Kế hoạch đầy tham vọng biến Trung Đông thành ‘Châu Âu mới’ của Ả Rập Saudi có tan biến giữa xung đột Israel – Hamas?

Theo hãng thông tấn DW (Đức), 5 năm trước, phát biểu trước đám đông đang chăm chú tại khách sạn Ritz Carlton hào nhoáng ở Riyadh, Thái tử Ả Rập Saudi, Mohammed bin Salman, cho biết ông tin rằng Trung Đông có thể là “châu Âu mới”.

“Sự phục hưng toàn cầu tiếp theo, trong 30 năm tới, sẽ diễn ra ở Trung Đông”, Thái tử bin Salman cho biết vào năm 2018, tại phiên họp thứ hai của Hội nghị Sáng kiến Đầu tư Tương lai (FII) do Ả Rập Saudi điều hành.

"Đây là cuộc chiến của người Saudi. Đây là cuộc chiến của tôi", ông tiếp tục. “Tôi không muốn rời khỏi trái đất này trước khi tôi thấy Trung Đông đứng đầu thế giới.”

Thái tử bin Salman tiếp tục trình bày Tầm nhìn 2030, một kế hoạch cực kỳ tốn kém và đầy tham vọng nhằm đa dạng hóa nền kinh tế Ả Rập Saudi khỏi phụ thuộc vào dầu mỏ. Vào thời điểm đó, bài phát biểu của ông đã nhận được những tràng pháo tay và sự hoan nghênh nhiệt liệt.

Tuy nhiên, theo DW, tại Hội nghị Sáng kiến Đầu tư Tương lai năm nay, một cuộc chiến thực sự đang đè nặng lên hội nghị vì xung đột Israel - Hamas và hậu quả của nó có khả năng phá vỡ tầm nhìn của quốc gia vùng Vịnh giàu dầu mỏ này.

Hội nghị đầu tư diễn ra từ ngày 24 đến 26/10 ở Ả Rập Saudi, là lần họp thứ bảy của FII, thường được mệnh danh là "Davos trên sa mạc" theo tên hội nghị thượng đỉnh toàn cầu của các nhà lãnh đạo và chủ ngân hàng thế giới được tổ chức hàng năm tại Davos, Thụy Sĩ.

Ban tổ chức FII cho biết, bất chấp xung đột đang diễn ra ở Israel và Gaza cách địa điểm tổ chức khoảng một nghìn km, chỉ một số ít đại biểu hủy tham dự.

Hội nghị tại Riyadh tuần này có sự góp mặt của một số nhà tài chính nổi tiếng và giàu có nhất thế giới. Trong đó bao gồm người đứng đầu các quỹ đầu tư và ngân hàng hàng đầu như BlackRock, Blackstone, Citigroup, Goldman Sachs và JP Morgan Chase. Các thương vụ trị giá hàng tỷ USD dự kiến được thực hiện trong sự kiện này.

Kế hoạch đầu tiên trong số đó đã được công bố vào ngày 24/10: Kế hoạch trị giá 500 triệu USD cho Quỹ đầu tư công (PIF) - quỹ tài sản có chủ quyền của Ả Rập Saudi - để đầu tư vào một nhà máy sản xuất ô tô ở nước này cùng với nhà sản xuất ô tô Hyundai của Hàn Quốc.

Chiến sự "làm lu mờ mọi thứ khác"

Karen E. Young - học giả nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia (Mỹ) - nói với DW rằng: “Các nhà đầu tư đã trả rất nhiều tiền để tham dự hội nghị. [Họ] coi Ả Rập Saudi và PIF là nguồn đầu tư và cơ hội chính. Chỉ đơn giản là có sự quan tâm để cố gắng hiểu các quốc gia vùng Vịnh và các quỹ chủ quyền của họ sẽ hành động như thế nào trong cuộc khủng hoảng này.”

Tuy nhiên, chủ đề về cuộc xung đột mới nhất tại Dải Gaza là không thể tránh khỏi.

Sau khi nhóm chiến binh Hamas giết hại hơn 1.400 người trong các cuộc tấn công Israel vào ngày 7/10, quân đội Israel đã ném bom Dải Gaza, một trong những nơi đông dân nhất trên trái đất.

Theo cơ quan y tế do lực lượng Hamas điều hành ở Gaza, ước tính có khoảng 6.000 người Palestine, gần một nửa trong số đó là trẻ em, đã thiệt mạng vì chiến dịch ném bom đang diễn ra của Israel. Số người chết vẫn tiếp tục tăng.

Tờ Wall Street Journal dẫn lời Khalid al-Falih - Bộ trưởng Bộ Đầu tư Ả Rập Saudi - cho biết, những gì đang diễn ra ở Gaza "làm lu mờ mọi thứ khác". “Nhưng vì lợi ích của họ và lợi ích của nhân loại, chúng ta phải tập trung vào sự thịnh vượng của người dân chúng ta.”

Jane Fraser - Giám đốc điều hành Citibank - cho biết, thật khó để không bi quan trong hoàn cảnh này.

