Đưa Huawei vào danh sách đen, liệu Mỹ vô tình tạo điều kiện để Trung Quốc trở thành một quốc gia tự cường về công nghệ?

Cuộc xung đột về địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc giờ đây đã xoay quanh cả vấn đề công nghệ, chip và các loại linh kiện khác cần thiết cho mọi thiết bị smartphone, laptop và mạng di động. Và những sản phẩm có chất lượng tốt nhất hiện nay đều được chế tạo bởi Mỹ và các đồng minh.

Những cái tên như công nghệ MEMS hay mạch tích hợp FPGA dường như là "vô hình" với người dùng nhưng đều là trọng tâm của một cuộc đua công nghệ kéo dài cho tới nay và Trung Quốc đang mất hàng tỷ USD để đầu tư.

Tuy nhiên, trong khi Mỹ đang có lợi thế chiến lược mà Trung Quốc không hề dễ dàng để đối phó, có thể sự thuận lợi này cũng không kéo dài quá lâu. Đưa Huawei vào danh sách đen "Entity List" hồi tuần trước, chính quyền ông Trump có thể đã giúp Trung Quốc nỗ lực gấp đôi để thu hẹp khoảng cách về công nghệ.

Động thái của Mỹ xuất phát từ mối lo ngại về an ninh quốc gia, có thể để lại những hệ quả về lâu về dài mà không có lợi cho chính họ. Bởi từ đó họ có thể thúc đẩy việc tạo ra các đối thủ cạnh tranh mới trong một ngành công nghiệp hiện đang được các công ty phương Tây thống trị, như Qualcomm, Intel hay ARM.

Các chuyên gia và nhà phân tích của ngành này cho biết, Trung Quốc có thể đã tái thực hiện điều họ gọi là "hoạt động độc lập trong sản xuất chất bán dẫn" và sẽ tiếp tục thực hiện ngay cả khi tranh chấp thương mại được giải quyết thông qua các cuộc đàm phán.

Stewart Randall, đứng đầu mảng thị trường chất bán dẫn của công ty tư vấn Intralink, cho hay: "Dù sao đi nữa, chính phủ và các công ty Trung Quốc sẽ cân nhắc về điều này và nỗ lực loại bỏ một bên cung ứng ở Mỹ thay thế bằng một nhà cung ứng không đến từ Mỹ. Họ sẽ không muốn đứng ở vị thế mà Mỹ luôn là kẻ giành phần thắng."

Cảm biến gia tốc MEMS cho phép điện thoại cảm nhận được chuyển động. Không có chúng, màn hình điện thoại sẽ không tự điều chỉnh khi xoay dọc và ngang. MEMS cho người dùng biết nên đi theo hướng nào khi sử dụng GPS hoặc cảm nhận những hoạt động khác như chạy bộ, đi xe đạp. Loại cảm biến này chỉ nhỏ hơn 1 hạt cát, được bán với giá 10 xu đến 50 xu. Nhưng giá thành thấp không có nghĩa là dễ chế tạo, hiện chỉ có các công ty của Mỹ, Đức, Pháp và Nhật sản xuất được những phiên bản tốt nhất.

Thành phần trong phiên bản mới nhất của MEMS là kính hiển vi, nên chúng không thể tách rời và sao chép. Để chế tạo, công ty sản xuất cần phát triển công nghệ này từ đầu hoặc bằng cách nào đó để có được sơ đồ lắp ráp chi tiết. Về thiết bị này, Stacy Rasgon - một nhà phân tích cấp cao về ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ tại Bernstein Research, cho biết: "Nếu Trung Quốc không được phép mua các linh kiện từ Mỹ, thì cuối cùng họ sẽ phải đối mặt với khó khăn."

Tuy nhiên, các công ty bán dẫn Trung Quốc trước đây chưa từng có động lực đủ lớn để chi tiền cho những hoạt động phát triển công nghệ như MEMS, bởi họ hoàn toàn có thể mua từ các nhà cung ứng phương Tây. Giờ đây, đối mặt với lệnh trừng phạt từ Mỹ, các chuyên gia về chip cho biết Trung Quốc có thể sẽ gặp khó khăn trong việc phát triển loại chip tiên tiến hơn cho thị trường nội địa.

James A. Lewis, một chuyên gia chính sách công nghệ của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nhận định: "Cuối cùng rồi họ sẽ làm được, nhưng sẽ không phải trong thời gian ngắn."

Một thiết bị quan trọng khác là FPGA, chỉ được chế tạo ở các nước phương Tây và được sử dụng trong mạng di động 5G. Huawei đã mua thiết bị này từ Xilinx. Các bộ vi xử lý trong máy tính chỉ như một ngôi nhà truyền thống với 3 phòng ngủ có đầy đủ trang thiết bị cần thiết nhưng luôn cứng nhắc. Còn FPGA như một căn nhà có 7 phòng bếp trong 1 ngày và 10 phòng bếp trong ngày tiếp theo, tuỳ thuộc vào việc nào là cần thiết.

Việc chế tạo một FPGA cực kỳ phức tạp, mỗi thiết bị cần đến hàng tỷ bóng bán dẫn có thể được lập trình về mặt vật lý với tốc độ siêu nhanh với phần mềm máy tính, nhưng lại không có ngôn ngữ mã hoá tiêu chuẩn nào cho FPGA. Các công ty phát triển FPGA cần tạo ra phần mềm để tương ứng với từng bóng bán dẫn một cách hoàn hảo. Đó là một nhiệm vụ khó khăn kể cả đối với Intel - họ đã phải mua lại nhà sản xuất Altera với 17 tỷ USD vào năm 2015.

Tuy nhiên, đã có những dấu hiệu cho thấy Huawei và cả chính phủ Trung Quốc đã chuẩn bị cho thời điểm này. Từ năm 2015 đến nay, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã rất nhiều lần nhắc đến "Made in China 2025" - một kết hoạch chiến lược nhằm tăng tường sự độc lập trong một loạt các ngành công nghiệp chính, bao gồm sản xuất chất bán dẫn máy tính. Đầu tư của Trung Quốc vào ngành này dự đoán sẽ vượt con số 100 tỷ USD và Trung Quốc đã phát triển một số nhà sản xuất chip, như HiSilicon - một công ty con của Huawei. 

Hiện tại, các chuyên gia trong ngành vẫn đang theo dõi xem liệu lệnh cấm của Mỹ đối với Huawei có còn tồn tại trong bối cảnh các cuộc đàm phán thương mại sẽ tiếp tục trong thời gian tới hay không. Bởi trước đây, ZTE cũng thoát khỏi lệnh trừng phạt chỉ sau vài tuần Trung Quốc thực hiện yêu cầu của ông Trump.