El Nino có thể kéo dài tới 2024, thời tiết Việt Nam sẽ bị chi phối thế nào?

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Tổng cục Khí tượng Thủy văn), hiện tượng El Nino có thể sẽ xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%. Và sự chuyển pha từ La Nina sang El Nino trong mùa hè năm nay sẽ chi phối đến thời tiết nước ta. Vậy El Nino là gì? Vì sao hiện tượng này có thể tác động tới khí hậu của Việt Nam?

Hiện tượng El Nino là gì?

"El Nino" trong tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là hài đồng nam hoặc đứa con của Chúa, là từ dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của bề mặt nước biển ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương. Hiện tượng này thường kéo dài từ 8 đến 12 tháng hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3-4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hoặc thưa hơn.

El Nino là kết quả tương tác giữa khí quyển và đại dương mà thể hiện chủ yếu là hoàn lưu khí quyển với nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương, sự thay đổi của một phía sẽ gây ra phản ứng của phía kia. El Nino không phải là một hiện tượng mang tính cục bộ ở vùng biển ngoài khơi Nam Mỹ, mà là một phần hệ thống tương tác có quy mô lớn, phức tạp giữa khí quyển và đại dương. El Nino là một phần của bộ máy khí hậu ở vùng nhiệt đới có liên quan đến nhiều hiện tượng thời tiết thế giới. Sự xuất hiện của hiện tượng El Nino biểu hiện sự dao động trong cơ chế của khí hậu toàn cầu.

Nguyên nhân sinh ra hiện tượng El Nino

Hiện tượng El Nino sinh ra là do sự tương tác giữa khí quyển và đại dương. Trong trạng thái bình thường, gió xích đạo từ Đông sang Tây thổi mạnh, đẩy nước biển ấm từ khu vực xích đạo sang phía Tây Thái Bình Dương, để lại nước biển lạnh vọt lên từ đáy biển ở phía Đông. Khi gió xích đạo yếu đi hoặc thổi ngược chiều, nước biển ấm sẽ tràn ngược lại phía Đông Thái Bình Dương, gây ra sự ấm lên của nước biển bề mặt ở khu vực này.

Để hiện tượng El Nino xảy ra cần phải có đủ ba điều kiện: nhiệt độ bề mặt đại dương cao hơn 0,5°C so với mức trung bình dài hạn, mức nhiệt độ này cần giữ nguyên trong nhiều mùa, và cuối cùng là hoàn lưu khí quyển Walker hoạt động yếu đi.

Hiện tượng El Nino gây ra những tác động khác nhau trên phạm vi toàn cầu trong đó có Việt Nam. 

Vì sao El Nino có thể tác động tới khí hậu của Việt Nam?

Hiện tượng El Nino thường tác động đến xung quanh và trong các vùng nhiệt đới. Khi El Nino xuất hiện, nó thường gây ra những thiên tai nặng nề như mưa, bão, lũ, hạn hán, cháy rừng… làm thiệt hại lớn về người, kinh tế và môi trường. El Nino có thể gia tăng các nguy cơ lũ lụt và hạn hán ở Nam Mỹ. Ở các nước như Ấn Độ và Indonesia sẽ có sự gia tăng hạn hán. Hiện tượng này gây ra mưa lớn ở phía đông của Thái Bình Dương (bờ biển phía tây của Nam Mỹ) và thời tiết rất khô ở phía Tây của Ấn Độ và Indonesia. Đối với bề mặt của Thái Bình Dương, năng lượng của El Nino được giải phóng vào khí quyển gây ra hiện tượng nóng lên của khí hậu toàn cầu. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng của El Nino.

Ảnh hưởng của El Nino tới Việt Nam là gì?

Chia sẻ với Tuổi trẻ, ông Mai Văn Khiêm, giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết: "Trong điều kiện El Nino, ở hầu hết các vùng trong cả nước, nhiệt độ trung bình các tháng có xu thế cao hơn bình thường. Dự báo nắng nóng có khả năng xảy ra nhiều hơn và gay gắt hơn so với trung bình. Số ngày nắng nóng xuất hiện nhiều hơn so với năm 2022, khả năng sẽ còn xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao. Theo nhiều nghiên cứu trước đây, hầu hết các đợt El Nino còn gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước, với mức phổ biến 25% đến 50%. Vì thế nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023. Thiếu nước mưa còn có thể dẫn tới tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc."

