Giá phân bón tăng cao nhất mọi thời đại, nông dân toàn cầu như đang chịu lệnh 'trừng phạt'

Chỉ số giá phân bón ở Bắc Mỹ trên Green Markets của Bloomberg trong tuần kết thúc vào ngày 18/3 là 1.248 USD/tấn, so với mức 1.138 USD/tấn trong tuần trước đó, tăng gần 10%. Giá nguyên liệu thô cấu thành thị trường phân bón - amoniac, nitơ, nitrat, phốt phát, kali và sunfat - đã tăng 30% kể từ đầu năm và hiện đang vượt quá mức từng thấy trong cuộc khủng hoảng lương thực và năng lượng năm 2008, theo công ty tư vấn hàng hóa của Anh CRU.

Năm 2021, Nga là nhà xuất khẩu phân đạm hàng đầu thế giới và là nhà cung cấp lớn thứ hai về cả phân bón kali và phân lân, theo dữ liệu của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO).

Diễn biến chỉ số giá phân bón ở Bắc Mỹ. (Bloomberg)

Thương mại giữa Nga và phần còn lại của thế giới vẫn chưa dừng lại, nhưng đã bị gián đoạn nghiêm trọng khi các nhà nhập khẩu và tàu chở hàng chuyển hướng ra khỏi đất nước trước tình hình chiến sự tại Ukraine, Giám đốc CRU Chris Lawson cho hay.

Nga, quốc gia chiếm khoảng 14% lượng phân bón xuất khẩu toàn cầu, đã tạm ngừng giao dịch xuất khẩu. Điều này được cho là sẽ có tác động mạnh lên các thị trường lương thực toàn cầu.

Ông Lawson nói: "Cần phải lưu ý rằng, khí đốt là nguyên liệu đầu vào quan trọng để sản xuất phân bón. Giá khí đốt cao đã dẫn đến việc cắt giảm sản lượng ở các khu vực như châu Âu, từ đó tiếp tục thắt chặt một thị trường vốn đã eo hẹp."

Trong khi đó, các lệnh trừng phạt đối với đồng minh của Nga là Belarus có tác động đáng kể đối với thị trường phân kali. Nga và Belarus đóng góp tổng cộng 40% khối lượng giao dịch hàng năm.

Lawson giải thích: "Kể từ đầu năm 2020, giá phân đạm đã tăng gấp 4 lần, còn giá phân lân và kali tăng gấp 3 lần. Trong khi nông dân ở các thị trường phát triển được hưởng lợi từ giá hàng hóa nông sản tăng cao, giúp họ bù đắp một phần giá đầu vào cao. Nhu cầu tiêu thụ ngày càng gia tăng do giá tăng vọt và thiếu hụt nguồn cung."

Các nền kinh tế trên thế giới đã và đang đối phó với tình trạng lạm phát cao trong lịch sử chủ yếu do giá thực phẩm và năng lượng tăng vọt. Chỉ số Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc cho thấy giá lương thực đang ở mức cao nhất mọi thời đại và Lawson cho rằng tình trạng thiếu phân bón kéo dài sẽ ảnh hưởng đến năng suất canh tác dài hạn.

Ông nói thêm: "Với thị trường ngũ cốc và hạt có dầu vốn đã eo hẹp, cũng như tầm quan trọng của cả Nga và Ukraine trong các thị trường đó, lạm phát giá lương thực là một rủi ro ngày càng nổi bật."

Trước mối đe dọa giảm nguồn cung từ Nga và Belarus, giá phân bón đã phải đối mặt với áp lực tăng do gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, lệnh cấm xuất khẩu của Trung Quốc và cuộc đình công đường sắt của Canada.

Hậu quả nặng nề

Trong khi phần lớn trọng tâm của các cuộc thảo luận xung quanh việc giá tăng đột biến sau cuộc tấn công của Nga vào Ukraine bị chi phối bởi năng lượng, thì cú sốc nguồn cung đối với phân bón, lúa mì và các loại ngũ cốc khác được cho là sẽ làm vấn đề thêm phức tạp.

Trong một báo cáo nghiên cứu hồi đầu tháng, Giám đốc Barclays tại Vương quốc Anh và Nhà kinh tế cao cấp châu Âu Fabrice Montagné và Trưởng bộ phận Nghiên cứu Kinh tế Christian Keller cho rằng: "Quy mô và cường độ của cú sốc cung này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn so với những đợt tăng giá hàng hóa trước đó, do áp lực lạm phát sẽ gia tăng nhanh chóng."

Các nước nhập khẩu phân bón hàng đầu từ Nga năm 2020.

Giá lương thực toàn cầu từng tăng mạnh trong năm 2007 cũng như trong quý đầu tiên của năm 2008, gây ra bất ổn kinh tế, chính trị và xã hội ở nhiều nền kinh tế phát triển lẫn mới nổi. Tác động sẽ "cực kỳ bất cân xứng" với hầu hết các nền kinh tế thị trường mới bởi rủi ro cung cấp thực phẩm và phân bón bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các nền kinh tế phát triển và các nhà đầu tư sẽ không bị ảnh hưởng, với các biện pháp trừng phạt kinh tế trừng phạt của Nga và phương Tây chắc chắn sẽ làm giảm nguồn cung năng lượng, ngũ cốc và phân bón.

Trong một lưu ý hôm thứ 6 (18/3), John LaForge, Giám đốc Tài sản Toàn cầu của Wells Fargo và Chiến lược gia Toàn cầu Gary Schlossberg cho biết với sức nặng của nguồn cung từ Nga, các quốc gia khác sẽ chỉ có thể lấp đầy "một phần" khoảng trống thị trường chứ không thể nào bù đắp hoàn toàn.

Wells Fargo dự đoán toàn thế giới sẽ cùng cảm nhận ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng giá lương thực, nếu nó thực sự xảy ra. Trong đó, một số quốc gia mới nổi sẽ chịu thiệt hại nhiều nhất.

"Chúng tôi tin rằng cú sốc giá hàng hóa hiện nay sẽ khiến lạm phát toàn cầu tăng mạnh hơn và kéo dài dai dẳng hơn, bao gồm cả Mỹ", Wells Fargo bày tỏ. "Tuy nhiên, chúng tôi không nghĩ Mỹ có thể rơi vào suy thoái bởi khối lượng giao dịch thương mại của nước này với Nga khá thấp".

Tham khảo: CNBC