Qatar nhanh chóng trở thành đất nước 'nhà giàu' bằng cách nào?
Nhiều nước trên thế giới có nguồn tài nguyên dầu mỏ nhưng hiếm có quốc gia nào tận dụng lợi thế này tốt như Qatar.
- 19-03-2014Thảm họa Wolrd Cup Qatar: 1.200 lao động nhập cư tử vong vì một 'chế độ nô lệ mới'
- 18-02-2014Thủ đô Qatar đã 'thay da đổi thịt' như thế nào sau 40 năm ?
- 05-11-2013Ngân hàng Credit Suisse sẽ rơi vào tay người Qatar?
- 20-03-2013Hoàng gia Qatar: nhà tài trợ chính cho bạo loạn Trung Đông
Trong khi Venezuela, Iraq, Libya, Nigeria và các nước khác trở thành nạn nhân của lời nguyền tài nguyên, khi sự phong phú về tài nguyên dẫn tới những biến dạng kinh tế và giới hạn tăng trưởng, Qatar đã làm rất tốt việc tái đầu tư tiền thu được từ nguồn năng lượng này và đa dạng hóa nền kinh tế.
Quốc gia ven biển bé nhỏ này có thu nhập GDP đầu người cao nhất thế giới với mức 98.800 USD và thậm chí con số này còn thấp hơn sự giàu có thực sự của 280.000 cư dân Qatar. Quốc gia này đủ tiền để xây nên một siêu đô thị trên sa mạc để chiến thắng trong việc giành quyền đăng cai World Cup 2022, mặc dù mới đây bị cáo buộc chi hàng triệu USD hối lộ.
Sau đây là câu chuyện thần kỳ của Qatar:
Qatar được trị vì bởi gia tộc Al-Thani từ đầu thế kỷ 20 khi quốc gia này trở thành một thuộc địa của Anh. Ngày 17/07/1913, Shaikh Abdullah Bin Qassim Al-Thani (người đứng trung tâm, bên trái) trở thành người trị vì Qatar.
Tại thời điểm này, ngành công nghiệp chính của Qatar là thu thập ngọc trai và đánh bắt cá. Đất nước này được biết đến bởi sự gia tăng của nghèo đói, suy dinh dưỡng và bệnh tật đến từ sự sụp đổ của ngành thương mại ngọc trai vào những năm 1920s.
Năm 1939, dầu mỏ được tìm thấy tại Dukkhan. Tình hình phát triển của lĩnh vực này còn chậm chạp cho đến năm 1949 bởi thế chiến thứ 2. Trong khi sự khám phá ra dầu mỏ được cho là có ý nghĩ nhưng nó không thể so sánh với lượng dự trữ gas tự nhiên được tìm ra 30 năm sau đó.
Năm 1951, Qatar sản xuất 46.500 thùng dầu mỗi ngày, ước tính khoảng 4,2 triệu USD doanh thu. Với sự khám phá ra các mỏ dầu ngoài khơi và đầu tư của tập đoàn Shell đã đẩy năng lực sản xuất của Qatar lên 233.000 thùng mỗi ngày.
Nguồn doanh thu mới từ xuất khẩu dầu phần lớn chảy vào túi của gia tộc cầm quyền và Qatar bắt đầu quá trình hiện đại hóa một cách chậm chạp. Những trường học, bệnh viện, nhà máy điện, nhà máy khử mặn, điện thoại đầu tiên được xuất hiện vào những năm 1950s.
Doanh thu từ dầu mỏ tăng đều suốt những thập niên 1960s cũng là lúc gia tộc Al-Thani gia tăng quyền lực bằng cách thiết lập những người gần gũi vào các vị trí cao nhất chính phủ. Tất cả thành viên gia tộc Al-Thani đều được nhận những khoản phụ cấp xa hoa.
Qatar dành được độc lập vào năm 1971 sau khi Vương quốc Anh tuyên bố rút quân hoàn toàn khỏi phía đông kênh đào Suez.
Ngày 22/02/1972, Khalifa bin Hamad lật đổ cha mình là Emir Ahmad bin Ali khi ông đang đi săn tại Iran. Khalifa ibn Hamad cắt giảm những chi tiều dành cho gia đình hoàng gia và tăng chi tiêu cho các chương trình xã hội, sức khỏe, giáo dục, nhà cửa và hưu trí.
Năm 1971, mỏ khí gas tự nhiên lớn nhất thế giới South Pars/North Dome Gas-Condensate được tìm thấy ngoài khơi Qatar. Sản lượng xăng dầu lúc đó tại Qatar vẫn duy trì ở mức cao nên lĩnh vực mới này vẫn chưa được phát triển.
Nhờ mỏ chứa North Field, Qatar sở hữu lượng dự trữ khí gas tự nhiên lớn nhất thế giới sau Nga và Iran. Lượng dự trữ của Qatar ước tính hơn 25.000 tỷ m3.
Sự tuột dốc của giá dầu vào những năm 1980s, kèm theo đó là việc bòn rút doanh thu dầu mỏ của hoàng gia khiến nền kinh tế Qatar trì trệ. Cuộc khủng khoảng cuối cùng buộc quốc gia này phát triên mỏ North Field nào năm 1989 thậm chí mặc dù sau đó sản lượng vẫn chậm chạp.
Năm 1995, bối cảnh tại Qatar vẫn không cải thiện. Sheikh Hamad bin Khalifa Al-Thani nắm quyền trị vì từ Emir Khalifa bin Hamad sau cuộc đảo chính đẫm máu khi vị vua này vẫn đang ở Thụy Sĩ. Sheikh Hamad thiết lập những luật lệ mới cho đất nước.
