Mặt tối ở đất nước hạnh phúc nhất thế giới

Bí quyết "hạnh phúc nhất thế giới" của người Phần Lan

Khi tôi hỏi điều gì làm anh cảm thấy hạnh phúc, Frank Martela rút điện thoại ra và cho tôi xem tấm hình chụp 1 hàng dài những chiếc xe đạp trẻ em có màu sắc sặc sỡ.

Bức ảnh được chụp khi Martela đang đưa đứa con nhỏ tuổi nhất tới trường và bất chợt nhìn thấy hàng trăm chiếc xe đạp xinh xắn đang đỗ ở bên ngoài. Ở Phần Lan, nhiều trẻ em, có những em nhỏ nhất chỉ 7 tuổi, hàng ngày đều tự đạp xe từ nhà tới trường. Chúng cũng có thể tự đi chơi 1 mình ở bên ngoài.

Martela – người đang là 1 nhà nghiên cứu và cũng là nhà tâm lý học đang công tác tại ĐH Aalto ở Espoo, nơi cách thủ đô Helsinki 12 dặm, đặc biệt coi trọng sự tự do mà 3 đứa con của mình có được khi sống ở Phần Lan.

Người Phần Lan có thể coi điều này là hiển nhiên. Tuy nhiên, niềm tin xã hội (social trust) ở mức cao là một trong những lý do quan trọng nhất giúp Phần Lan được xếp hạng là nơi hạnh nhất thế giới 6 năm liên tiếp. Báo cáo Hạnh phúc thế giới viết rằng hầu hết người Phần Lan kỳ vọng sẽ được trả lại ví nếu họ đánh rơi nó.

Phần Lan cũng nổi tiếng là đất nước cân bằng tốt giữa công việc và cuộc sống. Tôi có hẹn với Heli Jimenez tại văn phòng của Visit Finland sau 5h chiều. Gần như chỉ có 2 chúng tôi ngồi ở đó vì mọi nhân viên đều đã ra về.

Jimenez chia sẻ người Phần Lan cảm thấy rất ngạc nhiên khi người dân của các quốc gia khác hầu hết không có những “kỹ năng cơ bản” để sống giữa thiên nhiên, ví dụ tự nhóm lửa. Vì thế, người Phần Lan để con trẻ tự do phát triển, tin tưởng hàng xóm, trân trọng thiên nhiên và rời công ty đúng giờ.

Hạnh phúc vs Hài lòng với cuộc sống

Tuy nhiên, nếu bạn hỏi người Phần Lan nghĩ như thế nào về báo cáo xếp hạng hạnh phúc, câu trả lời sẽ khiến bạn phải ngạc nhiên.

“Chúng tôi vẫn luôn ngạc nhiên tại sao Phần Lan vẫn ở vị trí số 1. Mỗi năm đều rộ lên cuộc tranh luận kiểu như “làm sao điều này có thể xảy ra?”, Meri Larivaara, 1 chuyên gia tư vấn sức khỏe nói.

Thậm chí nhiều người dân địa phương cảm thấy bất mãn với xếp hạng đất nước hạnh phúc nhất thế giới bởi nó không phản ánh đúng thực tế. Thay vì từ “hạnh phúc”, nhiều người thích sử dụng cụm từ “hài lòng với cuộc sống hiện tại”.

Một phần vấn đề xuất phát từ chính khảo sát được Mạng lưới các giải pháp phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc (United Nations Sustainable Development Solutions Network) thực hiện. Số liệu được tổng hợp từ Gallup World Poll, khảo sát được thực hiện trên toàn thế giới. Người tham gia khảo sát được yêu cầu xếp hạng cuộc sống của họ dựa trên thang điểm từ 0 đến 10 đo lường cuộc sống tốt nhất và tệ nhất sẽ như thế nào.

Theo Larivaara, các câu hỏi trong khảo sát đều hướng đến đo lường mức độ hài lòng với cuộc sống ở thời điểm hiện tại. Không có câu nào đề cập đến hạnh phúc.

Tên gọi Báo cáo hạnh phúc sẽ hấp dẫn và thu hút được nhiều sự chú ý hơn so với cái tên Báo cáo hài lòng cuộc sống. Tuy nhiên, hạnh phúc mang tính cảm xúc nhiều hơn và liên quan đến cách cảm xúc được thể hiện như thế nào. “Mỉm cười hay cảm thấy vui mừng, phấn khách sẽ liên quan đến hạnh phúc nhiều hơn so với khái niệm hài lòng với cuộc sống”.

