Giải oan cho ánh sáng xanh: Nó có khiến bạn mỏi mắt, mất ngủ hay tổn thương võng mạc không?

Ánh sáng xanh lam (Blue light) từng được coi là "màu thần thánh" bởi nó là thứ ánh sáng cuối cùng trong dải GRB (Green – Red – Blue) được tạo ra bởi đèn led. Thiếu ánh sáng xanh (Blue), bạn sẽ không thể tạo ra được màu trắng trên màn hình hiển thị.

Trong khi ánh sáng đỏ và ánh sáng xanh lá đã được tạo ra từ những năm 1950 và 1960, ánh sáng xanh lam đã phải mất tới 3 thập kỷ sau đó để xuất hiện. Ba nhà khoa học người Nhật chế tạo ra đèn led màu xanh lam là Isamu Akasaki, Hiroshi Amano và Shuji Nakamura thậm chí đã được trao một giải Nobel năm 2014 cho phát minh của họ.

Nhưng đi cùng sự phát triển của các màn hình điện tử từ đó đến nay, ánh sáng xanh (Blue light) cũng phải nhận một tiếng xấu. Nó bị cho là loại ánh sáng làm hại mắt và khiến bạn mất ngủ. Vậy liệu có đúng không, khi thứ ánh sáng thần thánh bỗng chốc lại trở thành một tội đồ?

Ánh sáng xanh có làm tổn thương võng mạc: Không!

Các phép đo vật lý chỉ ra ánh sáng xanh lam có bước sóng ngắn, có nghĩa là nó mang năng lượng cao hơn. Lập luận điển hỉnh cho biết các bước sóng mang năng lượng cao hơn khi đi vào mắt sẽ gây ra nguy cơ lớn hơn trong việc làm tổn thương mô tế bào thị giác.

Nghiên cứu trên chuột cho thấy tiếp xúc với ánh sáng xanh cường độ cao trong thời gian dài làm tổn thương tế bào võng mạc của chúng. Ánh sáng xanh có thể xuyên vào võng mạc, nơi chứa tập hợp các tế bào làm nhiệm vụ chuyển đổi tín hiệu ánh sáng thành tín hiệu thần kinh cho não bộ, cơ chế nền tảng cho phép chúng ta nhìn thấy mọi vật.

Thế nhưng, đó là những kết quả từ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm. Còn các nghiên cứu dịch tễ học được thực hiện trên người lại kể ra một câu chuyện khác.

Phillip Yuhas, một phó giáo sư tại Trường Optometry, Đại học Ohio, Hoa Kỳ cho biết: "Mắt người khác với mắt của chuột. Chúng ta có những cơ chế bảo vệ mắt bẩm sinh, chẳng hạn như các sắc tố ở hoàng điểm và bản thân thủy tinh thể đã có thể chặn ánh sáng xanh. Những cấu trúc này hấp thụ ánh sáng xanh trước khi nó đến được võng mạc mỏng manh của chúng ta".

Vậy nên, hãy thử xem xét đến một trường hợp, khi chúng ta tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Trên thực tế, ánh sáng mặt trời chủ yếu là ánh sáng xanh. Vào một buổi chiều đầy nắng, ánh sáng mặt trời có cường độ gấp gần 100.000 lần so với màn hình máy tính của bạn.

Tuy nhiên, rất ít nghiên cứu được thực hiện trên người phát hiện được một mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và sự phát triển của thoái hóa hoàng điểm liên quan đến tuổi tác, một bệnh võng mạc dẫn đến mất thị lực vùng trung tâm trường thị giác.

Nếu việc ra ngoài trời trong một buổi chiều đầy nắng không làm hỏng võng mạc của con người, thì màn hình lờ mờ của chiếc máy tính bảng trong so sánh này cũng không thể.

Ánh sáng xanh có khiến bạn mất ngủ: Có! Nhưng các ánh sáng màu khác cũng vậy!

"Ánh sáng xanh thực sự làm gián đoạn giấc ngủ sinh lý khỏe mạnh", Yuhas cho biết. Đó là vì chúng tác động đến các tế bào nhạy cảm với ánh sáng xanh được gọi là tế bào hạch võng mạc cảm quang (hay ipRGC). Các tế bào này được mệnh danh là núm chỉnh giờ cho chiếc đồng hồ sinh học bên trong não bộ của bạn.

ipRGC cảm nhận ánh sáng trong môi trường để nói với não bộ về thời gian bên ngoài. Điều đó có nghĩa là, khi bạn nhìn vào một màn hình sáng vào buổi tối, các tế bào này sẽ đặt lại chiếc đồng hồ bên trong não bạn về thời điểm ban ngày.

Nhưng điểm mấu chốt cần lưu ý ở đây, đó là mặc dù ipRGC nhạy cảm hơn với ánh sáng xanh, chúng cũng nhận được tín hiệu đầu vào từ tất cả các tế bào thần kinh võng mạc khác nhạy cảm với toàn bộ phổ màu ánh sáng.

