Kịch bản cho căn cứ quân sự Nga ở Syria: Nga rút, một nước đồng minh của Mỹ nhảy vào?

Nga và phe đối lập Syria tiến gần thỏa thuận

Nga đang tiến gần đến một thỏa thuận với ban lãnh đạo mới của Syria để duy trì hai căn cứ quân sự quan trọng tại quốc gia Trung Đông này.

Các nguồn tin ẩn danh tại Moscow, Châu Âu và Trung Đông cho biết các cuộc đàm phán đang diễn ra để lực lượng Nga tiếp tục ở lại cảng hải quân Tartus và căn cứ không quân tại Hmeimim.

Bộ Quốc phòng Nga tin rằng đạt được thỏa thuận không chính thức với nhóm Hayat Tahrir Al-Sham (HTS), nhánh cũ của al-Qaeda đã dẫn đầu cuộc tấn công lật đổ tổng thống Assad, rằng Nga có thể ở lại các căn cứ tại Syria, một nguồn tin cho biết. Tuy nhiên, nguồn tin này vẫn cảnh báo rằng tình hình vẫn có thể thay đổi trong bối cảnh bất ổn ở Syria.

Moscow đã thiết lập liên lạc với HTS tại Damascus và hy vọng nhóm này "sẽ thực hiện lời hứa" đảm bảo an toàn cho các nhà ngoại giao nước ngoài - phương tiện truyền thông nhà nước Nga dẫn lời Thứ trưởng Ngoại giao Mikhail Bogdanov cho biết. Ông cho biết Nga có kế hoạch giữ lại các căn cứ của mình tại Syria vì cuộc chiến chống lại nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), vẫn chưa kết thúc.

Các căn cứ vẫn nằm trên lãnh thổ Syria, ông Bogdanov nói. "Không có quyết định nào khác được đưa ra", Thứ trưởng Ngoại giao Nga khẳng định.

Quan chức trong chính phủ chuyển tiếp ở Syria và Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đều không phản hồi yêu cầu bình luận.

Căn cứ hải quân Tartus của Nga là căn cứ duy nhất của Nga ở Biển Địa Trung Hải. Căn cứ này được sử dụng để cung cấp cho các hoạt động an ninh của Nga tại Châu Phi, cho phép nước này thể hiện ảnh hưởng chính trị và kinh tế. Năm 2017, Nga và chính quyền Tổng thống Assad ký kết hợp đồng thuê 49 năm.

Các kịch bản cho căn cứ quân sự Nga

Ngay sau khi ông Assad lưu vong sang Nga, một thỏa thuận được cho là đã đạt được với chính quyền lâm thời nhằm đảm bảo an ninh cho các căn cứ này. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu giới lãnh đạo tương lai ở Damascus có sẵn sàng chấp nhận sự hiện diện quân sự lâu dài của Nga hay không.

Hiện tại, một số tàu chiến của Nga đang neo đậu bên ngoài căn cứ Tartus như một biện pháp phòng ngừa.

"Có khá nhiều thiết bị quân sự đã được vội vã rút về vùng ven biển hoặc hiện đang được rút khỏi các vùng xa xôi khác nhau", Anton Mardasov, học giả của chương trình Syria thuộc Viện Trung Đông, nói với Business Insider.

"Vì vậy, các tàu sẽ đến Syria từ Hạm đội Baltic và các máy bay vận tải quân sự đang đến Hmeimim có thể đang lấy đi số thiết bị dư thừa này".

Bên cạnh căn cứ hải quân Tartus, Nga cũng có một căn cứ không quân lớn ở Latakia có tên là Hmeimim.

"Có thể không phải là vấn đề sơ tán hoàn toàn các căn cứ ngay bây giờ", Mardasov cho biết. "Thay vào đó, một chính phủ mới, có thể được bổ nhiệm sau tháng 3/2025, sẽ ban hành một sắc lệnh lên án hoặc hợp pháp hóa hiệp ước trước đây của Damascus với Moscow".

Mardasov cho biết, việc chỉ duy trì lực lượng tối thiểu ở Syria sẽ "tước đi" khả năng ứng phó với NATO ở sườn phía nam của Nga.

Hy vọng tích cực nhất của Nga có thể là cố gắng mở rộng quyền tiếp cận cho đến khi có thể đạt được các thỏa thuận mới với các nhà lãnh đạo Syria mới. Các đề nghị có thể sẽ phải rất hấp dẫn để giành được sự ủng hộ của phe đối lập Syria.

Nga có thể sẽ cung cấp tiền và các ưu đãi kinh tế khác, chẳng hạn như giảm giá các sản phẩm nhiên liệu tinh chế, để đổi lấy việc chính quyền mới của Syria chấp nhận sự hiện diện quân sự của Moscow. Nhưng đây có thể chỉ là những thỏa thuận ngắn hạn.

"Về lâu dài, việc Nga sử dụng các cơ sở này khó có thể được duy trì khi xét đến thái độ phản đối đáng kể đối với Nga trong số các chính quyền mới của Syria sau nhiều năm Nga ủng hộ chế độ Assad", Matthew Orr, một nhà phân tích về Âu-Á tại công ty phân tích rủi ro RANE cho biết.

Ông cho biết chính quyền lâm thời Syria thậm chí có thể hưởng lợi từ sự hiện diện liên tục của Nga trong ngắn hạn. Điều đó có thể cân bằng sự hiện diện của Mỹ ở phía bên kia đất nước và đóng vai trò là con bài mặc cả trong các cuộc đàm phán với các cường quốc khác.

Nga rút quân, Thổ Nhĩ Kỳ đắc lợi?

Nếu không thể đạt được thỏa thuận, Nga có thể cố gắng bảo vệ các căn cứ trong thế giằng co không dễ dàng với lực lượng do HTS lãnh đạo, hoặc họ có thể vận chuyển quân đội và vật tư bằng đường hàng không.

Nhà phân tích Orr không dự đoán Nga sẽ rút quân vội vàng khỏi Syria. Thay vào đó, Nga có thể đang chuẩn bị "rút quân có trật tự khỏi các cơ sở này, có thể là sau những nỗ lực đàm phán không thành công về việc duy trì các căn cứ này trong những tháng tới".

"Việc mất các cơ sở này sẽ gây tổn hại đến khả năng triển khai sức mạnh của Nga vì chúng là những điểm hậu cần quan trọng cho các hoạt động quân sự của Nga ở Châu Phi, Trung Đông và các hoạt động hải quân toàn cầu của Nga, và Nga không có các phương án thay thế ngay lập tức cho các cơ sở này", Orr nói thêm.

Một cảng thay thế của Nga bên ngoài Syria có thể là Tobruk ở miền đông Libya. Ông Ben Dubow, thành viên cấp cao tại Trung tâm phân tích chính sách châu Âu (CEPA), cho rằng Tobruk sẽ không thể bù đắp được cho Tartus và Latakia do vừa nhỏ hơn vừa nằm xa Nga hơn nhiều. 

Trong trường hợp này, liệu mất mát của Nga có thể là lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ hay không? Thổ Nhĩ Kỳ gần gũi với liên minh do HTS lãnh đạo, nhưng họ cũng chưa đủ uy tín để giành được các căn cứ cố định.

"Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ không cần căn cứ Tartus, và khả năng này sẽ phụ thuộc vào các điều kiện an ninh trên thực địa, vẫn chưa rõ ràng trong nhiều tháng tới, vì vậy có vẻ như không có khả năng xảy ra trong tương lai gần", ông Orr cho biết.