Dấu chấm hết của 1 startup ‘bơm thổi’: Định giá 1,1 tỷ USD dù thiếu giám đốc tài chính, phòng kế toán chỉ có 1 người, founder đang đợi tuyên án

Sau khi thành lập công ty khởi nghiệp phần mềm HeadSpin vào năm 2015, Manish Lachwani thổi phồng doanh thu lên gần gấp 4 lần, thậm chí còn tuyên bố trắng trợn Apple và American Express là khách hàng. Tiền mặt của HeadSpin sau đó được sử dụng để thực hiện các giao dịch rủi ro. Hóa đơn giả cũng được tạo ra để che đậy tất cả.

Thời điểm huy động thành công 117 triệu USD từ các nhà đầu tư công nghệ hàng đầu như GV (công ty đầu tư mạo hiểm của Alphabet) và Iconiq Capital (công ty giúp quản lý hàng tỷ USD của Mark Zuckerberg), HeadSpin không hề có giám đốc tài chính, không có bộ phận nhân sự và cũng chưa bao giờ kiểm toán.

Ông Lachwani đã tận dụng kẽ hở này để vẽ nên một bức tranh tươi sáng mang tên HeadSpin. Các nhà đầu tư chủ chốt dù biết tình hình tài chính của startup không hoàn toàn chính xác song vẫn lựa chọn đầu tư, cuối cùng đẩy HeadSpin lên mức định giá 1,1 tỷ USD vào năm 2020.

Thông tin trên được ghi lại trong hồ sơ gửi Tòa án, sau khi ông Lahwani nhận 3 tội danh lừa đảo vào tháng Tư. Người đàn ông này sẽ bị kết án vào tháng tới, với hình phạt tối đa là 20 năm tù cho mỗi tội danh.

Kẽ hở tại HeadSpin phần nào cho thấy sự chủ quan của các nhà đầu tư rót vốn ‘nóng’ đến mức bỏ qua cả bộ máy quản trị. FTX, sàn giao dịch tiền số sụp đổ vào năm ngoái, chỉ theo dõi tình hình tài chính trên QuickBooks và nhờ cậy một công ty kế toán nhỏ ít được biết đến. Theranos, công ty xét nghiệm máu thất bại, cũng không thực hiện bất kỳ lần kiểm toán nào trong suốt 6 năm.

Alfred Lin, nhà đầu tư tại Sequoia Capital, giải thích rằng ngành đầu tư mạo hiểm suy cho cùng chỉ hoạt động dựa trên niềm tin. “Bởi vì nếu bạn không tin tưởng những người sáng lập mà bạn làm việc cùng, tại sao bạn lại đầu tư vào họ?”.

Giờ đây, các vụ lừa đảo bắt đầu được đưa ra ánh sáng. Tháng trước, Mike Rothenberg, một nhà đầu tư ở Thung lũng Silicon, bị kết án 21 tội lừa đảo và rửa tiền. Trevor Milton, founder công ty xe điện Nikola, cũng phải chịu 4 năm tù giam vì nói dối trắng trợn.

“Việc quản trị quá lỏng lẻo trong thời kỳ bong bóng”, Healy Jones, phó chủ tịch chiến lược tài chính tại Kruze Consulting, nhà cung cấp dịch vụ tài chính cho các công ty khởi nghiệp, nói và cho biết thời gian gần đây, các công ty đầu tư mạo hiểm đang thẩm định nhiều hơn đối với các khoản đầu tư tiềm năng.

Rajeev Butani, người đảm nhận vị trí giám đốc điều hành HeadSpin vào năm 2020, cho biết hội đồng quản trị công ty đã hành động ngay lập tức sau khi hành vi của ông Lachwani bị phát hiện. “Chúng tôi rất biết ơn những khách hàng đã ủng hộ chúng tôi trong suốt hành trình”, ông Butani nói.

