Dùng tro xỉ thải từ các nhà máy nhiệt điện than làm vật liệu xây dựng

Phát triển các nhà máy nhiệt điện than nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và nhu cầu tiêu thụ điện đang là vấn đề đặt ra đối với nền kinh tế nước ta. Tuy nhiên, lượng tro xỉ thải ra là thách thức lớn đối với môi trường.

Sử dụng tro xỉ làm vật liệu san lấp mặt bằng (Ảnh: EVN)

Hiện nay, cả nước có 21 nhà máy nhiệt điện đốt than đang hoạt động và sử dụng một trong hai loại công nghệ đốt là đốt than phun PC và công nghệ lò hơi tầng sôi tuần hoàn CFB. Theo quy hoạch điện VII điều chỉnh -Tập đoàn Điện lực Việt Nam, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, dự kiến đến năm 2030, cả nước có 57 nhà máy nhiệt điện hoạt động, vì vậy lượng tro xỉ thải ra sẽ rất lớn.

Theo tính toán đến cuối năm 2017, lượng tro xỉ, thạch cao tồn chứa trên cả nước khoảng 40 triệu tấn và hàng năm thải ra trên 15 triệu tấn. Trường hợp các nhà máy nhiệt điện được đầu tư theo quy hoạch cùng lúc hoạt động, nếu lượng tro xỉ thải ra không được xử lý, lượng tro xỉ sẽ tăng lên hàng năm. Từ 61 triệu tấn (năm 2018) lên 109 triệu tấn (năm 2020), 248 triệu tấn ( năm 2025) và 422 triệu tấn vào năm 2030.

Ông Trần Văn Lượng, Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương cho rằng: Khó khăn của nhà máy nhiệt điện than là vấn đề xử lý tro xỉ, một số nhà máy có nguy cơ dừng hoạt động do không còn đủ bãi lưu trữ.

Ngoài ra,ông Lượng cũng cho hay, một số rào cản pháp lý đã khiến cho nhiều doanh nghiệp sản xuất gạch xi măng không nung, cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng có nhu cầu sử dụng tro xỉ làm nguyên liệu sản xuất lại không thể tiếp cận, do vướng mắc một số quy định về bảo vệ môi trường

Lượng tro xỉ được sử dụng làm vật liệu xây dựng hiện nay rất thấp so với lượng phát sinh ra, khoảng 10% được sử dụng, còn 90% là chôn lấp. Các công nghệ sử dụng tái chế tro xỉ hiện nay quy mô nhỏ, chất lượng làm ra chưa ổn định, giá thành cao nên các doanh nghiệp chưa mấy mặn mà trong việc tái chế. Máy móc chưa đồng bộ, do đó cần có những nghiên cứu, cải tiến thiết bị để đáp ứng nhu cầu xử dụng tro xỉ. Ngoài ra, cũng cần ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật, để triển khai, nhân rộng việc xử lý, sử dụng tro xỉ tại các nhà máy nhiệt điện.

Ông Đinh Quốc Dân, Viện Khoa học công nghệ xây dựng nêu vấn đề: Hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật cho việc tái sử dụng tro xỉ nhiệt điện vào vật liệu san lấp còn thiếu và chưa đồng bộ, cái đề án Chính phủ đã phê duyệt việc sử dụng tro xỉ làm vật liệu san lấp tài nguyên cũng như làm đường giao thông, đưa ra chỉ tiêu rất cụ thể.

Hiện tại, khu vực ĐBSCL có 3 cụm nhiệt điện sử dụng công nghệ đốt than phun PC bao gồm Nhiệt điện Duyên Hải I, Duyên Hải III, được vận hành từ năm 2016 đến đầu 2017 với tổng công suất phát điện là 1.445 MW, mỗi năm thải ra khoảng 1,8 triệu tấn tro xỉ.

Dự kiến đến năm 2020 sẽ có thêm các nhà máy nhiệt điện Long Phú I, Long Phú II, Sông Hậu I, Sông Hậu II, Duyên Hải III mở rộng hoạt động, nâng tổng công suất phát điện lên 5.505 MW; mỗi năm tiêu thụ khoảng 16,52 triệu tấn than và thải ra khoảng 4,13 triệu tấn tro xỉ, thạch cao.

Từ năm 2020 đến năm 2030 sẽ có thêm 9 nhà máy nhiệt điện ở ĐBSCL hoạt động, nâng công suất phát điện lên 18.225 MW, mỗi năm tiêu thụ khoảng 54,68 triệu tấn than và thải ra khoảng 13,67 triệu tấn tro xỉ, thạch cao. Lượng tro xỉ, thạch cao sẽ tạo ra thách thức khi phải sử dụng diện tích đất khổng lồ để làm bãi chứa và nhiều áp lực môi trường khác, nguy cơ các nhà máy phải dừng sản xuất do không có đủ bãi chứa.

Ông Nguyễn Hải Hà, Trưởng Ban Kỹ thuật Sản xuất, Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho rằng: Hiện tại, đã có 7 đối tác ký hợp đồng tiêu thụ khoảng 2,9 triệu tấn tro xỉ với Nhà máy nhiệt điện Duyên Hải I và Duyên Hải III, lượng tro xỉ được các đối tác mua để sử dụng làm phụ gia trong sản xuất xi măng.

Kể từ khi vận hành hai nhà máy này đã xuất bán lượng tro xỉ gần 140.000 ngàn tấn, bằng 7,1% tổng sản lượng tro xỉ từ khi vận hành của 2 nhà máy. Tổng Công ty Phát điện I đang nghiên cứu lập dự án đầu tư đường ống vận chuyển tro bay bằng khí nén ra cảng biển để giảm chi phí vận chuyển và tiếp cận các đối tác tiêu thụ với khối lượng lớn hơn, ông Hà cho biết.

Thứ trưởng Bộ Công Thương, Hoàng Quốc Vượng cho rằng: Vấn đề tro xỉ đang là thách thức lớn cho sự phát triển của các nhà máy nhiệt điện than, một số cơ chế chính sách, tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường cần phù hợp với nhu cầu hiện tại. Do đó, về khía cạnh nhà nước cần ban hành các nhóm tiêu chí, tiêu chuẩn, định mức kỹ thuật đầy đủ để xử lý các vấn đề tro xỉ, thạch cao hiện nay. Ngoài ra, sẽ ưu tiên phát triển các nhà máy nhiệt điện than tiên tiến, để giảm thiểu tác động đến môi trường.

Rõ ràng vấn đề xử lý tro xỉ tại các nhà máy nhiệt điện than hiện nay đang rất cấp bách, đặt ra những thách thức về bảo vệ môi trường và phát triển nhiệt điện. Việc tháo gỡ những rào cản, vướng mắc trong khâu quản lý, cũng như có cơ chế chính sách phù hợp thì việc sử dụng tro xỉ, thạch cao làm xi măng, san lấp công trình hay làm đường giao thông sẽ mang lại hiệu quả lớn cho vùng ĐBSCL, khi nơi đây vẫn đang phải nhập một số vật liệu xây dựng để làm công trình./.