Lỏng lẻo quản lý biệt thự cũ

Theo chỉ đạo của UBND TP HCM từ năm 2016, Sở Xây dựng đã chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan khảo sát, thống kê các biệt thự cũ xây dựng trước năm 1975; đồng thời hướng dẫn UBND các quận, huyện kiểm đếm và phân loại nhóm biệt thự. Đến nay, vài quận trung tâm TP HCM đã có báo cáo, phân loại biệt thự nhưng so với thực tế, những con số này chưa đầy đủ, chính xác.

Đập rồi, địa phương mới biết

Điển hình, 2 căn biệt thự cũ ở địa chỉ 243 Cách Mạng Tháng Tám, phường 4, quận 3 không có trong báo cáo của UBND quận 3 gửi Trung tâm Nghiên cứu kiến trúc thuộc Sở Quy hoạch - Kiến trúc (QH-KT) TP HCM. Chỉ đến khi khuôn viên này bị san bằng để xây dựng lại trụ sở Công an quận 3, người dân mới phát hiện sự hiện diện của công trình biệt thự cũ được xây dựng trước 1975. Lúc này, biệt thự đã bị đập một nửa, cửa bị tháo bung.

Sau khi sự việc được phản ánh đến các cơ quan chức năng, Sở QH-KT TP HCM mới có văn bản gửi UBND quận 3 đề nghị ngưng thi công. Sở này và Trung tâm Nghiên cứu kiến trúc đang thực hiện việc kiểm kê, đánh giá.

Trước đó, tháng 7-2016, người dân cũng tình cờ phát hiện biệt thự ở địa chỉ 12 Lý Tự Trọng, quận 1 bị tháo dỡ. Sau khi Báo Người Lao Động phản ánh, UBND phường Bến Nghé, quận 1 mới biết vụ việc và đến kiểm tra, ghi nhận công trình đã bị tháo dỡ xà gồ gỗ, mái ngói và tường. Cho rằng không thể phục hồi như cũ, địa phương xin xây dựng cao ốc.

Tại quận Bình Thạnh, căn biệt thự có tuổi thọ 100 năm tuổi ở số 237 Nơ Trang Long cũng bị người dân lén lút đập bỏ mà UBND phường 12 và UBND quận không hay biết. Chỉ đến khi báo chí lên tiếng, địa phương mới chỉ đạo ngưng thi công.

Do việc quản lý lỏng lẻo nên đến nay, TP HCM tồn tại nhiều căn biệt thự "dị dạng". Đơn cử, một nửa căn biệt thự tại số 186 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, quận 3 đã bị đập bỏ, xây nhà cao tầng làm thẩm mỹ viện; phần diện tích còn giữ lại được làm trụ sở Hội Phụ nữ Từ thiện TP HCM. Biệt thự tại số 68 Phạm Ngọc Thạch, quận 3 cũng chỉ còn một nửa, tồn tại giữa những tòa nhà chung cư.

Kiến trúc sư Trần Vĩnh Nam, người từng nhiều năm nghiên cứu về biệt thự ở TP HCM, đánh giá rất nhiều biệt thự cũ ở TP bị "hóa kiếp" thành chung cư bằng một kịch bản: lén lút đập nhanh, tới khi bị phát hiện thì xin tháo bỏ vì không thể phục hồi. Sở dĩ có hiện tượng này là do các căn biệt thự cũ hầu hết nằm ở khu đất "vàng", các chủ đầu tư thường lựa chọn việc đập biệt thự hạng 2, hạng 3. "TP HCM cần phải quản lý chặt chẽ các biệt thự cũ để tạo cảnh quan và kiến trúc cho TP" - ông Nam nhìn nhận.

Căn biệt thự nằm ở địa chỉ 243 Cách Mạng Tháng Tám, phường 4, quận 3 bị đập bỏ

Căn biệt thự “dị dạng” ở số 186 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, quận 3Ảnh: Lê Phong

Tháo dỡ phải có ý kiến của UBND TP HCM

Theo TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Việt Nam, những căn nhà kiến trúc Pháp tại TP HCM, có giá trị lịch sử kiến trúc thì cần bảo tồn. Tuy nhiên, nhà nào không có giá trị văn hóa, đã hơn 100 năm, cũ nát, xuống cấp thì đập đi xây lại là chuyện bình thường.

Ông Nguyễn Thanh Nhã, Giám đốc Sở QH-KT TP HCM, cho biết sở đã nắm thông tin về căn biệt thự cũ tại số 243 Cách mạng Tháng Tám và đang tổ chức kiểm tra, rà soát lại hồ sơ. Thực tế, tòa nhà này không nằm trong danh sách kiểm kê theo yêu cầu của UBND TP. Tòa nhà đã xuống cấp, được TP phê duyệt nên việc xây dựng phải tuân theo đồ án.

Trả lời thắc mắc của phóng viên về những biệt thự được xây dựng trước năm 1975 xuống cấp, mục nát, người dân có được phép sửa chữa theo hiện trạng hay không, ông Nhã cho biết phải có ý kiến của quận, huyện và Sở QH-KT. Trường hợp tháo dỡ thì bắt buộc phải có ý kiến của UBND TP.

"Hiện TP HCM có khoảng 1.200 hồ sơ khuôn viên biệt thự nguồn gốc trước năm 1975. Nhiều khuôn viên không còn công trình biệt thự hoặc đã xuống cấp, biến đổi, không còn hình thái biệt thự. Trong các biệt thự cũ, chỉ những căn có giá trị đặc trưng về kiến trúc, có khả năng bảo tồn, khai thác mới được đề xuất giữ lại (nhóm 1 và 2). Việc đánh giá, phân nhóm biệt thự được thực hiện theo bộ tiêu chí với sự tham gia của nhiều chuyên gia và các nhà khoa học" - ông Nhã khẳng định.