Larry Fink - ông chủ của BlackRock - cho rằng, chiến sự ở Ukraine và Gaza sẽ dẫn đến tình trạng bất an xã hội lớn hơn và do đó, có ít hy vọng hơn. Ông lập luận rằng, điều đó sẽ ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý người tiêu dùng và cuối cùng là khiến kinh tế tăng trưởng chậm lại.

Các nhà kinh tế cho biết, trong ngắn hạn, những vấn đề kinh tế tiềm ẩn lớn nhất mà cuộc xung đột ở Gaza có thể gây ra liên quan đến nguồn cung và giá dầu khí.

Trong trường hợp xấu nhất, khi xung đột lan rộng ra ngoài Israel, giá dầu có thể tăng lên tới 150 USD/thùng, các nhà phân tích tại Bloomberg viết trong tuần này. Giá dầu hiện đang ở mức khoảng 90 USD/thùng. Điều này sẽ dẫn đến lạm phát nhiều hơn và tăng trưởng chậm lại.

Những rủi ro trước mắt khác bao gồm: dòng người tị nạn gia tăng, chi phí bảo hiểm tăng và mối đe dọa đối với các quốc gia trong khu vực phụ thuộc vào thu nhập từ du lịch.

Rủi ro đối với tuyến thương mại mới của EU

Theo DW, một dự án khác đang gặp rủi ro là Hành lang kinh tế Ấn Độ-Trung Đông-Châu Âu (IMEC) được công bố gần đây, một hành lang thương mại nối Ấn Độ với châu Âu thông qua Trung Đông.

Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Israel đều đã ký một biên bản ghi nhớ về tuyến thương mại này, cũng như một số nước châu Âu và Ấn Độ.

Điều này trước đây không thể thực hiện được vì mối quan hệ không tốt giữa Israel và Ả Rập Saudi. Nhưng trước ngày 7/10, việc bình thường hóa quan hệ giữa Ả Rập Saudi và Israel dường như đang đến gần hơn.

Bình thường hóa quan hệ với Israel phù hợp với các kế hoạch tương lai của Ả Rập Saudi vì nó sẽ cho phép tiếp cận công nghệ của Israel, một thỏa thuận quốc phòng khả thi với Mỹ và khả năng cấp phép cho chương trình hạt nhân dân sự của riêng nước này.

IMEC cũng sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc hợp tác chặt chẽ hơn với Israel và Ả Rập Saudi đã cam kết chi 20 tỷ USD cho tuyến thương mại mới.

Michaël Tanchum - thành viên cấp cao tại Viện Chính sách An ninh và Châu Âu của Áo - nói về IMEC với DW rằng: “Dòng hàng hóa và vốn hiệu quả xuyên qua phía tây Ấn Độ Dương đến phía đông Địa Trung Hải là yếu tố thay đổi cuộc chơi địa chính trị, có thể lôi kéo các quốc gia khác trong tương lai.”

Tuy nhiên, sau vụ Hamas tấn công Israel ngày 7/10 và việc Israel bắt đầu ném bom Dải Gaza, Ả Rập Saudi cho biết họ đang tạm dừng quá trình bình thường hóa quan hệ với Israel.

Và IMEC có thể trở thành thiệt hại tài sản thế chấp, Herve Delphin - đặc phái viên của Liên minh châu Âu tại Ấn Độ - nói với truyền thông Ấn Độ trong tuần này.

Ông nói: “Câu hỏi đặt ra là liệu đó là tài sản thế chấp tạm thời hay tài sản thế chấp vĩnh viễn”, đồng thời cho biết thêm rằng, điều này sẽ phụ thuộc vào việc liệu xung đột có leo thang hay không.

Kế hoạch đầy tham vọng của Ả Rập Saudi có bị ảnh hưởng?

Karen E. Young - học giả nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia – nhận định, Thái tử Ả Rập Saudi trước đây đã lập luận rằng, sự ổn định trong khu vực là cần thiết để đạt được Tầm nhìn 2030; và "chiến tranh là mối đe dọa đối với tầm nhìn của ông về một Trung Đông mới, như một trung tâm đầu tư ra nước ngoài, du lịch và thương mại tích hợp".

Nhưng giống như nhiều nhà quan sát khác, bà Young cũng tin rằng, mặc dù quá trình bình thường hóa quan hệ Ả Rập Saudi - Israel bị đình trệ do xung đột tại Dải Gaza nhưng nó vẫn chưa chết, vì hai nước vẫn có những lợi ích chung.

Vào ngày thứ hai của hội nghị FII, Mohammed al-Jadaan - Bộ trưởng Tài chính Ả Rập Saudi - nói với những đại biểu tham dự hội nghị rằng, đất nước của ông không muốn cuộc xung đột ở Dải Gaza làm hỏng kế hoạch của Ả Rập Saudi. Ông nói: “Vì vậy, chúng tôi đang nỗ lực rất nhiều với các đối tác của mình để đảm bảo chúng tôi sẽ quay trở lại như cũ.”