Hoàn thiện pháp lý cho tài sản số, tạo điều kiện cho DN công nghệ phát triển

Đây nội dung được trao đổi tại Tọa đàm "Chính sách thuế - tài sản số và trách nhiệm của doanh nghiệp " do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều ngày 21/8 tại Hà Nội.

Trong top 3 sở hữu tài sản số nhưng khuôn khổ còn "mong manh" 

Bám sát các định hướng lớn, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước cũng như nhận thức sâu sắc về vai trò và tầm quan trọng của công nghiệp công nghệ số, thời gian qua Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã dành sự quan tâm đặc biệt, sự chỉ đạo hết sức sát sao, quyết liệt trong thúc đẩy phát triển và ứng dụng công nghệ số trên các lĩnh vực cũng như không ngừng hoàn thiện các cơ chế, chính sách về công nghiệp công nghệ số.

Theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) được giao là đơn vị chủ trì xây dựng và đang lấy ý kiến góp ý rộng rãi các cấp, các ngành đối với dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số để trình Quốc hội xem xét và thông qua vào kỳ họp sắp tới.

Về bức tranh tài sản số, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung phân tích: Có rất nhiều con số nói về tài sản số tại Việt Nam, điển hình theo báo cáo của tổ chức Chainalysis chuyên về phân tích thị trường, năm 2022, dòng tài sản số hay là tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam khoảng 100 tỷ USD. Con số này tăng trưởng đến năm 2023 là 120 tỷ USD. Năm 2021-2022, Việt Nam luôn nằm trong top 3 trên toàn cầu về người dân sở hữu tài sản số (nghĩa là 21% dân số Việt Nam sở hữu) chỉ sau UAE và Hoa Kỳ. Năm 2023 Việt Nam tụt 5 hạng, đứng thứ 7. Đặc biệt, 2 quốc gia nhỏ, sát với chúng ta là Thái Lan và Singapore đã vươn lên đứng thứ 5 và 3.

Rất nhiều quốc gia trong khu vực ban hành luật lệ, chính sách để thúc đẩy tạo ra hành lang pháp lý cho những dòng tài sản này đóng góp vào nền kinh tế mang giá trị tích cực chứ không thể có cách nhìn tiêu cực là ảnh hưởng tới ổn định kinh tế từng quốc gia nói riêng.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI cho biết: Một trong những điểm mới và tương đối nổi bật trong dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số là lần đầu tiên đưa ra khái niệm về tài sản số. Mặc dù tài sản số hay tiền ảo trên thực tiễn đã rất phát triển nhưng về mặt pháp lý dường như chúng ta chưa theo kịp, chúng ta chưa có một khung khổ pháp lý cho loại tài sản này. Chính vì thế, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số lần đầu tiên tại Điều 8 có quy định về tài sản số.

"Chính vì chúng ta chưa có khung khổ pháp lý chính thức nên thời gian vừa qua, có những hoạt động đầu tư kinh doanh buộc phải rời bỏ Việt Nam, ví dụ như Tập đoàn Sky Mavis, một tập đoàn kỳ lân công nghệ của Việt Nam có hệ sinh thái game, là doanh nghiệp (DN) thuần Việt Nam nhưng do chúng ta chưa có khung khổ pháp lý cho tài sản trong game và hoạt động dựa trên cơ sở nội dung số, tài sản số rất lớn, nên cuối cùng họ chọn Singapore làm nơi đóng trụ sở", ông Đậu Anh Tuấn nói.

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng: Với sự phát triển khoa học công nghệ mạnh mẽ như hiện tại, Việt Nam cần phải là điểm đến của các nhà đầu tư công nghệ số. Cần từng bước phải xây dựng khung khổ pháp lý, khi đó, công nghiệp công nghệ số dần được hình thành, phát triển mạnh mẽ, quyền và lợi ích của những người tham gia trong lĩnh vực này được bảo vệ.

"Chúng tôi cho rằng, nhu cầu có khung khổ pháp lý cho tài sản số, cho các giao dịch liên quan tới tài sản số là điều Việt Nam cần cân nhắc và nhanh chóng thúc đẩy", đại diện VCCI nói.

Cần xây dựng pháp luật chính sách đồng bộ

Ông Trương Bá Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) phân tích: Trong thời gian qua, với sự phát triển của công nghệ, tài sản số cũng phát triển rất mạnh trên thế giới. Chúng ta không có khung pháp lý liên quan đến tài sản số nhưng các giao dịch về tài sản số vẫn diễn ra thông qua sàn giao dịch nước ngoài và cá nhân. Vì vậy, chúng ta cần thiết phải có khung pháp lý liên quan đến tài sản số. Trong đó, phải xác định và làm rõ được định nghĩa tài sản số là gì cũng như vị trí pháp lý của tài sản số. Nếu thừa nhận và quản lý tài sản số như tài sản thì đòi hỏi không chỉ sự tham gia của Bộ Tài chính mà của rất nhiều bộ, ngành có liên quan. Phía Bộ Tài chính, trường hợp dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua, trong đó chúng ta đã đưa ra được định nghĩa về tài sản số cũng như các nội dung có liên quan, thì trong phạm vi và chức năng của mình, Bộ Tài chính sẽ triển khai thực hiện các vấn đề liên quan, bao gồm cả hoàn thiện chính sách về thuế.

Đại diện Bộ Tài chính cho biết, chúng ta có 3 chính sách thuế liên quan đến điều chỉnh mua bán, chuyển nhượng, giao dịch tài sản, đó là: Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Thuế thu nhập DN, Luật Thuế giá trị gia tăng. Thực tế hiện nay, 3 Luật thuế quy định khá rõ về người nộp thuế, đối tượng nộp thuế, thu nhập chịu thuế, phương pháp tính thuế và thuế suất. Trường hợp tài sản số là tài sản thì có căn cứ để thực hiện thu thuế.

