Gặp sự cố lớn chưa từng có, thị trường chứng khoán 6 nghìn tỷ USD náo loạn chỉ vì 1 sàn giao dịch như thế nào?

Vào lúc 7 giờ 4 phút sáng ngày thứ Năm tại Tokyo, những nhà quản lý thị trường chứng khoán lớn thứ 3 thế giới bất chợt nhận ra họ đã gặp sự cố. Khi đó, một thiết bị dữ liệu quan trọng đối với hệ thống giao dịch của Sở Giao dịch Chứng khoán Tokyo (TSX) đã gặp trục trặc và chức năng sao lưu tự động không hoạt động. Thời điểm xảy ra sự cố là chưa đầy 1 giờ trước khi hệ thống Arrowhead bắt đầu xử lý các lệnh giao dịch trị giá 6 nghìn tỷ USD. Trong khi đó, các quan chức lại không thể tìm ra cách giải quyết.

Sàn giao dịch này đã phải đóng cửa cả ngày hôm đó và đây là khoảng thời gian ngừng hoạt động lâu nhất, kể từ khi chuyển hoàn toàn sang giao dịch điện tử vào năm 1999. Ngoài nhận được rất nhiều chỉ trích, một lỗ hổng vốn ít được nhắc đến trong hệ thống tài chính của Nhật Bản cũng lộ ra, đây không phải là rủi ro về phần mềm hay bảo mật, mà là một yếu tố rất nguy hiểm khi một trong hàng trăm phần cứng tạo nên hệ thống giao dịch ngừng hoạt động. 

Sự cố bất ngờ xảy ra với hệ thống hiện đại 

Hệ thống Arrowhead của TSX được đưa ra thị trường vào năm 2010, được coi là một giải pháp hiện đại sau hàng loạt sự cố ngừng hoạt động trên 1 hệ thống cũ hơn – khiến sàn này cũng "sập" vào những năm 2000. Theo TSX, "arrow" (mũi tên) tượng trưng cho tốc độ xử lý lệnh giao dịch, trong khi "head" (đầu) cho thấy sự mạnh mẽ và đáng tin cậy. Hệ thống với khoảng 350 máy chủ xử lý các lệnh mua và bán đã gặp một vài sự cố nhưng không có vấn đề lớn nào trong thập kỷ đầu tiên hoạt động.

Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi vào ngày thứ Năm, khi một phần cứng gọi là thiết bị bộ nhớ dùng chung số 1 – 1 trong 2 hộp lưu trữ dữ liệu, đã bị lỗi bộ nhớ. Các thiết bị này lưu trữ dữ liệu quản lý được sử dụng trên các máy chủ và phân phối thông tin như lệnh, ID, mật khẩu cho các thiết bị đầu cuối giám sát giao dịch.

Khi sự cố xảy ra, hệ thống này có chức năng thực hiện việc chuyển đổi dự phòng – chuyển sang thiết bị số 2. Tuy nhiên, vì những lý do mà vị CEO của sàn này không thể giải thích, quá trình đó lại không thực hiện được. Điều này đã tác động trực tiếp đến các máy chủ - những cổng phân phối thông tin nhằm gửi thông tin thị trường đến các trader.

Vào lúc 8 giờ sáng, các trader chuẩn bị ngày làm việc khi thị trường sẽ mở cửa sau đó 1 giờ. Thông thường, họ sẽ nhìn thấy giá hiển thị trên thiết bị đầu cuối khi các lệnh giao dịch được xử lý, nhưng nhiều người lại không thấy bất kỳ thông tin nào. Trong khi đó, 1 số khác lại cho biết dữ liệu xuất hiện và biến mất, họ không biết thông tin có chính xác hay không.

1 phút sau, sàn TSX đã có phản ứng đầu tiên, thông báo cho các quản trị viên hệ thống tại các công ty chứng khoán rằng đã xảy ra sự cố. Tại 1 số công ty môi giới, trục trặc này chưa được ngay lập tức thông báo. Vào khoảng 8 giờ 5 phút, Twitter bắt đầu xôn xao đối với những tin đồn về sự cố. Các nhà đầu tư bắt đầu chia sẻ về sự bối rối ngày càng gia tăng khi có rất ít câu trả lời đến từ TSX. 

