EU siết chặt quy định, lối đi nào cho nông sản Việt?

EU siết quy định an toàn thực phẩm

Theo ông Trần Thanh Hải – Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), hiện EU là thị trường xuất khẩu nông sản chủ lực của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu sau 4 năm thực hiện Hiệp định EVFTA ước tính đạt 200 tỷ USD và tăng trưởng xuất khẩu vào EU đạt từ 12-15%/năm. Việt Nam luôn là nước xuất siêu vào thị trường này.

Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, Việt Nam ghi nhận sự gia tăng bất thường về số lượng cảnh báo từ thị trường này. Theo thống kê, có 57 hoạt chất thường bị EU kiểm soát mà doanh nghiệp, người nông dân cần đặc biệt chú ý, tăng hơn 80% so với cùng kỳ năm trước. Cũng chính sự gia tăng này đã dẫn đến việc EU tăng cường tần suất kiểm tra biên giới đối với nông sản xuất khẩu từ nước ta.

Hiện tại, có 4 mặt hàng nông sản của nước ta chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt hơn bao gồm thanh long tần suất kiểm tra là 30%, ớt 50%, đậu bắp 50% và sầu riêng 10%.

Đáng chú ý, mới đây, Văn phòng SPS Việt Nam có thông báo về việc lấy ý kiến thành viên WTO đối với dự thảo liên quan tới việc tăng, giảm mức MRL (giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng hợp pháp) của một số hoạt chất. Trong đó, mức MRL của Zoxamide trong rau diếp, xà lách, cải bó xôi được EU đề xuất giảm từ 30ppm xuống còn 0,01ppm (tương đương 3.000 lần). Theo đó, 0,01ppm là mức mặc định được EU áp dụng đối với các hoạt chất mà thị trường này chưa thiết lập MRL và không có trong cơ sở dữ liệu chung.

Đặc biệt, trao đổi với phóng viên VTV Times, ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam nhấn mạnh: Quy định siết chặt an toàn thực phẩm sẽ áp lên một số sản phẩm xuất khẩu chủ đạo của Việt Nam vào EU như gạo, hạt tiêu, cà phê, mật ong và rau củ quả. Theo đó, EU đề xuất điều chỉnh hoạt chất Fenbuconazole, Penconazole và Acetamiprid trên các sản phẩm này.

Cụ thể, với hoạt chất Fenbuconazole và Penconazole, nhóm quả có múi và nhóm hạt như hạt điều, hạt mắc ca, gạo, đậu bắp... sẽ bị áp dụng nồng độ ở mức rất thấp, chỉ 0,01ppm. Còn cà phê, hạt tiêu và mật ong cùng mức 0,05ppm. Với hoạt chất Acetamiprid, sản phẩm chuối theo quy định cũ nồng độ 0,4ppm thì quy định mới là 0,01ppm; sản phẩm ớt chuông, ớt ngọt từ 0,3ppm theo quy định mới thì chỉ còn 0,09ppm; cà chua từ 0,5ppm còn 0,06ppm...

Cần nhanh chóng thực hiện biện pháp ứng phó

Theo các chuyên gia kinh tế, mặc dù đã có nhiều rủi ro và thiệt hại thời gian qua (đơn cử như một lô hàng ớt xuất khẩu vào EU với sản lượng gần 40kg nhưng bị phát hiện không đạt yêu cầu đã khiến toàn bộ mặt hàng ớt của Việt Nam bị EU áp dụng biện pháp kiểm tra biên giới tới 50%)…Tuy nhiên, doanh nghiệp xuất khẩu chưa thực sự tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu. Nhà sản xuất ở một số nơi còn theo thói quen, chưa có biện pháp, kế hoạch sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc kháng sinh, phân bón không đúng hướng dẫn. Ở nhiều nơi, tỷ lệ giám sát mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói chưa đạt trong khi đó, pháp luật nước ta chưa có quy định và chế tài đủ mạnh để xử lý các trường hợp vi phạm về an toàn thực phẩm. Vì lẽ đó, "tình trạng vi phạm quy định là vấn đề đáng báo động của nông sản xuất khẩu, đòi hỏi cần có những giải pháp hiệu quả từ phía cơ quan quản lý, địa phương, doanh nghiệp và nhà sản xuất", ông Hải khuyến nghị.

Các quy định của nhà nhập khẩu về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật khá là phức tạp và đối với mỗi hoạt chất của mỗi nước là khác nhau

Bên cạnh đó, ông Hải chia sẻ thêm, chắc chắn rằng, không chỉ EU mà cả nhiều thị trường nhập khẩu sẽ càng có xu hướng gia tăng các yêu cầu về an toàn thực phẩm. Nhất là các thị trường mà Việt Nam đã ký Hiệp định thương mại tự do (FTA) khi mà nhiều rào cản phi thuế quan sẽ ngày càng được sử dụng rộng rãi hơn nhằm bảo vệ hàng hoá trong nước.

Vì vậy, chúng ta cần nắm bắt tường tận các quy định của các thị trường, để qua đó định hướng từ việc trồng trọt, chế biến, bảo quản sao cho đáp ứng chuẩn quy định về an toàn thực phẩm. Đây là cách duy nhất để nông sản Việt có thể xuất khẩu thuận lợi và bền vững vào EU.

"Các quy định của nhà nhập khẩu về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật khá là phức tạp và đối với mỗi hoạt chất của mỗi nước là khác nhau. Do đó, nhà sản xuất và doanh nghiệp cần phải có sự nghiên cứu chuyên sâu và am hiểu khoa học, kỹ thuật; có ý thức nâng cao công tác quản lý chất lượng sản phẩm, đáp ứng các yêu cầu của EU", ông Nam nhấn mạnh.

Riêng đối với dự thảo liên quan tới việc tăng, giảm mức MRL, đại diện Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, EU dự kiến áp dụng các quy định này bắt đầu từ tháng 2/2025. Như vậy, chúng ta chỉ có 6 tháng để chuẩn bị điều chỉnh các sản phẩm hàng hóa cho phù hợp với yêu cầu. Điều này đòi hỏi nhà sản xuất, doanh nghiệp cần nhanh chóng điều chỉnh và kiểm soát tốt mức dư lượng của 4 loại hoạt chất EU đưa ra. EU định kỳ rà soát và áp dụng các biện pháp tăng cường kiểm tra và quản lý nhập khẩu mỗi 6 tháng. Nếu không có giải pháp kịp thời, nông sản thực phẩm và thủy sản xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ bị tăng cường kiểm tra biên giới theo quy định của EU, ảnh hưởng đến tiến trình xuất khẩu và tăng cường sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế.