Kẹt giữa kho báu bô xít - Kỳ 2: Gián đoạn vì vướng mặt bằng

Liên tục bị cản trở

Ngay đầu năm 2024, Đắk Nông đã “nóng” với câu chuyện giải phóng mặt bằng (GPMB), phục vụ khai thác, chế biến quặng bô xít tại Dự án Alumin Nhân Cơ. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông Lê Trọng Yên kiểm tra thực địa và họp bàn một số vấn đề về GPMB cho dự án khai thác bô xít.

Theo báo cáo của Cty Nhôm Đắk Nông (TKV), trong 2 tháng đầu năm, tiếp tục diễn ra tình trạng người dân cản trở quá trình vận chuyển, khai thác quặng bô xít. Cụ thể, trong tháng 1/2024, Nhà máy Tuyển quặng đã phải dừng sản xuất 36 giờ trong các ngày 4/1 và 12/1. Từ đó, gây ảnh hưởng lớn tới quá trình vận hành ổn định của Nhà máy Alumin Nhân Cơ .

Riêng trong tháng 1/2024, do tồn kho quặng tinh thấp nên nhà máy phải tăng-giảm tải 6 lần, gây ảnh hưởng lớn đến việc khống chế chỉ tiêu công nghệ, sản lượng và năng suất sản xuất của công ty.

Cụ thể, sản lượng Alumin quy đổi sản xuất từ ngày 1/1 đến hết ngày 19/2 chỉ đạt hơn 91.000 tấn, trong khi sản lượng kế hoạch đặt ra là 107.500 tấn, tương đương khoảng 85% kế hoạch sản lượng đề ra.

Tình trạng này không phải mới diễn ra. Trong năm 2023, người dân đã chặn xe, cản trở khai thác bô xít 24 lần (tập trung chủ yếu ở các tháng 1, 3, 9, 10, 12). Tổng thời gian nhà máy tuyển quặng của công ty phải dừng hoạt động hơn 311 giờ, tương đương 13 ngày vận hành liên tục. Trong đó, ảnh hưởng nhiều nhất từ tháng 8-12 với 260 giờ dừng sản xuất, tương đương 10,8 ngày vận hành.

Do người dân chặn nhiều và tồn kho tại kho quặng nguyên khai đã sử dụng hết nên từ tháng 8-11/2023, Nhà máy Alumin Nhân Cơ vận hành không ổn định. Trong thời gian đó, nhà máy phải tăng-giảm tải tới 22 lần. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến quá trình khống chế chất lượng sản phẩm, chỉ tiêu công nghệ và năng suất vận hành của toàn bộ dây chuyền nhà máy.

Chưa hết, công tác thu hồi đất, bồi thường GPMB để khai thác quặng, xây dựng hồ chứa bùn nhằm phục vụ sản xuất cũng vướng mắc do nhiều hộ dân chưa bàn giao mặt bằng.

Đơn cử, tại dự án Đập hồ chứa bùn sau tuyển rửa số 2 vẫn chưa giải phóng mặt bằng xong nên chưa thể triển khai thi công.

Theo Cty Nhôm Đắk Nông, các khó khăn, vướng mắc trên ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh như: Thiếu diện tích khai thác dẫn đến nguy cơ các nhà máy Alumin phải ngừng sản xuất do thiếu quặng; trình tự khai thác mỏ không thể thực hiện đúng theo thiết kế, phải thường xuyên điều chỉnh kế hoạch khai thác; phát sinh khối lượng và chi phí sản xuất dẫn đến khả năng công ty phải dừng sản xuất ngay từ đầu năm 2024.

Vướng mắc cần tháo gỡ

Ông Đoàn Huy Cường - Chủ tịch UBND xã Nghĩa Thắng (huyện Đắk R’lấp) cho biết, trên địa bàn đang thực hiện dự án khai trường đầu tư khai thác mỏ bô xít năm thứ 7 - 8 (giai đoạn 2023-2024). Công tác vận động, tuyên truyền bà con bàn giao mặt bằng đang gặp nhiều khó khăn. Lý do, giá đất tăng cao vì ảnh hưởng của “sốt đất” thời gian qua và người dân chưa đồng ý mức giá bồi thường đối với cây trồng, tài sản trên đất.

“Về cây trồng, từ năm 2019 đến nay, mức giá không thay đổi; trong khi giá cả thị trường đã tăng rất nhiều nên người dân không đồng ý. Nhà cửa xây dựng trước năm 2004 mới được đền bù 100%, các giai đoạn sau thì giảm dần. Đặc biệt, nhà được xây dựng sau năm 2014 chỉ được hỗ trợ 30%”, ông Cường thông tin.

Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất (QLDA&PTQĐ) huyện Đăk R’lấp cho biết, đơn vị được giao nhiệm vụ GPMB cho toàn bộ dự án khai thác bô xít của Nhà máy Alumin Nhân Cơ thuộc Cty Nhôm Đắk Nông. Hằng năm, công ty này sẽ đăng ký kế hoạch sử dụng đất với UBND cấp huyện và tỉnh. Sau khi kế hoạch trên được cấp có thẩm quyền phê duyệt, ban sẽ triển khai thực hiện.

Công tác GPMB gặp khó vì nhiều hộ dân không đồng thuận với phương án bồi thường, hỗ trợ đã được phê duyệt. Đơn cử như giá bồi thường cây trồng đang áp dụng theo mức giá của tỉnh đưa ra cách đây hơn 5 năm (2019).

Theo bảng giá này, 1 cây cà phê loại A được đền bù 319.600 đồng; 1 cây sầu riêng cao nhất được bồi thường 4,3 triệu đồng. Mức giá này nhiều người không đồng tình vì cho rằng quá thấp so với thực tế. Bởi hiện nay, giá các loại nông sản đang có chiều hướng tăng cao.

Chưa hết, một lý do nữa khiến người dân chưa chịu bàn giao mặt bằng vì chưa bố trí đất tái định cư (TĐC). Theo QLDA&PTQĐ huyện Đăk R’lấp, công tác xây dựng khu TĐC để bố trí đất cho người dân đang bị vướng mắc.

Cụ thể, số hộ dân đủ điều kiện nhận đất TĐC liên quan đến dự án bô xít 497 hộ với 608 lô, nhưng đến nay vẫn còn nợ 328 hộ với 420 lô. Trong đó có những trường hợp nợ TĐC hơn chục năm như: Công trình mặt bằng nhà máy sản xuất Alumin và trụ sở làm việc (thu hồi đất năm 2006, đến nay chưa bố trí tái định cư cho 96 hộ/176 lô); hay Dự án Hồ thải bùn đỏ (thu hồi đất năm 2008, chưa bố trí tái định cư cho 28 hộ/20 lô). Năm 2023, Đắk Nông quyết định xây 6 khu TĐC nhưng có tới 5 khu bị vướng quy hoạch bô xít.(Còn nữa)