Lúc 8 giờ 36 phút, TSX đã chính thức thông báo cho các công ty chứng khoán rằng hoạt động giao dịch sẽ bị tạm dừng. 3 phút sau, công ty đăng tải thông cáo báo chí trên trang web. Đây là lần đầu sau gần 15 năm, sàn này bị ngừng giao dịch hoàn toàn. Trong khi đó, TSX có chính sách không đóng cửa dù có thiên tai xảy ra. Vì vậy, đối với nhiều người giao dịch tại đây, trục trặc này lần đầu tiên xảy ra.

Quyết định mang tính lịch sử

Một số chuyên gia thị trường đã cực kỳ tức giận khi sàn này đóng cửa. Những người khác thì "giết thời gian" bằng cách đọc ghi chú nghiên cứu hoặc chuyển sang giao dịch hàng hóa.

Kiyoshi Ishigane – giám đốc quản lý quỹ tại Mitsubishi UFJ Kokusai Asset Management Co., cho biết: "Ban đầu tôi không nghĩ quá nhiều. Sự cố ngừng hoạt động trước đó đã được giải quyết nhanh chóng nên tôi cho rằng các giao dịch chỉ bị trì hoãn."

Năm 2012, sau khi chuyển sang sử dụng Arrowhead, TSX đã nhanh chóng khắc phục những vấn đề còn hạn chế. Nhiều người mong đợi họ cũng làm như vậy trong lần này.

Tuy nhiên, thời gian trôi qua, Hajime Sakai – giám đốc quản lý quỹ tại Mito Securities Co., càng cảm thấy khó chịu. Ông chia sẻ: "Tôi không thể để tâm đến những thức khác. Khi đó, tôi không suy nghĩ rằng ‘hãy mở cửa sàn giao dịch’, mà là ‘dù sự cố đó là gì, thì họ hãy giải đưa ra quyết định thật nhanh chóng’."

Đối với TSX, đó là một quyết định khó khăn. Sau khi không thể sao lưu dữ liệu, sàn này đã buộc phải chuyển đổi sang bộ nhớ số 2 một cách thủ công. Ở thời điểm này, các quản trị viên có 1 lựa chọn: họ có thể tìm cách khởi động lại hoạt động giao dịch nhưng điều này sẽ đòi hỏi phải thiết lập lại toàn bộ hệ thống, tức là tắt nguồn và khởi động lại.

Dữ liệu cho các lệnh đã nhận từ các công ty chứng khoán sẽ bị mất, mà không bị hủy. Do đó, các công ty nói với TSX rằng điều này sẽ dẫn đến tình trạng hỗn loạn. Sau khi thảo luận với các chuyên gia thị trường sàn này quyết định họ sẽ tạm ngừng giao dịch trong cả ngày.

Nhiều chuyên gia, nhà đầu tư cho biết rằng họ cảm thấy nhẹ nhõm. Việc quyết định tiếp tục giao dịch sẽ gây ra sự hỗn loạn, bởi không có 1 cách nào để biết lệnh giao dịch của khách có đang hoạt động hay không, trong khi vẫn nỗ lực xử lý yêu cầu và lệnh cược mới.

Cuộc thảo luận về vấn đề kỹ thuật

Lúc 4 giờ 30 chiều, 4 giám đốc điều hành của TSX, đã phát biểu trước báo giới, giải thích về sự cố ngừng hoạt động. Trong cuộc họp giao ban kéo dài khoảng 100 phút, họ cúi đầu xin lỗi trước khán phòng đông người, sau đó đi vào bên trong để thảo luận chi tiết.

Nếu sàn chứng khoán này bị chỉ trích vì thông báo muộn trong ngày hôm đó, thì họ lại nhận được lời khen ngợi về các xử lý tại cuộc họp báo. Các giám đốc điều hành đã trả lời câu hỏi từ giới truyền thông khá rõ ràng, thảo luận về những lĩnh vực như kiến trúc hệ thống bằng thuật ngữ kỹ thuật cao. Họ cũng thẳng thắn nhận trách nhiệm về vụ việc, thay vì đổ lỗi cho bên cung cấp hệ thống là Fujitsu.

Vào buổi tối, TSX thông báo hoạt động giao dịch sẽ được bắt đầu trở lại vào thứ Sáu. Dù sự cố đã được giải quyết, nhưng nhiều câu hỏi vẫn chưa được giải đáp. Một trong những vấn đề lớn nhất là liệu lỗi tương tự có thể xảy ra ở những sàn khác hay không. Đối với những chiến lược gia, điều này gần như chắc chắn có thể xảy ra, nhưng đó không phải điều đáng lo ngại.

Tham khảo Bloomberg