Fitch: Nghị quyết 42 không thể giải quyết ngay các vấn đề nợ xấu

Nghị quyết 42 bắt đầu có hiệu lực từ tháng trước và có thể loại bỏ một số trở ngại pháp lý để giải quyết khoản vay hiệu quả, ví dụ các biện pháp để cải thiện khả năng củng cố tính an toàn của tài sản thế chấp. Vì vậy, các ngân hàng đã tích cực hơn trong việc tịch thu tài sản thương mại để thu nợ đồng thời việc kinh doanh nợ xấu cũng được tăng cường trên thị trường thứ cấp.

NHNN đang nỗ lực đẩy nhanh Nghị quyết 42 để xử lý nợ xấu của ngành ngân hàng

Hiện nay, nợ xấu có thể được bán cho bất kỳ pháp nhân nào, kể cả nhà đầu tư nước ngoài, mà không cần giấy phép kinh doanh nợ. Nỗ lực thu hút nhà đầu tư nước ngoài có thể làm tăng nguồn vốn sẵn có để giải quyết nợ, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang nhận được sự quan tâm mạnh mẽ với dòng vốn FDI ròng thuộc top đầu trong APAC năm 2016, chiếm 5,6% GDP.

Tuy nhiên, việc bán nợ cho nước ngoài vẫn có thể bị hạn chế bởi những vấn đề còn tồn tại, bao gồm cả các hạn chế đối với các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ tài sản. Đây chỉ là một ví dụ về những vấn đề trên thực tế vẫn có thể cản trở quá trình giải quyết nợ xấu. Khung mới sẽ chỉ được kiểm tra chính xác khi xử lý các trường hợp lớn và Fitch dự báo những vấn đề còn lại sẽ không thể nhanh chóng giải quyết.

Về lâu dài, một cơ chế xử lý nợ hiệu quả hơn có thể giúp các ngân hàng bớt các vấn đề về chất lượng tài sản vốn ảnh hưởng đến lợi nhuận. Tỷ lệ nợ xấu của hệ thống được biết là là 2,55% vào cuối tháng 3/2017, nhưng con số này chưa tính đến khoản nợ xấu của ngân hàng bán cho công ty Quản lý tài sản Việt Nam (VAMC). Việc này giúp các ngân hàng tránh được những hạn chế mà Ngân hàng Nhà nước áp dụng khi tỷ lệ nợ xấu tăng lên trên 3%.

Fitch tính cả số nợ do VAMC nắm giữ (các ngân hàng phải trích lập dự phòng từ 10% đến 20% giá trị sổ sách hàng năm) cũng như các khoản vay đặc biệt trong tỷ lệ nợ xấu được điều chỉnh. Sự không nhất quán trong báo cáo và tính chủ quan trong hoạt động phân loại đồng nghĩa với việc tỷ lệ nợ xấu thực sự có thể cao hơn.

Số liệu chính thức chưa phản ánh đúng tình trạng nợ xấu ở Việt Nam

Việc xử lý nợ nhanh hơn cũng có thể làm giảm gánh nặng chi phí, giúp các ngân hàng chuẩn bị tốt hơn cho việc thực hiện Basel II dự kiến vào tháng 1/2020. Hiện nay, các ngân hàng cho biết tỷ lệ an toàn vốn (CAR) vẫn đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu, nhưng là dựa trên tỷ lệ nợ xấu chính thức. Quỹ tiền tệ quốc tế IMF ước tính rằng nếu Basel II được áp dụng đầy đủ, CAR sẽ giảm khoảng 200bp đến 400bp.

Quá trình xử lý nợ xấu nên được cân nhắc trước những rủi ro về chất lượng tài sản tiềm ẩn do tăng trưởng tín dụng nhanh chóng. Mục tiêu của NHNN đối với ngành ngân hàng là tăng trưởng tín dụng 17% -18% vào năm 2017, thậm chí có thể tăng lên 21% -22% để giúp Chính phủ đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 6,7%. Tăng trưởng GDP trong nửa đầu năm 2017 thấp hơn so với mục tiêu 5,9% của năm. NHNN cũng giảm lãi suất điều hành 0,25% và giảm lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng đồng Việt Nam 0,5% trong tháng 7 để thúc đẩy nền kinh tế.

Các vấn đề về chất lượng tài sản hiện tại có khả năng bắt nguồn từ mức tăng trưởng tín dụng nhanh và loạt tiêu chuẩn cho vay kém từ những năm 2000. Rủi ro lộ ra trong giai đoạn 2011 - 2013 từng gây ra căng thẳng đáng kể trong lĩnh vực tài chính. Vì vậy, Fitch tin rằng một giai đoạn tăng trưởng tín dụng nhanh khác để đạt được các mục tiêu GDP có thể dẫn đến làn sóng vỡ nợ nữa.