Marco Buinhas và hành trình đi tìm sự độc bản trong kiến trúc

Marco Buinhas là nhà kiến trúc sư đến từ Bồ Đào Nha, ông tốt nghiệp Đại học và bắt đầu hoạt động trong lĩnh vực thiết kế kiến trúc vào năm 1994 đồng thời giữ chức vụ Giám đốc thiết kế tại Công ty Cổ phần Tư vấn Quốc tế enCity. Nhìn lại hành trình 30 năm, hẳn sẽ thấy một câu chuyện đầy thú vị. Nhưng với kiến trúc sư có nhiều kinh nghiệm lẫn trải nghiệm, từng sinh sống và làm việc tại nhiều quốc gia, đi qua và tìm hiểu về nhiều nền văn hóa như Marco Buinhas, chắc chắn sẽ còn nhiều điều bất ngờ hơn nữa.

Sau ba thập kỷ làm kiến trúc sư, Marco Buinhas dường như đang tiến gần hơn đến ước mơ hòa quyện giữa công việc thiết kế của ông với nền tảng nghệ thuật, lấy cảm hứng từ nét độc đáo của các đặc trưng văn hóa.

Marco Buinhas kể, có lần ông đi 600km để ngắm nhìn ngôi nhà được bao bọc bởi bức tường bằng đất sét, quan sát từng hạt bụi trôi lơ lửng trong không gian thông qua từng khe sáng… Lại có vô số lần ông ngẩn ngơ lặng nghe tiếng sóng vỗ lên phiến đá và hít hà mùi hương kì diệu của đất trời tự nhiên. Để rồi, thông qua những khoảng lặng đó, rất nhiều công trình kiến trúc được ra đời.

"Hình ảnh là thứ tái hiện con người và bản thân tôi một cách tự nhiên nhất"...

Là KTS và cũng là hoạ sĩ, từng làm các công trình điêu khắc và thực hiện rất nhiều triển lãm trên toàn thế giới, Marco Buinhas không ngại thừa nhận sự thật về việc mình bị mù màu. Chính tình trạng này đã khiến ông nuôi lòng hiếu kì với ánh sáng, bề mặt, cấu trúc và cách chúng tương tác với nhau. Ông cho biết bản thân là người thích nhìn vào bên trong và tái hiện lại mọi thứ bằng hình ảnh: "Với nền tảng là nghệ sĩ điêu khắc, tôi cho rằng, điều này có ảnh hưởng rất lớn đến những năm đầu tiên trong sự nghiệp của mình. Tôi luôn băn khoăn về việc, làm thế nào để có thể tái hiện không gian, biểu đạt về con người và văn hóa của nơi đó qua nhiều cấp độ khác nhau".

"Cách thể hiện tự nhiên của tôi chính là thông qua những nét vẽ - không phải bằng lời. Tương tự như thế - với tôi, việc thể hiện bản thân một cách tự nhiên nhất là bằng hình ảnh" - Sau một thời gian dài cố gắng đi tìm câu trả lời bằng việc nuôi dưỡng sự tò mò, KTS Marco Buinhas đã nhận ra, với con người, hình ảnh chính là thứ tái hiện một cách rõ ràng và tự nhiên nhất.

… Còn trong kiến trúc, phải lắng nghe không gian để hiểu tính bản địa, khám phá để thấy được mối quan hệ giữa văn hóa và thiết kế!

Kiến trúc sư nào cũng có quá khứ đầy bản sắc với những câu chuyện riêng, Marco Buinhas đương nhiên không phải ngoại lệ.

"Năm 2007, khi đang làm việc tại Algiers (Algeria, Bắc Phi), tôi đã đến Ghardaia để thăm Andre Ravereau, một bậc thầy lão thành trong ngành kiến trúc, và trải nghiệm trực tiếp các tác phẩm của ông.

Andre Ravereau là một KTS người Pháp từng được Le Corbusier đào tạo, sau đó đã di cư sang Algeria năm 1956; ông nổi tiếng với những nghiên cứu và nghệ thuật tái hiện kiến trúc bản địa Algeria.

Hành trình dài 600km đã đưa tôi đến gặp ông và chiêm ngưỡng công trình đã khắc họa toàn bộ một nền văn hóa, khí hậu, đặc trưng vị trí và kiến thức xây dựng truyền thống bản địa.