Ông cũng cảnh báo trong điều kiện El Nino, lượng mưa có xu thế giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24 giờ.

Ngoài ra, El Nino sẽ làm nắng nóng gia tăng về cường độ ở khu vực Tây Bắc Bắc Bộ và Nam Bộ và lan dần sang khu vực Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ vào các tháng 4,5. Cao điểm của nắng nóng ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ sẽ tập trung từ tháng 6 đến tháng 8, cường độ nắng nóng có thể gay gắt hơn so với cùng kỳ năm 2022. Dự báo nền nhiệt trên cả nước thời kỳ này có thể cao hơn trung bình nhiều năm khoảng 0,5 độ C.

Riêng tại thủ đô Hà Nội, mùa hè năm nay có thể xuất hiện sáu đến tám đợt nắng nóng, tập trung trong khoảng từ đầu tháng 6 đến nửa đầu tháng 8, trong đó có khoảng 2 đến 3 đợt nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt.

Theo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ thì mùa nắng nóng ở thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh Nam Bộ đến sớm và kết thúc muộn hơn so với mọi năm. Nhiều khu vực được dự báo nhiệt độ cao nhất có thể lên tới hơn 39 độ C.

Những tác động tiêu cực của El Nino trong lịch sử

El Nino từng xuất hiện nhiều lần trong lịch sử. Kể từ năm 1900 đến nay đã có ít nhất 30 sự kiện El Nino phát sinh và gây ra nhiều tác động tiêu cực cho con người và môi trường. Cùng nhìn lại những lần El Nino để lại hậu quả nghiêm trọng trong quá khứ như:

- El Nino 1982 - 1983: Là lần xuất hiện El Nino mạnh nhất từ trước đến nay, khiến nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương tăng lên 4 độ C so với bình thường. Hiện tượng này gây ra những cơn bão nhiệt đới khủng khiếp, hạn hán và lũ lụt trên khắp thế giới, làm chết hàng triệu người và thiệt hại hàng tỷ đô la. Giai đoạn này các vùng nông thôn miền Trung và Nam Bộ ở Việt Nam đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi mưa lũ và lụt lội.

- El Nino 1997 - 1998: Là lần xuất hiện hiện tượng El Nino mạnh thứ hai trong lịch sử, khiến nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương tăng lên 3 độ C so với bình thường. Trong giai đoạn này, vụ cháy rừng Amazon đã lan rộng, gây ra sự cháy rừng lớn nhất trong lịch sử Brazil, Australia đã trải qua một mùa nóng khắc nghiệt, làm giảm sản lượng lúa mì và thịt bò.

- El Nino 2015 - 2016: Ở lần xuất hiện này, nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương tăng lên 2 độ C so với mức trung bình. Hiện tượng này gây ra mưa lũ và lụt lội nghiêm trọng ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là tại Nam Mỹ, Ấn Độ và châu Phi. Tại Việt Nam, cụ thể, ở miền Trung và Tây Nguyên, nhiều địa phương đã phải hứng chịu hạn hán nghiêm trọng, khiến cho nước sạch khan hiếm và ảnh hưởng đến đời sống của người dân, đặc biệt là trong việc sản xuất nông nghiệp. Trong khi đó, ở miền Bắc và miền Nam, tình trạng mưa lũ đã xuất hiện, gây ra lũ lụt và thiệt hại đến một số vùng.

- El Nino 2019 - 2020: Nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương tăng lên khoảng 0,8-1 độ C so với mức trung bình. Hiện tượng này gây ra tình trạng khô hạn và cháy rừng ở nhiều khu vực trên thế giới. Ở Australia, một mùa hạn hán và cháy rừng nghiêm trọng đã gây ra thiệt hại đến đất đai, môi trường và đời sống của người dân. Tại Việt Nam, các tỉnh miền Trung đã phải hứng chịu thiệt hại nặng nề trong sản xuất nông nghiệp.

*Bài viết được tổng hợp từ Businessinsider, The Conversation, CNN