Forbes: Tổ chức 'khó tính' của Mỹ tăng điểm cho loại thủy sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam - Tiềm năng tương lai rộng mở

Tín hiệu vui cho ngành tôm Việt Nam

Theo Forbes, đầu năm nay, Seafood Watch - chương trình giám sát hải sản bền vững của Thủy sinh Vịnh Monterey - đã đưa ra các khuyến nghị mới và cập nhật đối với tôm sú và tôm thẻ chân trắng nuôi ở Việt Nam. Báo cáo mang lại tin tốt cho người tiêu dùng Mỹ và các hộ nông dân Việt Nam. Theo đó, một số hệ thống canh tác tại Việt Nam đã chuyển trạng thái từ Nên tránh (màu đỏ) sang Sản phẩm thay thế Tốt (màu vàng) trong bảng xếp hạng của họ.

Seafood Watch là tổ chức đánh giá chất lượng thủy sản độc lập và mang tính tự nguyện được thị trường và người tiêu dùng Mỹ chấp nhận. Bảng xếp hạng của Seafood Watch có giá trị cao bởi đây là căn cứ để người tiêu dùng đánh giá độ an toàn của thủy sản. Bảng đánh giá có ba màu, trong đó màu đỏ là nên tránh, màu vàng là tốt còn màu xanh là lựa chọn tốt nhất.

Tôm là loại hải sản được tiêu thụ nhiều nhất ở Mỹ. Năm 2017, gần 700 nghìn tấn tôm, phần lớn được vận chuyển từ Nam và Đông Nam Á, đã đến Mỹ. Kể từ đó, Seafood Watch đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc đo lường và cải thiện tính bền vững về môi trường, kinh tế và xã hội của các trang trại nuôi tôm châu Á.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, mỗi năm, ngành tôm đóng góp khoảng 40- 45% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản, mang về khoản lợi nhuận từ 3,5 - 4 tỷ USD.

Sản phẩm tôm Việt Nam được đón nhận tại hơn 100 quốc gia, trong đó 5 thị trường lớn nhất gồm: Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc. Hiện tại, Việt Nam là quốc gia cung cấp tôm lớn thứ hai thế giới, chiếm 13-14% tổng giá trị tôm xuất khẩu toàn cầu. Do đó, việc đạt được tiêu chuẩn chất lượng cao hơn tại Mỹ là điều rất quan trọng đối với ngành tôm Việt Nam.

Đánh giá mới của Seafood Watch bao gồm bốn hệ thống sản xuất: hệ thống ao thâm canh và ba loại hệ thống ao quảng canh. Trong lần đánh giá tôm ở Việt Nam vào năm 2017, tổ chức này chỉ xem xét ba loại: ao quảng canh và ao tôm-rừng ngập mặn đối với tôm sú và ao thâm canh đối với tôm chân trắng, tất cả đều được xếp hạng Nên tránh (màu đỏ).

Nông dân nuôi tôm tại Việt Nam

Báo cáo đề cập đến ba loại ao nuôi quảng canh: (1) ao nuôi quảng canh cải tiến; (2) ao tôm-lúa, trong đó cả tôm và lúa được trồng luân canh trên cơ sở luân canh tùy theo mùa và độ mặn, và (3) hệ thống tôm-rừng ngập mặn, một loại hình lâm sinh kết hợp sản xuất tôm và lâm nghiệp rừng ngập mặn.

Trong các hệ thống ao thâm canh, nông dân cung cấp thức ăn và chủ động quản lý ao ở các mức độ khác nhau bằng cách sử dụng các công cụ như xử lý nước, sục khí cơ học và hóa chất. Hệ thống này thường có mật độ thả tôm cao hơn (nhiều tôm hơn trên mỗi ao). Mặt khác, các hệ thống ao rộng thường có mật độ thả thấp hơn và sử dụng tối thiểu hoặc không sử dụng thức ăn hoặc hóa chất. Thay vào đó, họ tận dụng các chu kỳ thủy triều tự nhiên hoặc cây trồng để cung cấp thức ăn và ổn định nước.

Tôm được nuôi tại Việt Nam. Ảnh: Thủy sinh Vịnh Monterey

Phát triển bền vững

Cory Nash, giám đốc đối ngoại của Seafood Watch, cho biết: "Các hệ thống nuôi tôm như tôm-lúa và ao tôm-rừng ngập mặn thường có mật độ thả thấp hơn và sử dụng tối thiểu hoặc không sử dụng thức ăn hoặc hóa chất, không giống như các trang trại nuôi tôm thâm canh".

"Thay vào đó, chúng tận dụng các chu kỳ thủy triều tự nhiên, môi trường sống hoặc cây trồng để cung cấp thức ăn và duy trì nguồn nước. Các ao nuôi này ở Việt Nam hiện được xếp hạng màu vàng theo thang đánh giá tính bền vững của Tổ chức Giám sát Hải sản. Và chúng tôi hy vọng rằng nhiều hệ thống trong số này có thể phát triển lên xếp hạng màu xanh lá cây (Lựa chọn tốt nhất) trong tương lai gần".

Trong sản xuất kết hợp tôm và rừng ngập mặn, mật độ thả thấp, nông dân không sử dụng thức ăn bên ngoài hoặc phân bón, và tôm ăn các sinh vật tự nhiên trong ao. Nước được luân chuyển theo thủy triều. Sản lượng tôm là 300–400 kg mỗi ha mỗi năm và cây ngập mặn được thu hoạch theo chu kỳ 10 đến 20 năm.

Hệ thống ao quảng canh nuôi tôm bền vững tại Việt Nam

Nash cho biết: "Rừng ngập mặn có tác dụng tuyệt vời trong việc ổn định đất chống xói mòn, làm vùng đệm chống biến đổi khí hậu và cung cấp môi trường sống cho nhiều loài, bao gồm cả tôm bản địa. Khi việc nuôi tôm có thể cùng tồn tại với vùng đệm rừng ngập mặn và rừng, thì sản xuất bền vững có thể phát triển. Tuy nhiên, việc xác minh rằng rừng ngập mặn không bị chặt phá mạnh để phục vụ sản xuất tôm vẫn là một thách thức".

Tuy nhiên, với tư cách là người tiêu dùng, thường rất khó để biết hải sản đến từ đâu. Chuỗi cung ứng thủy sản phức tạp, thiếu truy xuất nguồn gốc là trở ngại lớn mà ngành cần cải thiện. "Sự thiếu minh bạch này là lý do mà chúng tôi khuyến khích người tiêu dùng hỏi, 'Bạn có bán hải sản bền vững không?'", Nash nói.

"Bạn cũng có thể hỏi: Hải sản đến từ đâu? Hải sản được đánh bắt tự nhiên hay nuôi trồng? Hải sản được đánh bắt hoặc nuôi trồng như thế nào? Câu hỏi của bạn cho doanh nghiệp biết họ nên bán hải sản đánh bắt hoặc nuôi trồng theo cách không gây hại môi trường".

Trong thời gian qua, Việt Nam đã chứng tỏ là quốc gia có tiềm năng trong ngành tôm bởi hình thức nuôi tôm vừa an toàn vừa bền vững. Số lượng các chứng nhận ngày càng tăng từ các tổ chức chứng nhận quốc tế về thực hành nuôi trồng thủy sản tốt bao gồm BAP (Thực hành nuôi trồng thủy sản tốt nhất), Global Gap và ASC (Hội đồng Quản lý nuôi trồng thủy sản) là minh chứng rõ ràng nhất cho điều này.