Lo sợ nguồn cung giảm mạnh và chi phí lương thực toàn cầu tăng cao, Mỹ 'âm thầm' khuyến khích việc mua bán phân bón Nga

Chính phủ Mỹ đang ‘âm thầm’ khuyến khích các công ty nông nghiệp và vận tải biển của nước này mua và vận chuyển phân bón Nga nhiều hơn. Trong bối cảnh lo ngại liên quan đến các biện pháp trừng phạt khiến nguồn cung phân bón nông nghiệp giảm mạnh, thúc đẩy chi phí lương thực toàn cầu đi lên.

Nỗ lực này là một phần của các cuộc đàm phán phức tạp và khó khăn đang được tiến hành với sự tham gia của Liên hợp quốc nhằm thúc đẩy việc cung cấp phân bón, ngũ cốc và các sản phẩm nông nghiệp khác từ Nga và Ukraine. Các mặt hàng này đã bị gián đoạn bởi cuộc xung đột từ tháng 2.

Các quan chức Mỹ và châu Âu đã cáo buộc Điện Kremlin sử dụng lương thực làm ‘vũ khí’, ngăn cản Ukraine xuất khẩu những mặt hàng quan trọng. Nga phủ nhận các cáo buộc ngay cả khi họ đã tấn công các cảng chủ chốt. Nga cho rằng việc vận chuyển bị gián đoạn là do các lệnh trừng phạt mà Mỹ và đồng minh áp đặt lên Moscow.

Các cảng của Ukraine bị đình trệ do xung đột với Nga, ngăn cản hoạt động xuất khẩu lương thực ra thị trường toàn cầu.

EU và Mỹ đã áp dụng các trường hợp miễn trừ đối với các hạn chế kinh doanh với Nga, nhằm cho phép hoạt động buôn bán phân bón được duy trì. Trong đó, Moscow là nhà cung cấp chính trên toàn cầu về phân bón. Tuy nhiên, nhiều chủ hãng vận tải biển, ngân hàng và công ty bảo hiểm đã tránh xa các giao dịch này vì sợ rằng họ có thể vô tình vi phạm các lệnh trừng phạt. Được biết, xuất khẩu phân bón của Nga đã giảm 24% trong năm nay.

Các quan chức Hoa Kỳ đang tìm cách thúc đẩy hoạt động buôn bán sau khi rất ngạc nhiên về mức độ thận trọng của các cá nhân và tổ chức.

Sự thúc đẩy của Mỹ nhấn mạnh thách thức mà Washington và các đồng minh đang phải đối mặt khi họ tìm cách gia tăng áp lực lên Nga nhưng cũng vừa hạn chế thiệt hại đối với nền kinh tế toàn cầu vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung cấp hàng hóa từ Nga, từ khí đốt tự nhiên, dầu mỏ cho đến phân bón và ngũ cốc. Giá của tất cả những hàng hóa đó đã tăng mạnh hơn nữa kể từ khi xung đột bắt đầu từ tháng Hai.

Washington đã cử đại diện đến các cuộc đàm phán do Liên Hợp Quốc chủ trì ở Moscow vào đầu tháng này về các vấn đề cung cấp phân bón. Việc phân phối không đủ phân bón trong năm nay cũng có thể ảnh hưởng đến vụ mùa năm sau.

Điện Kremlin đã kêu gọi Mỹ đảm bảo với người mua và bên vận chuyển phân bón và ngũ cốc của họ rằng những mặt hàng này không thuộc phạm vi lệnh trừng phạt. Nga muốn đây là một điều kiện để nước này có động thái nới phong toả hoạt động xuất khẩu nông sản của Ukraine.

"Đối với Nga, điều thực sự quan trọng là các nhà chức trách Mỹ phải gửi đi một tín hiệu rõ ràng rằng các giao dịch này được phép, vì lợi ích của an ninh lương thực toàn cầu và họ không nên từ chối thực hiện chúng", chuyên gia Ivan Timofeev thuộc Hội đồng Quan hệ Quốc tế Nga, một tổ chức do Chính phủ Nga sáng lập, phát biểu.

