Lưu lượng khí đốt Nga đột ngột giảm từ 37,2 triệu m3 về con số 0 chỉ sau 1 đêm: EU căng như dây đàn vì nỗi ám ảnh "co ro" trong mùa đông lạnh giá

Theo Reuters, cho đến ngày cuối cùng, ngày 31/12, Gazprom của Nga cho biết họ đã giảm lưu lượng bơm qua đường ống từ 42,4 triệu mét khối xuống còn 37,2 triệu mét khối. Lưu lượng giảm về con số 0 bắt đầu từ ngày 1/1/2025. Khi chấm dứt thỏa thuận, Ukraine dự kiến ​​sẽ mất khoảng 800 triệu USD một năm phí vận chuyển từ Nga. Còn Gazprom sẽ mất gần 5 tỷ USD tiền bán khí đốt cho châu Âu.

Tuy nhiên, việc chấm dứt thoả thuận đặt ra một câu hỏi về nguồn cung khí đốt cho các nước phía đông châu Âu không giáp biển, những nước không thể nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) qua đường biển.

Khí đốt của Nga: Mối quan hệ đôi bên có lợi

Trước cuộc xung đột tại Ukraine, Nga là nước xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới và châu Âu là thị trường quan trọng nhất của Moscow. Các nước châu Âu luôn ưu tiên việc tiếp cận năng lượng giá rẻ.

Mối quan hệ đôi bên cùng có lợi này bắt đầu từ hơn 50 năm trước, khi Liên Xô cũ cần tiền và thiết bị để phát triển các mỏ khí đốt Siberia. Vào thời điểm đó, phía Tây Đức cần tìm kiếm nguồn năng lượng giá cả phải chăng cho nền kinh tế đang phát triển của mình. Họ đã ký một thỏa thuận đường ống trao đổi khí đốt với Moscow. Theo đó, các nhà sản xuất Tây Đức cung cấp hàng nghìn km đường ống để vận chuyển khí đốt của Nga đến Tây Âu.

Mối quan hệ năng lượng này vẫn tiếp diễn cho đến nay, vì các nhà nhập khẩu châu Âu thường bị ràng buộc vào các hợp đồng dài hạn.

Theo tổ chức nghiên cứu Bruegel có trụ sở tại Brussels, lượng nhiên liệu hóa thạch EU nhập khẩu từ Nga lên tới khoảng 1 tỷ USD mỗi tháng vào cuối năm 2023, giảm so với mức 16 tỷ USD mỗi tháng vào đầu năm 2022.

Vào năm 2023, Nga chiếm 15% tổng lượng khí đốt nhập khẩu của EU, đứng sau Na Uy (30%) và Mỹ (19%), nhưng đứng trước các nước Bắc Phi (14%). Phần lớn lượng khí đốt của Nga chảy trong đường ống thông qua Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngoài các nước tiêu thụ chính là Áo, Slovakia và Hungary, các nước như Tây Ban Nha, Pháp, Bỉ và Hà Lan vẫn nhập khẩu LNG của Nga bằng tàu chở dầu.

Biến động thị trường khí đốt khiến giá tăng đột biến

Sau khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào năm 2022, giá khí đốt tăng vọt, có thời điểm tăng gấp 20 lần. Điều này buộc một số nhà máy ở châu Âu phải cắt giảm sản lượng và nhiều doanh nghiệp nhỏ phải đóng cửa.

Giá hiện đã giảm nhưng vẫn cao hơn mức trước khủng hoảng, khiến các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như ở Đức kém sức cạnh tranh hơn.

Người tiêu dùng châu Âu cũng đang phải hứng chịu giá năng lượng cao. Nhiều người phải cắt giảm sử dụng năng lượng để đối phó với sinh hoạt phi tăng. Theo Ủy ban EU, gần 11% công dân EU phải vật lộn để sưởi ấm nhà vào năm 2023. Từ đó, việc chấm dứt thoả thuận Ukraine - Nga đã được đưa vào dự báo thị trường khí đốt của Uỷ ban châu Âu (EC).

EU tự tin vào khả năng đảm bảo nguồn cung thay thế

"Với hơn 500 tỷ mét khối LNG được sản xuất mỗi năm trên toàn cầu, việc thay thế khoảng 14 tỷ mét khối khí đốt của Nga quá cảnh qua Ukraine sẽ có tác động không đáng kể đến giá khí đốt tự nhiên của EU", theo EC.

EU từ lâu đã lập luận rằng các quốc gia thành viên đặc biệt là Áo và Slovakia có thể xoay xở mà không cần đến khí đốt Nga qua đường ống Ukraine. Do đó, Ủy ban cho biết họ sẽ không tham gia đàm phán để duy trì tuyến đường ống này.

Theo EC, các quốc gia thành viên đã có thể giảm 18% lượng khí đốt tiêu thụ kể từ tháng 8 năm 2022 so với mức trung bình năm năm. Hơn nữa, Mỹ dự kiến ​​sẽ tăng công suất LNG trong hai năm tới và các nguồn cung này sẽ giúp EU giải quyết các giai đoạn gián đoạn tiềm tàng.

Mối lo gia tăng ở Đông Âu

Mặc cho những lời khẳng định của EU, Hungary và Slovakia vẫn lo lắng về nguồn cung cấp khí đốt của họ và mối quan hệ gắn bó với Nga. Chẳng hạn như Thủ tướng Hungary Viktor Orban vẫn đang tìm cách duy trì việc cung cấp khí đốt qua Ukraine, mặc dù lượng nhập khẩu khí đốt Nga hiện tại của nước này phần lớn phụ thuộc vào đường ống TurkStream dưới Biển Đen.

Ông Orban thậm chí còn đưa ra những ý tưởng phi truyền thống, chẳng hạn như mua khí đốt của Nga trước khi chúng di chuyển qua Ukraine. Ông lập luận rằng nếu mua khi đó, lượng khí đốt ấy sẽ không còn thuộc về Nga mà là của Hungary.

Trong khi đó, Slovakia có cách tiếp cận cứng rắn hơn, cảnh báo đưa ra các biện pháp đối phó với Ukraine. Thủ tướng Robert Fico đề xuất dừng cung cấp điện cho Ukraine sau ngày 1/1/2025 nếu không đạt được thoả thuận.

Tình hình căng thẳng diễn ra trong bối cảnh một đợt lạnh sắp tràn đến tạo thêm thử thách cho thị trường khí đốt của châu Âu. Các thành phố châu Âu bao gồm London, Paris và Berlin có thể dự kiến ​​nhiệt độ sẽ giảm xuống dưới 0 độ vào cuối tuần này, thấp hơn nhiều so với mức trung bình các năm. Thời tiết đóng băng dự kiến ​​sẽ thúc đẩy nhu cầu khí đốt để sưởi ấm và khiến nguồn dự trữ của châu Âu sụt giảm nhanh.

Theo dữ liệu chính thức từ Cơ sở hạ tầng khí đốt Châu Âu, dự trữ khí đốt của EU đã giảm gần 20% kể từ tháng 9. Con số này cao hơn đáng kể so với hai mùa đông trước. Đợt lạnh sắp tới đã khiến giá khí đốt chuẩn của châu Âu tăng gần 5% kể từ đầu tuần, gần với mức cao nhất trong năm được thiết lập vào đầu tháng 12.

Thị trường dự kiến ​​sẽ tiếp tục chịu áp lực khi dự báo thời tiết tháng 1 lạnh hơn bình thường. Điều này có thể làm tăng nhu cầu sử dụng khí đốt để sưởi ấm gia đình và nhà máy điện.

Tổng hợp: Reuters, DW, Eurativ, Tass