Nền kinh tế 'đầu bạc' bùng nổ ở Trung Quốc: 1/5 dân số trên 60 tuổi, nhà trẻ chuyển thành viện dưỡng lão, sữa bột sản xuất cho người già

Trong hơn 10 năm, bà Li Dongmei đã điều hành một loạt các trường mẫu giáo dành cho trẻ nhỏ. Thế nhưng với tỷ lệ sinh ngày càng giảm, người phụ nữ này đã buộc phải chuyển đổi mô hình vào năm 2020.

Số lượng trẻ giảm đồng nghĩa với số học sinh ghi danh vào các trường của bà Li giảm sút, thế rồi đại dịch Covid-19 diễn ra khiến người phụ nữ này nhận ra phân khúc khách hàng lớn mà mình đã bỏ quên: người già.

Vậy là bà Li quyết định chuyển các cơ sở mầm non của mình ở Tế Nam thành viện dưỡng lão, tổ chức các lớp ca hát, khiêu vũ, âm nhạc và nghệ thuật cho người cao tuổi.

Theo bà Li, trái với các trường học cho trẻ có kỳ nghỉ hè hay nghỉ đông, những lớp học cho người già luôn đông kín người tham dự và học quanh năm. Việc người cao tuổi khao khát được giao tiếp và hòa nhập xã hội, con cháu không có thời gian chăm sóc đã khiến cho dịch vụ của bà Li trở nên "đắt hàng".

"Thị trường lớn nhất tại Trung Quốc hiện nay là phân khúc cho người già, nó lớn hơn cả thị trường cho trẻ em", bà Li thừa nhận.

Tốc độ lão hóa nhanh của dân số Trung Quốc dự kiến sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới và nhiều doanh nghiệp như của bà Li đang phải thay đổi để thích nghi.

400 triệu người

Năm 2022, Trung Quốc chứng kiến dân số giảm lần đầu tiên kể từ năm 1961, nghĩa là số ca tử vong cao hơn số trẻ sơ sinh ra đời. Số người trên 60 tuổi tại Trung Quốc đã lên đến 290 triệu người, tương đương cứ 5 người thì có 1 cụ già.

Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc (CNHC) ước tính dân số cao tuổi của nước này sẽ tăng lên hơn 400 triệu người vào năm 2035.

Trong một chỉ thị vào năm 2021, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc đã kêu gọi tích cực thúc đẩy "nền kinh tế bạc" nhắm đến những người cao tuổi ngày một tăng.

Hưởng ứng lời kêu gọi đó, những người như bà Li đã đóng cửa các trường mẫu giáo để chuyển hướng mở các lớp như dạy cách diễn thời trang cho người cao tuổi. Những ông bà cụ có thể học cách ăn mặc, đi đứng, diễn thuyết để trở thành người nổi tiếng trên mạng (KOL) thông qua các nền tảng mạng xã hội.

Trong khi đó, hãng sữa quốc doanh Xinjiang Tianrun Dairy đã mua lại một công ty đối thủ nhằm chuyển hướng doanh nghiệp này chỉ tập trung sản xuất sữa cho người cao tuổi thay vì trẻ em như trước đây.

Tương tự, tập đoàn Nestle cũng công bố kế hoạch tăng cường các sản phẩm sữa cho người cao tuổi ở Trung Quốc với những yếu tố có lợi cho sức khỏe như ngăn ngừa teo cơ, cải thiện giấc ngủ và hỗ trợ tiêu hóa.

Hàng loạt những hãng sữa hàng đầu của Trung Quốc khác như Yiki Group cũng đã quảng bá trên truyền hình việc người dân mua sữa về tặng phụ huynh cho dịp Tết Nguyên Đán, thay vì tập trung vào trẻ sơ sinh như trước.

Không riêng gì sữa, mảng công nghệ tại Trung Quốc cũng nhắm đến người cao tuổi.