Một trong những thay đổi đầu tiên của Sheih Hamad là nhanh chóng phát triển mỏ khí gas tự nhiên North Dome. Sản lượng gia tăng và Qatar bắt đầu xuất khẩu khí gas tự nhiên.
Để đáp ứng việc tăng sản lượng và nhu cầu, Qatar bắt đầu xây dựng những nhà máy khí gas tự nhiên lỏng mới. Qua hơn 15 năm, 14 nhà máy được xây dựng với sự hợp tác với các công ty dầu mỏ quốc tế.
Cuối những năm 1990s, Qatar tham gia vào các thỏa thuận phân chia sản lượng với hàng loạt các công ty dầu mỏ quốc tế. Nhiều công ty bắt đầu sử dụng phương pháp khoan ngang để đối phó với việc suy giảm sản lượng dầu khai thác. Hợp tác của Qatar với Maersk Oil tạo ra giếng khoang ngang dài nhất thế giới.
Năm 1996, Qatar xây dựng căn cứ không quân khổng lồ Al Udeid trị giá hàng tỷ USD nhằm phục vụ nhu cầu vận tải, chỉ huy cho quân đội Mỹ. Sự hợp tác với quân đội Mỹ đem đến cho Qatar mức độ an ninh cao chưa từng có.
Năm 1997, Qatar bắt đầu thỏa thuận dài hạn cung cấp lượng khí gas lớn cho Tây Ban Nha và Nhật Bản. Về sau, quốc gia này tiếp tục đa dạng hóa lượng khách hàng của mình.
Nhờ sự gia tăng sản lượng dầu và khí gas tự nhiên, GDP của Qatar vụt tăng với tốc độ tên lửa trong 15 năm qua.
Với hy vọng tránh được lời nguyền tài nguyên, Qatar đẩy mạnh việc đa dạng hóa nền kinh tế. Năm 1988, chính phủ nước này cho xây dựng thành phố giáo dục, trung tâm giáo dục lớn với sự giúp đỡ của 3 đại học Mỹ và 2 đại học châu Âu, cũng như các trung tâm nghiên cứu, tư vấn.
Hiện nay Qatar đã tích lũy được quỹ tài sản quốc gia 170 nghìn tỷ USD nhờ doanh thu từ dầu và khí gas tự nhiên. Nó bắt đầu được đầu tư như một quỹ đầu tư phòng vệ.
Năm 2003, Qatar thành lạp cơ quan đầu tư Qatar để tái phân phối nguồn thu nhập từ khí gas, dầu mỏ vào các dòng thu nhập khác. QIA từng có những khoản đầu tư lớn vào Barclays Bank, Credit Suisse, Harrods, Porsche, Wolkswagen và là nhà đầu tư chiến lược vào đội bóng Paris Saint-Germain.
Qatar trở thành một trong những nhà sở hữu bất động sản lớn nhất tại London thông qua QIA. Qatar sở hữu tòa nhà cao tầng lớn nhất tây Âu The Shard, cũng như phần lớn tòa Canary Wharf và các phần còn lại của thành phố.
Trung tâm tài chính Qatar được xây dựng năm 2005 nhằm phát triển ngành công nghiệp tài chính tại quốc gia này. Qatar tin rằng nó có thể trở thành người dẫn đầu dịch vụ tài chính cho khu vực vùng Vịnh nhờ sự ổn định và lượng vốn lớn.
Năm 2006, Qatar vượt Indonesia trở thành nha xuất khẩu khí gas lỏng lớn nhất thế giới với doanh thu từ dầu mỏ, khí gas ước tính chiếm 60% GDP nước này. Nhưng sự cạnh tranh ngày càng tăng trong ngành khí gas tự nhiên đến từ Mỹ, Úc.
Trong tháng 12/2010, Qatar được chọn là nơi đăng cai FIFA World Cup 2022. Qatar đã hứa sẽ xây dựng 12 sân vận động nghệ thuật quốc gia sử dụng công nghệ làm mát giúp vận động viên tránh được cái nóng. Qatar tự định vị mình trở thành trung tâm thể thao của khu vực, đăng cai và tổ chức nhiều sự kiện thể thao toàn cầu.
Đây là Doha năm 1977. Trong những năm gần đây, những bộ mặt nơi đây đã thay đổi nhanh chóng.
Đây là Doha ngày hôm nay. Từ năm 2000, 58 tòa nhà chọc trời đã được xây dựng, quy hoạch hoặc đang xây dựng tại Doha, kèm theo đó là các bảo tàng, sân vận động và những dự án khổng lồ.
Đã có nhiều cáo buộc về điều kiện làm việc và sinh sống kinh khủng cho công nhân nhập cự đang xây dựng các dự án dành cho World Cup và dự án khác. Đây không phải là lần đầu tiên Qatar bị chỉ trích đối xử với công nhân nhập cư như dân chúng hạng hai. Trong ảnh là hình ảnh một nhà tắm dành cho công nhân.
Hồi đầu tháng vừa qua, Qatar bị cáo buộc sử dụng 5 triệu USD hối lộ để đảm bảo cho việc đấu thầu World Cup 2022.
Liệu Qatar có thể trở thành Hong Kong của Trung Đông hay nó sẽ rơi vào lời nguyền nguồn lực hay bị kéo xuống bởi sự bất ổn trong khu vực? Đây là một trong những câu hỏi nóng hổi nhất mà thế giới đặt ra hiện nay.
Thảo Nguyên
CÙNG CHUYÊN MỤC