Trong thời tiết khắc nghiệt giữa sa mạc, căn nhà ông ở do một tay ông thiết kế nổi bật với thiết kế độc đáo. Trong khi nhiệt độ bên ngoài chạm ngưỡng 40 độ C thì bên trong nhà mức nhiệt giảm tới 10 độ chỉ nhờ việc kiến tạo một chuỗi phòng nối nhau khép kín liền mạch, tựa như xoắn ốc vỏ sò. Chưa hết, mảng sáng được giới hạn chỉ còn là những tia sáng xuyên qua mái. Ở trong căn nhà này, người ta có thể nhìn thấy rõ từng hạt bụi đang trôi lơ lửng trong không trung. Thậm chí còn có thể nghe thấy tiếng vọng của không gian.

"Những trải nghiệm như thế này ở lại với tôi và tôi biết, tới một lúc nào đó, tôi sẽ gặp lại chúng ở một bối cảnh khác. Cứ như vậy, ý tưởng thiết kế của tôi đến từ trải nghiệm, từ những con người tôi làm việc cùng, từ hàng loạt bối cảnh khác nhau của các dự án. Tất cả những yếu tố này cộng hưởng với nhau và tác động lên các công trình kiến trúc của tôi" - Đó cũng là lý do trước khi bắt đầu các dự án về kiến trúc, KTS Marco Buinhas luôn muốn trở thành một phần của văn hóa.

"Tôi không phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ. Đối với tôi, việc thiết kế kiến trúc không chỉ thể hiện chức năng mang tính cung cấp một nơi ở mà còn thể hiện ở văn hóa. Văn hóa thường bao gồm những yếu tố chung, ví dụ như ngôn ngữ, cách họ cư xử với người khác và dưới nhiều bối cảnh khác nhau. Những yếu tố này sẽ gọi chung là một danh tính. Mỗi văn hóa sẽ mang một danh tính và danh tính chính là điều mà những nhà thiết kế cần tôn trọng trong quá trình thiết kế".

Thực tế, kiến trúc - nói một cách sâu xa hơn, chính là những gì xung quanh ta, là nghệ thuật của không gian. Còn văn hóa cùng tính bản địa lại là thứ khiến ta đắm chìm trong đó. Điều này luôn đúng với Marco. Ông cho biết, không chỉ có sự tò mò đó mà ở Việt Nam còn có rất nhiều khía cạnh khiến ông cảm thấy thú vị: "Khi đến Việt Nam, tôi có cảm giác rất lạ. Tại đất nước này, tôi cảm thấy như mình đang ở nhà. Điều đó khiến tôi cảm thấy tò mò, bởi nơi tôi sinh ra, lớn lên và Việt Nam là hai đất nước khác xa nhau về văn hóa lẫn con người. Tôi bắt đầu tìm hiểu xem liệu yếu tố nào đã khiến cho những nền văn hóa rất khác nhau ấy lại mang tới cảm giác thân thuộc như vậy".

"Ở Việt Nam - quốc gia có 54 dân tộc có rất nhiều điệu nhảy thú vị, tôi luôn bị thu hút bởi cách con người chuyển động, cách mọi người sử dụng không gian và thậm chí là cả văn hóa làng xóm rất đỗi giản dị nhưng hết sức đặc trưng", Marco nói về lý do khiến ông muốn gắn bó nhiều hơn nữa với Việt Nam.

Giống như cách Marco coi hình ảnh là thứ tái hiện bản thân mình 1 cách rõ ràng và tự nhiên nhất, việc luôn tôn trọng thiên nhiên cùng những nét văn hóa dân tộc chính là cách để ông tìm ra tính độc bản trong kiến trúc. Mỗi kiến trúc với ông đều ẩn chứa một hơi thở riêng, không chỉ khơi gợi những cảm xúc đơn thuần mà còn là cầu nối truyền tải thông điệp về sự sẻ chia, kết nối cùng những giá trị bền vững. Giữa "một rừng" các trào lưu và phong cách kiến trúc, KTS Marco không chọn đi theo số đông. Ông dám dấn thân để làm nên những điều khác biệt.

"Trong cuộc sống, cái đẹp làm tôi rung động, kể cả khi tôi không thể định nghĩa cái đẹp một cách logic. Tôi tò mò về cái đẹp và tôi nghĩ nó có ý nghĩa, nên tôi luôn theo đuổi nó" - vượt lên trên mọi định nghĩa về kiến trúc, KTS Marco nhấn mạnh, với tư cách là một nhà kiến trúc, ông có nghĩa vụ dùng cả trái tim và sự tận tâm với nghề để thể hiện tác phẩm một cách chân thành nhất đến với khách hàng, để chạm tới sự đa chiều của không gian, con người, môi trường, kinh tế và xã hội.