Nga và Ukraine chiếm 1/4 thương mại ngũ cốc toàn cầu.

Trong khi Nga tuyên bố rằng những lo ngại về lệnh trừng phạt cũng đang kìm hãm xuất khẩu ngũ cốc của họ, thì tổng lượng xuất khẩu trong mùa vụ này chỉ giảm 14% và xuất khẩu lúa mì đã tăng gấp đôi trong tháng 5, theo dữ liệu của Liên minh Ngũ cốc Nga.

Ngược lại, hơn 25 triệu tấn ngũ cốc, dầu hướng dương và các mặt hàng khác đang bị mắc kẹt ở Ukraine vì nỗi lo an ninh tại các cảng trên Biển Đen và các tuyến đường hàng hải thường được sử dụng để vận chuyển những mặt hàng này đến các thị trường toàn cầu. Các quan chức Ukraine cảnh báo tình hình sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi vụ thu hoạch mới bắt đầu.

Các cuộc đàm phán nhằm giải phóng các lô hàng vẫn đang diễn ra chậm chạp. Trong khi đó, Nga đang tìm cách đổ lỗi cho Ukraine vì không muốn gỡ mìn khỏi các cảng được đặt để phòng vệ. Nước này không tin vào lời đảm bảo của Moscow rằng họ sẽ không tấn công. Cơ quan Liên hợp quốc cho biết việc khai thác các cảng của Ukraine có thể mất hàng tháng trời.

Tuần trước, Nga đã nhận được sự ủng hộ của Thổ Nhĩ Kỳ trong lời kêu gọi nới lỏng các lệnh trừng phạt. Song, những nỗ lực của Ankara làm trung gian để tìm một giải pháp tái khởi động các chuyến hàng xuất khẩu nông sản cho đến nay vẫn chưa mang lại kết quả.

Nga chiếm khoảng 1/5 lượng xuất khẩu phân bón năm 2021.

Các công ty vận tải biển vẫn cực kỳ cảnh giác với khu vực Biển Đen, do các lệnh trừng phạt và lo ngại về an ninh. Các quan chức trong ngành cho biết sẽ cần một nỗ lực hợp tác quốc tế để trấn an các công ty này. Những nỗ lực vận chuyển các sản phẩm của Ukraine bằng đường sắt đến châu Âu đã không mang lại nhiều kết quả khả quan trong bối cảnh các đường ray không có sự đồng nhất và các vấn đề hậu cần khác.

Ông James O'Brien, người đứng đầu Văn phòng Điều phối lệnh trừng phạt thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ trả lời họp báo hôm 9/6: "Chúng tôi đang làm việc cùng với các đối tác của mình để nhận được khoảng một nửa số hàng mà Ukraine xuất khẩu mỗi tháng. Vì vậy, chúng tôi lường trước một sự thiếu hụt nguồn cung quan trọng."

Nga đã hạn chế việc xuất khẩu phân bón ra thế giới từ 10/3/2022. Điều này dẫn đến nguồn cung phân bón toàn cầu mất cân đối. Phân bón tại Việt Nam cũng chứng kiến giá tăng nóng trong những tháng qua. Từ nguyên liệu than, khí cho sản xuất urê cũng tăng khoảng 63%, riêng giá than từ đầu năm nay tăng 30%. Chưa hết, giá xăng dầu, chi phí nhân công, vận chuyển, logistics... đều tăng cũng làm giá thành bị đội lên.

Với xu hướng tăng mạnh của giá nguyên liệu, chi phí đầu vào của sản xuất phân bón đang bị tác động mạnh nên giá phân bón trong nước sẽ khó giảm mạnh trong thời gian tới.

Tham khảo: Bloomberg