Tuy nhiên, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số mới nhất của Bộ TT&TT không dùng khái niệm 'tài sản số' mà chuyển sang dùng khái niệm 'tài sản mã hóa'. Do đó, chúng ta cũng cần phải thống nhất để phân loại đúng, bởi vì mỗi tài sản số có thể phục vụ cho mục tiêu khác nhau, từ đó mới có căn cứ thực hiện việc thu thuế.

Còn nếu trong trường hợp pháp luật thuế chưa bao quát được các hoạt động liên quan đến tài sản số thì chúng ta không có căn cứ để hoàn thiện pháp luật về thuế. Bởi pháp luật về thuế chỉ quy định về thuế gắn với đặc trưng, đặc điểm, hoạt động quy định ở pháp luật chuyên ngành. Như vậy, chúng ta cần sự đồng bộ trong hoàn thiện các pháp luật có liên quan.

Dưới góc độ DN, ông Trần Huyền Dinh, CEO Công ty AlphaTrue nhận định: Trong thời gian qua, DN đã nhận được khá nhiều sự quan tâm từ Chính phủ, thông qua các chính sách thúc đẩy chuyển đổi số cũng như phát triển kinh tế số.

Quyết định 194/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nhằm giúp Việt Nam loại ra khỏi danh sách xám. Trong quyết định này, lần đầu tiên Chính phủ nhắc đến VASP có nghĩa là tài sản số và những nhà cung cấp dịch vụ tài sản số.

Thứ hai, đó là Dự thảo về Nghị định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát - Sandbox cho ngành Fintech tại Việt Nam. Chính những cơ chế này tạo ra một môi trường thử nghiệm khá thuận lợi cho DN của chúng tôi, giúp chúng tôi có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Thứ ba, đó là dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số để trình Quốc hội xem xét và thông qua trong kỳ họp sắp tới. Chúng tôi ghi nhận sự tiến bộ này trong việc xây dựng cũng như hoàn thiện các quy định pháp lý liên quan đến công nghệ số. Điều này giúp cho DN có định hướng rõ ràng hơn trong hoạt động đầu tư và kinh doanh.

Bên cạnh những thuận lợi về chính sách mà Chính phủ đã hỗ trợ cho các DN thì còn nhiều khó khăn đáng kể, đặc biệt trong lĩnh vực tài sản số.

Lãnh đạo AlphaTrue cho rằng; Hiện nay, hành lang pháp lý về tài sản số chưa được hoàn thiện, cho nên dẫn đến tình trạng thiếu rõ ràng trong việc xác lập quyền sở hữu và trách nhiệm thuế của DN. Việc DN muốn các địa bàn lân cận như Singapore, Hong Kong (Trung Quốc) tạo ra thách thức cho DN trong việc tuân thủ pháp luật mà còn gây khó khăn trong việc thu hút vốn, đặc biệt vốn đầu tư nước ngoài.

Lĩnh vực tài sản số là lĩnh vực khá đặc thù khi thu hút rất nhiều vốn đầu tư từ các cá nhân, DN nước ngoài vào Việt Nam. Trong khi đó, theo báo cáo của Chainalysis, lợi nhuận từ đầu tư vào tài sản mã hóa ở thị trường Việt Nam đứng thứ 3 thế giới, khoảng hơn 1 tỷ USD, chỉ sau thị trường Mỹ và thị trường Anh.

Việc các quy định cũng như định nghĩa đồng bộ với các chuẩn mực quốc tế cũng cực kỳ quan trọng trong việc thúc đẩy vốn đầu tư từ nước ngoài, các DN nước ngoài cũng có thể dễ dàng vào Việt Nam hơn. DN đã phối hợp với Hiệp hội Blockchain gửi một số góp ý điều chỉnh về dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số.

"Nếu chúng ta chỉ ở công nghệ Blockchain không thì rất hẹp, trong khi thế giới liên tục có những điều chỉnh. Tôi lấy ví dụ, ở châu Âu, trước đây trong những văn bản luật họ quy định VASP, có nghĩa là nhà cung cấp tài sản số. Tuy nhiên, khi luật MiCA mới của châu Âu đã bắt đầu hình thành, họ lại dùng một thuật ngữ khác, đó là Market in Crypto-Assets, họ dùng từ Crypto-Asset, tức tài sản mã hóa. Đó là những luật tôi nghĩ chúng ta cần phải lưu ý và quan tâm", ông Trần Huyền Dinh nói.

Đối với dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số và các luật liên quan đến tài sản số sắp tới, đại diện AlphaTrue kỳ vọng các quy định này sẽ mang lại sự minh bạch, cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho DN trong lĩnh vực này, đồng thời hạn chế sự chảy máu chất xám, cũng như thu hút nhiều dòng vốn nước ngoài vào Việt Nam. DN mong muốn thúc đẩy nhanh hơn nữa quá trình Sandbox cho các DN thử nghiệm cũng như ứng dụng công nghệ mới, có sự kiểm soát nhất định.

"Với sự hỗ trợ này, chúng tôi tin tưởng rằng khi các quy định về tài sản số được luật hóa cụ thể, minh bạch hơn thì DN sẽ có thêm động lực, niềm tin để tiếp tục đầu tư, phát triển, góp phần vào sự phát triển của ngành công nghiệp số tại Việt Nam", ông Trần Huyềnh Dinh bày tỏ.