Manish Lachwani thành lập HeadSpin vào năm 2015 tại Palo Alto, California, sau khi bán công ty trước đây của mình, Appurify, cho Google. Các doanh nghiệp sử dụng công nghệ của HeadSpin để kiểm tra và giám sát ứng dụng trên nhiều khu vực và thiết bị.

Ngay từ đầu, tình hình hoạt động tại HeadSpin đã lộ nhiều dấu hiệu báo động. Báo cáo tài chính trễ hàng tháng. Bộ phận tài chính công ty chỉ có duy nhất 1 nhân viên kế toán tuyển ngoài và người này chủ yếu làm việc tại nhà thông qua QuickBooks - một hệ thống cơ bản được thiết kế cho các doanh nghiệp nhỏ. HeadSpin không có bộ phận nhân sự hay sơ đồ tổ chức.

Vài năm tiếp theo, ông Lachwani sử dụng tiền mặt của HeadSpin để mua cổ phiếu và quyền chọn các công ty công nghệ, bao gồm Snap, Roku và Tesla. Theo lời khai của ông Faris, có thời điểm vị founder này gửi cho ông Faris một bản sao kê ngân hàng những giao dịch đó.

Vào năm 2017, Lachwani phóng đại doanh thu của HeadSpin cho các nhà đầu tư bằng cách tính gộp thu nhập từ các hợp đồng chưa được hoàn tất hoặc bị hủy. Kế toán của HeadSpin, Sana Okmyanskaya, cho biết ông Lachwani chỉ đạo cô cộng tổng thu nhập từ các hợp đồng mới vào sổ sách công ty.

“Ông ấy có vẻ rất bận rộn và thường xuyên làm việc đến tận đêm khuya”, cô nói trong tuyên bố.

Vào năm 2019, ông Lachwani rút 2,5 triệu USD cổ phiếu của chính mình trong HeadSpin và bán chúng cho một nhà đầu tư.

Vào năm 2020, các nhà đầu tư đổ nhiều tiền hơn vào HeadSpin, từ đó đưa định giá công ty lên mức 1,1 tỷ USD. Vào thời điểm đó, Stefanos Loukakos, một giám đốc điều hành công nghệ, đã gia nhập công ty với tư cách phó chủ tịch cấp cao và phát hiện ra những lời nói dối trắng trợn của Lachwani. Chẳng hạn, Lachwani tuyên bố HeadSpin có hơn 20.000 thiết bị sử dụng nền tảng song con số thực tế chỉ gần 2.000.

Hội đồng quản trị của HeadSpin đã mở một cuộc điều tra. Ông Lachwani từ chức vào tháng 5/2020 và đồng ý trả lại 1,9 triệu USD trong số 2,5 triệu USD y đã rút trước đó, Công ty tái cơ cấu và trả lại tiền cho các nhà đầu tư muốn thoái vốn.

Hiện tại, HeadSpin vẫn tiếp tục hoạt động. Vào tháng 3, startup này thông báo nhận được khoản tài trợ mới từ Atlassian Ventures và được định giá ở mức 302 triệu USD, thấp hơn 70% so với hồi năm 2020.

Theo The New York Times, luật sư của ông Lachwani đang cố gắng yêu cầu giảm án. Ông cho rằng bất chấp những thông tin sai sự thật, không một nhà đầu tư nào của HeadSpin thực sự mất tiền.

Được biết, Bộ Tư pháp Mỹ thúc giục các công tố viên “mạnh dạn” theo đuổi các vụ gian lận kinh doanh, bao gồm cả các công ty khởi nghiệp tư nhân. IRL, một ứng dụng nhắn tin được các nhà đầu tư định giá 1 tỷ USD, đã bị Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch điều tra cáo buộc lừa dối các nhà đầu tư về số lượng người dùng. Rumby, một công ty khởi nghiệp giao đồ giặt là ở Ohio, cũng bị tố là bịa đặt tình hình tài chính để đảm bảo nguồn vốn.

Theo: The New York Times