Lúng túng quản siêu xe biếu, tặng

Trục lợi từ kẽ hở chính sách

Bên cạnh việc truy thu hàng nghìn tỷ đồng tiền thuế đối với xe nhập khẩu theo diện quà biếu tặng , một trong những động thái của Bộ Tài chính sau loạt bài của Tiền Phong là sửa Thông tư 143 (thủ tục hải quan và quản lý ô tô, xe gắn máy của các đối tượng được phép nhập khẩu, tạm nhập khẩu không nhằm mục đích thương mại) và thay thế bằng Thông tư 45 (vào tháng 7/2022). Trong đó, đáng chú ý nhất, Bộ này bỏ quy định Cục Hải quan địa phương cấp giấy phép nhập khẩu ô tô diện biếu tặng.

Trước đây, việc trao quyền cho các Cục Hải quan địa phương cấp phép nhập khẩu ô tô diện quà biếu tặng thiếu kiểm soát, tràn lan. Điển hình như Hải quan Hà Nam Ninh, dù quản lý hoạt động xuất nhập khẩu các địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn, nhưng Cục này lại thuộc nhóm đơn vị cấp phép nhiều nhất cho loại hình xe sang diện biếu tặng được nhập khẩu

Theo kết quả đánh giá tổng kết về Thông tư 143 mới đây, Bộ Tài chính thừa nhận chính sách đã có những kẽ hở, tạo điều kiện cho các đối tượng trục lợi.

Cụ thể, Bộ Tài chính cho rằng, các lý do doanh nghiệp (DN) được biếu tặng xe đưa ra thường chung chung, khó kiểm chứng. Trong khi đó, món “quà biếu tặng” hầu hết là xe sang. Đặc biệt, theo Bộ Tài chính, các đối tượng nhận quà biếu tặng thường kinh doanh, buôn bán ô tô và có dấu hiệu né chính sách nhập khẩu ô tô (quy định phải có cơ sở bảo hành, bảo dưỡng, có thể thay mặt đại lý nước ngoài triệu hồi ô tô khi bị lỗi…).

Có một thực tế lạ lùng là nhiều DN nhận biếu, tặng xe từ một cá nhân ở nước ngoài. Một người đứng tên đại diện pháp luật cho hàng loạt DN để được cấp giấy phép nhập khẩu ô tô, hay nhiều DN được cấp phép có cùng địa chỉ trụ sở. Thậm chí, một số DN sau khi được các cục hải quan cấp giấy phép nhập ô tô biếu tặng lập tức “biến mất” khỏi địa chỉ đăng ký, như Tiền Phong từng phản ánh. Điển hình, vào tháng 2/2020, Cục Hải Quan Hà Nam Ninh cấp phép cho Cty TNHH Phụ tùng ô tô xe máy Mạnh Hưng NBH, Cty TNHH Nội thất ô tô cao cấp Mai Hoa, Cty TNHH Kinh doanh Tổng hợp Vũ Thêm, Cty TNHH Auto Part Quang Lê, Cty TNHH Thương mại Tổng hợp Vũ Thêm… để nhập khẩu những chiếc xe Lexus LX570 đời mới nhất. Cty TNHH Thương mại và Vận chuyển Đức Lăng cũng được cấp phép nhập khẩu xe Toyota Siena Hybrid Platinum. Riêng Cty TNHH Nội thất Ô tô cao cấp Mai Hoa 2 năm liên tiếp đều được cấp phép nhập khẩu Lexus LX570 Super Sport.

Điều đáng nói là các DN này đều lấy địa chỉ tại số nhà 10/13 đường Thành Công, phường Tân Thành, TP Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. Tuy nhiên, khi PV về xác minh đã phát hiện không có bất kỳ DN nào đang hoạt động. Cơ quan thuế TP Ninh Bình cũng gặp vướng mắc trong việc thu thuế thu nhập bất thường này.

