũng họp kiểm điểm tiến độ để tìm mọi giải pháp tháo gỡ.

"Cuối tháng 12/2020 và đầu tháng 3/2021, đoàn công tác Bộ GTVT đã làm việc với UBND tỉnh Bình Thuận và Đồng Nai để tháo gỡ. Hai tỉnh đã tổ chức khảo sát lại thực tế trữ lượng các mỏ, tuy nhiên tới thời điểm này vẫn chưa tháo gỡ được khâu cấp phép và gia hạn khai thác mỏ", ông Hải thông tin.

Đối với tình trạng chênh lệch giá vật liệu, ông Nguyễn Xuân Hải cho biết: "Hợp đồng cao tốc Bắc - Nam là hợp đồng có điều chỉnh giá, trong đó có nhóm vật liệu đất đắp. Tuy nhiên, dù có được điều chỉnh cũng không thể đảm bảo cân bằng giữa giá thực tế và giá điều chỉnh, gây thiệt hại lớn cho nhà thầu thi công".

Bộ Công an có thể điều tra

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ, hiện nay các dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam đang được đẩy nhanh tiến độ, các dự án đều vượt và đúng tiến độ. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là việc khan hiếm vật liệu dẫn tới nguy có các nhà thầu có đủ máy móc, nhân lực nhưng vẫn để bị chậm tiến độ do không đủ vật liệu thi công.

Thứ trưởng Lê Đình Thọ cho biết, Bộ GTVT đã yêu cầu Ban QLDA đường Hồ Chí Minh tiếp tục phối hợp với UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế, Sở GTVT… để sớm giải quyết xong hồ sơ thủ tục đối với 2 mỏ vật liệu đất đắp nói trên để các nhà thầu sớm lấy được vật liệu đất đắp thi công dự án đảm bảo chất lượng, tiến độ yêu cầu. Những thay đổi điểm mỏ lấy vật liệu đá phục vụ thi công bê tông nhựa phải đầy đủ hồ sơ thủ tục quy định, vượt thẩm quyền của Ban phải có ý kiến đồng ý của Bộ GTVT.

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 02/2021 gần đây, Thiếu tướng Tô Ân Xô, Chánh văn phòng, Người phát ngôn Bộ Công an thông tin tới báo chí khẳng định, Bộ Công an đã nắm được thông tin về hiện tượng khan hiếm vật liệu cung cấp cho dự án cao tốc Bắc - Nam.

Để tháo gỡ khó khăn cho dự án cao tốc Bắc - Nam, người phát ngôn của Bộ Công an cho rằng, không hình sự hóa quan hệ dân sự nếu đó là giao dịch "thuận mua vừa bán" giữa các chủ mỏ được cấp phép khai thác đất với các nhà thầu.

Tuy vậy, lực lượng công an sẽ vào cuộc xác minh, điều tra nếu có những biểu hiện của hoạt động đầu cơ, thao túng thị trường nhằm trục lợi. Đồng thời, có thể các đơn vị nghiệp vụ của Bộ Công an như: Cảnh sát kinh tế, An ninh kinh tế hoặc công an các địa phương đã vào cuộc xác minh nhưng chưa thể thông tin với báo chí ngay được vì đang trong giai đoạn điều tra./.