Do đó, chặn ánh sáng xanh không thôi sẽ không cải thiện được giấc ngủ cho bạn. Nếu muốn ngủ ngon hơn, bạn cần phải chặn mọi loại ánh sáng vào buổi tối.

Ánh sáng xanh có khiến bạn mỏi mắt: Không, đó là cường độ sáng!

Đối với những người thường phàn nàn về một đôi mắt mệt mỏi sau cả ngày dài nhìn chằm chằm vào màn hình máy tính, ánh sáng xanh thường bị coi là con tốt thí để đổ lỗi.

Nhưng một nghiên cứu đăng trên tạp chí Optometry and Vision Scienc e năm 2019 đã chứng minh việc chặn riêng ánh sáng xanh không giúp cải thiện sự thoải mái của những người làm việc với máy tính. Thay vào đó, việc giảm cường độ sáng tổng thể của màn hình lại giúp những người làm việc với nó thấy đỡ mỏi mắt hơn.

Điều này một lần nữa cho thấy không chỉ riêng ánh sáng xanh gây ra vấn đề, các loại ánh sáng khác cũng là đồng phạm.

Đừng phí tiền vào các sản phẩm chặn ánh sáng xanh

"Nhiều bệnh nhân muốn biết liệu họ có nên mua một số sản phẩm được quảng cáo để chặn ánh sáng xanh hay không", Yuhas cho biết. "Dựa trên nghiên cứu, câu trả lời ngắn gọn là "không"".

Sự thật là tiếp xúc với bất kỳ loại ánh sáng mạnh nào quá sát giờ đi ngủ đều cản trở giấc ngủ tự nhiên của bạn.

Nhiều bằng chứng khoa học cho thấy rằng việc nhìn vào các màn hình điện tử trước giờ đi ngủ khiến bạn khó ngủ hơn so với đọc sách giấy. Nó cũng cướp đi giai đoạn ngủ REM của bạn, làm giảm quá trình phục hồi cơ thể, giảm sự tập trung và hoạt động của não bộ vào ngày hôm sau.

Thêm vào đó, các sản phẩm được quảng cáo là có khả năng chặn ánh sáng xanh thường làm việc không hiệu quả. Ví dụ, các loại kính chặn ánh sáng xanh thường chỉ chặn được khoảng 15% ánh sáng xanh do một màn hình phát ra. Bạn có thể đạt được hiệu quả tương tự chỉ bằng cách giữ điện thoại xa mắt hơn vài cm.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Ophthalmic and Physiological Optics cũng đã kết luận rằng các loại kính có lớp phủ chặn ánh sáng xanh không ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng giấc ngủ, sự thoải mái khi nhìn vào màn hình máy tính hay độ khỏe của võng mạc.

Nguyên tắc 20-20-20 dành cho dân văn phòng

Trong điều kiện bình thường, chúng ta chớp mắt khoảng 12 lần mỗi phút. Nhưng khi làm việc với máy tính, con số giảm xuống chỉ còn một nửa. Kết quả là nước mắt phía bên ngoài giác mạc bị bay hơi hết có thể gây viêm trên bề mặt mắt. Đó là lý do tại sao bạn bị khô và mỏi mắt sau một ngày làm việc với máy tính.

"Tôi thường khuyên bệnh nhân của mình thực hiện hai bước để đảm bảo mắt của họ được giữ ẩm", Yuhas cho biết.

"Bước một, hãy tuân theo quy tắc 20-20-20. Hiệp hội Thị lực Hoa Kỳ định nghĩa quy tắc này là nghỉ 20 giây sau mỗi 20 phút để nhìn vào một vật nào đó ở khoảng cách 20 feet (6 mét). Điều này sẽ cho phép bạn chớp mắt và thư giãn".

Ngay trên điện thoại cũng có rất nhiều ứng dụng giúp bạn đặt lịch hẹn giờ và nhắc bạn thực hiện điều này.

"Bước hai, hãy sử dụng thuốc nhỏ mắt nếu có ý định làm việc với máy tính trong thời gian dài. Chiến thuật này sẽ hỗ trợ những giọt nước mắt tự nhiên và giữ cho bề mặt mắt của bạn có đủ nước", Yuhas khuyến cáo.

Để ngủ ngon hơn, ông cho biết mọi người nên tắt tất cả các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ. Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo rằng phòng ngủ trẻ em nên là khu vực không có màn điện tử, nhưng tất cả người lớn chúng ta cũng nên thực hiện theo lời khuyên này.

Bên ngoài phòng ngủ, khi bạn buộc phải nhìn vào một chiếc màn hình thì hãy giảm độ sáng của nó. Đó mới là những biện pháp chăm sóc mắt đúng đắn và khoa học, chứ không phải chỉ mua các sản phẩm chặn ánh sáng xanh.

Tham khảo Fastcompany