Mặt tối của xã hội Phần Lan

Bản thân người dân Phần Lan không tự coi mình là những người hạnh phúc hơn nhiều so với các nước khác. Trên thực tế, đất nước này thậm chí còn có phần bi quan. Làm việc trong ngành tâm lý, Larivaara nhận xét người Phần Lan “không giỏi trong việc tạo ra bầu không khí lạc quan”.

Nhiều người Phần Lan thuộc nhóm tính cách hướng nội và thích ở 1 mình. Vào dịp nghỉ hè, rất nhiều người sẽ chọn lui về sống tại những căn nhà riêng tư ở vùng nông thôn trong nhiều tuần lễ.

Mặt khác, khí hậu ở Phần Lan khá khắc nghiệt. Mùa đông rất lạnh và thời gian trời tối kéo dài hơn đáng kể so với các nơi khác, đặc biệt là vùng phía Bắc, nơi gần như tăm tối trong cả mùa đông.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận sự thực là người Phần Lan rất hài lòng với những gì mình đang có. Nguyên nhân lớn nhất là do họ gần như không có những nỗi sợ như thường thấy ở những nơi khác.

Chính phủ Phần Lan hiện đang cung cấp mạng lưới an sinh xã hội tốt nhất trên thế giới. Năm 2021, nước này chi 24% GDP cho an sinh xã hội – tỷ lệ cao nhát trong nhóm các nước OECD. Mức thuế của Phần Lan khá cao, nhưng những gì người dân được nhận lại rất xứng đáng.

Mọi công dân Phần Lan đều được hưởng dịch vụ y tế và giáo dục miễn phí cho đến tận cấp tiến sĩ. Chính phủ chi trả một phần chi phí chăm sóc em bé cho các gia đình. Ngoài 13 ngày nghỉ lễ toàn quốc, người lao động được nghỉ phép có lương 4 tuần lễ cho kỳ nghỉ hè và 1 tuần cho kỳ nghỉ đông.

Ngay từ khi còn nhỏ, người Phần Lan đã được dạy rằng không nên chấp nhận điều kiện làm việc tồi tệ. “Mức lương hợp lý, các kỳ nghỉ hợp lý, giờ làm việc hợp lý và công việc đó phải phù hợp với khả năng. Đó là những gì mà mỗi người Phần Lan đều quan tâm khi bắt đầu 1 công việc”, Larivaara nói.

Ở Phần Lan, nếu bạn rơi vào cảnh thất nghiệp, Chính phủ sẽ trợ giúp cho đến khi bạn tìm được công việc mới. Có thể nói người dân ở đây không cần phải quan tâm đến tiền bạc quá nhiều như những nơi khác. Nếu mất việc làm, việc học hành của con cái, sức khỏe của các thành viên trong gia đình hay những thứ tương tự vẫn được đảm bảo.

Trong xã hội Phần Lan, vấn đề giàu có, của cải, địa vị xã hội cũng không quá nặng nề như các nước khác. Đơn giản vì mục đích của phần lớn người dân là đạt được trạng thái hài lòng với những gì đang có, thay vì “mơ lớn”.

Giống như bất kỳ xã hội nào, Phần Lan cũng có những góc khuất. Larivaara chỉ ra cuộc khủng hoảng sức khỏe tinh thần mà nhiều người PHần Lan đang phải đối mặt, đặc biệt là những cô cậu tuổi teen.

Sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên Phần Lan thực chất đã suy giảm trong 2 thập kỷ trở lại đây nhưng vấn đề bắt đầu trầm trọng hơn từ trong đại dịch. Mùa xuân năm 2021, mức độ hài lòng với cuộc sống của nhóm này đã giảm mạnh. Theo 1 nghiên cứu, sự bất an, buồn chán và cảm giác cô đơn đã tăng mạnh so với thời điểm 2019.

Già hóa dân số là 1 rắc rối khác mà Phần Lan đang phải đối mặt. Theo số liệu chính thức, 21,9% dân số Phần Lan nằm trong độ tuổi từ 65 trở lên. Nước này có tỷ lệ người già cao thứ 3 thế giới, chỉ đứng sau Nhật Bản và Italy.

Tham khảo Business Insider