Ngoài ra, nhiều DN khác có cùng địa chỉ cũng được Cục Hải quan Hà Nam Ninh cấp giấy phép nhập khẩu các loại siêu xe như Cty TNHH Phụ Tùng ô tô Ấn Việt và Cty TNHH Đầu tư và Thương mại Atlaz (đều tại tổ 4 đường Võ Văn Tần phường Lê Hồng Phong, TP Phủ Lý, Hà Nam). Cty TNHH TM Bình Bình, Cty TNHH TMDV Tự do (số 230 Nguyễn Hữu Tiến, phường Đồng Văn, thị xã Duy Tiên, Hà Nam); Cty TNHH Giày da thời trang Lê Xuân, Cty TNHH Cung cấp nguyên liệu phụ liệu da giày Lê Hương, Cty TNHH Tiếp thị Roadshow Xuân Lâm (số 1/317 phố Tân Thịnh, phường Tân Thành, TP Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình)… Trong 3 năm (2019, 2020, 2021) những DN đứng ra nhập khẩu như Cty TNHH Kinh doanh tổng hợp Vũ Thêm, Cty TNHH Auto Part Quang Lê, Cty TNHH Thương mại tổng hợp Vũ Thêm, Cty TNHH Thương mại và Vận chuyển Đức Lăng, Cty TNHH Nội thất ô tô cao cấp Mai Hoa…và hàng loạt DN khác đều không khai báo doanh thu.

Được biết, sau gần 7 năm ban hành, Thông tư 143 đã tạo điều kiện cho gần 4.000 ô tô nhập khẩu diện quà biếu, tặng về Việt Nam.

Sử dụng 24 tháng mới được chuyển nhượng?

Sau khi Bộ Tài chính từ chối việc quản lý xe nhập khẩu diện quà biếu tặng, thẩm quyền này (nêu trong Thông tư 45) được các bộ đẩy lên cho Chính phủ và Thủ tướng quyết định.

Theo nguồn tin của PV Tiền Phong, do tồn tại những khoảng trống về pháp lý, hiện có khoảng 46 ô tô diện quà biếu tặng nhập khẩu từ năm 2022 vẫn phải nằm tại các cảng. Sốt ruột với những “món quà” trên dưới chục tỷ đồng, các DN nhập khẩu đã gửi văn bản tới đại biểu quốc hội để kiến nghị cơ quan thẩm quyền gỡ vướng.

Tháng 5/2023, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan xây dựng chính sách quản lý ô tô nhập khẩu, tạm nhập khẩu không nhằm mục đích thương mại.

Sau thời gian lấy ý kiến, Bộ Công Thương đánh giá, nếu không quy định quản lý chặt chẽ, số lượng nhập khẩu xe biếu tặng có thể tăng lên. DN không đáp ứng quy định tại Nghị định 116 (điều kiện sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và kinh doanh dịch vụ, bảo hành, bảo dưỡng ô tô) có thể lợi dụng lách luật, né chính sách nhập khẩu để kinh doanh ô tô.

Bộ Công Thương cho rằng, cần giới hạn về định lượng nhập khẩu hằng năm và quy định về điều kiện chuyển nhượng. Bộ này cũng đề xuất áp dụng biện pháp quản lý nhập khẩu, tạm nhập với xe theo diện quà biếu tặng phải thực hiện kiểm tra an toàn kỹ thuật, và bảo vệ môi trường, đồng thời tiếp tục duy trì quy định trong 1 năm, mỗi tổ chức, cá nhân chỉ được nhập khẩu 1 xe do đối tác nước ngoài biếu tặng. Song xe này phải sử dụng 24 tháng mới được chuyển nhượng,

Ngày 29/3/2024, theo nguồn tin của PV Tiền Phong, Bộ Công Thương trình Chính phủ đề xuất 2 phương án quản lý ô tô nhập khẩu, tạm nhập khẩu không nhằm mục đích thương mại. Theo đó, Bộ Công Thương kiến nghị giao Bộ này chủ trì, lập hồ sơ xây dựng nghị định sửa đổi (thay thế Nghị định số 116) để bổ sung quy định liên quan.

Đối với phương án 2, Bộ Công Thương kiến nghị được chủ trì, phối hợp Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan nghiên cứu, xây dựng quyết định thay thế Quyết định số 53 (về việc tạm nhập, tái xuất, tiêu hủy, chuyển nhượng ô tô, xe 2 bánh gắn máy của đối tượng được hưởng quyền ưu đãi, miễn trừ tại Việt Nam) và Quyết định số 14 (sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 53) để quản lý xe nhập khẩu diện quà biếu tặng và báo cáo Thủ tướng trong quý 4/2024.