Hãng an ninh mạng 360 Security Technology chuyên sản xuất đồng hồ thông minh cho trẻ em, cho phép cha mẹ liên lạc với con cái và theo dõi vị trí cũng như việc sử dụng internet của chúng.

Thế nhưng từ năm 2019, doanh nghiệp này đã chuyển sang phát triển đồng hồ thông minh cho người già với các tính năng như máy đo huyết áp và nhịp tim, theo dõi vị trí của các thành viên gia đình có liên quan và gọi điện khẩn cấp chỉ bằng một cú nhấp chuột.

Phó giáo sư kinh tế Ling Shi He của trường Đại học Monash-Australia cho biết quy mô thị trường người cao tuổi đang ngày càng mở rộng, buộc các công ty Trung Quốc vốn từng nhắm đến trẻ em và cha mẹ của chúng cũng phải vào cuộc.

"Các doanh nghiệp không còn lựa chọn nào khác", ông Ling thừa nhận.

Nở rộ

Số liệu của Bộ giáo dục Trung Quốc cho thấy số ca sinh mới của nước này đã giảm 6% so với cùng kỳ năm trước xuống còn 9 triệu vào năm 2023. Trong khi đó số học sinh mẫu giáo thì giảm mạnh gần 12%.

Tình hình này đã tạo nên những trường hợp khá trớ trêu.

Ví dụ vào năm 2023, giáo viên Zhang Youlan đã đến phỏng vấn xin việc tại một trường mẫu giáo ở Tây An. Tuy nhiên khi cô Zhang đến thì cơ sở đó đã chuyển thành một viện dưỡng lão và họ đề nghị nữ giáo viên này tiếp quản công việc.

Cô Zhang cho biết viện dưỡng lão vẫn tuyển giáo viên mẫu giáo vì trách nhiệm gần như nhau, giáo viên sẽ phụ trách hướng dẫn các cụ học ca hát, nhảy múa, mỹ thuật, thủ công....

Nữ giáo viên này cũng sẽ phải gửi ảnh "học sinh" của mình đang ăn trưa cho người giám hộ, thường là con cái đã trưởng thành của họ.

Theo Bộ Giáo dục Trung Quốc, hơn 20.000 trường mẫu giáo đã đóng cửa tại Trung Quốc vào năm 2022 và 2023, với số lượng giáo viên mẫu giáo giảm 5 phần trăm vào năm ngoái.

Ngược lại, lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi đang bùng nổ. Số lượng cơ sở chăm sóc người cao tuổi ở Trung Quốc đã tăng gấp đôi kể từ năm 2018.

"Tương lai của ngành này tốt hơn so với mẫu giáo. Ngày càng có nhiều người già còn trẻ em thì ngày càng ít đi", cô Zhang than thở.

Một ví dụ khác là Cai Hao, chủ một cửa hàng bán đồ dùng cho bà bầu và trẻ sơ sinh tại Thạch Gia Trang. Thế rồi dân số lão hóa nhanh, số trẻ sơ sinh giảm và đại dịch Covid-19 khiến doanh số ngày càng ảm đạm.

"Không có trẻ em thì khách hàng chẳng có lý do gì mua sắm tại cửa hàng của tôi", ông Cai than thở.

Thế rồi khi một khách hàng hỏi liệu cửa hàng của Cai Hao có bán sữa bột cho người cao tuổi không, người đàn ông này đã bắt đầu kinh doanh sữa cho người già vì đang lâm vào thế đường cùng.

Trớ trêu thay, doanh số bán sữa cùng đồ dùng cho người già tại cửa hàng ông Cai tăng lên khiến người đàn ông này tích trữ ngày càng nhiều sản phẩm cho người cao tuổi.

Vị chủ cửa hàng này cho hay mình chưa bao giờ có ý định nhắm đến khách hàng lớn tuổi nhưng 10% doanh số của cửa hàng ông hiện đang đến từ sữa cho người già.

"Ai mà không muốn bán được nhiều hàng hơn chứ?", ông Cai thừa nhận.

*Nguồn: NYT