Nhiều kết luận, kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện, vì sao?

Tại Phiên giải trình về tình hình thực hiện các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước (KTNN), diễn ra sáng 08/9, lần đầu tiên những vấn đề này được trao đổi, đánh giá dưới góc nhìn nhiều chiều của các đại biểu Quốc hội, các Bộ, ngành, địa phương và đơn vị được kiểm toán.

Tồn đọng, tích lũy số lượng lớn kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện

Phát biểu tại Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, qua xem xét và làm việc với một số Bộ, ngành, địa phương cho thấy, thời gian vừa qua, nhiều Bộ, ngành, địa phương đã rất tích cực trong triển khai thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN.

Đặc biệt, trong 4 tháng gần đây, sau khi Ủy ban Tài chính - Ngân sách ban hành Kế hoạch tổ chức Phiên giải trình, sự chuyển biến tích cực, số lượng kết luận, kiến nghị kiểm toán thực hiện tăng lên đáng kể. Trong đó, nhiều kết luận, kiến nghị tồn đọng nhiều năm cũng được quan tâm thực hiện.

Tuy nhiên, số kết luận, kiến nghị kiểm toán tồn đọng, tích lũy nhiều năm chưa thực hiện đến 31/3/2023 còn rất lớn và tồn tại ở hầu hết các Bộ, ngành, địa phương. Nguyên nhân, lý do chưa thực hiện kết luận, kiến nghị khá đa dạng; nhiều kết luận, kiến nghị cần nhiều cơ quan vào cuộc mới có thể xem xét, xử lý - ông Mạnh cho hay.

Trong quản lý, sử dụng NSNN, tài chính công, tài sản công tại một số Bộ, ngành, địa phương chưa chuyển biến đáng kể, nhiều tồn tại, hạn chế kéo dài nhiều năm chậm được khắc phục. Số kiến nghị về xử lý tài chính, xử lý khác; rà soát, sửa đổi ban hành văn bản quy phạm pháp luật; yêu cầu kiểm điểm các tổ chức, cá nhân có xu hướng năm sau tăng cao hơn năm trước. Số kết luận, kiến nghị kiểm toán chưa thực hiện còn rất lớn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải

Tại Phiên giải trình, KTNN và một số Bộ, ngành, địa phương đã tập trung giải trình, làm rõ về tình trạng nhiều kết luận, kiến nghị chưa thực hiện; chỉ rõ trách nhiệm cũng như những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán.

Chỉ ra nguyên nhân khiến kiến nghị kiểm toán còn tồn đọng, báo cáo tại Phiên giải trình, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Doãn Anh Thơ nêu rõ, qua rà soát, phân tích đối với các kiến nghị xử lý tài chính, xử lý khác chưa thực hiện tính đến 31/3/2023 là 108.180,2 tỷ đồng (trong đó kiến nghị tăng thu, giảm chi NSNN là 45.552 tỷ đồng; còn lại chủ yếu là các khoản kiến nghị hoàn thiện thủ tục để thanh quyết toán theo quy định). KTNN đã phân loại 04 nhóm nguyên nhân và trách nhiệm chưa thực hiện kiến nghị, với 15 nguyên nhân cụ thể.

Trong đó, nhóm nguyên nhân thuộc trách nhiệm của đơn vị được kiểm toán là 63.2^91,2 tỷ đồng, chiếm 58,5%; nhóm nguyên nhân thuộc trách nhiệm của KTNN chiếm 2,28%; nhóm nguyên nhân chưa thực hiện do trách nhiệm của bên thứ 3 chiếm 14,3 %; nhóm nguyên nhân khác chiếm 24,9%.

Đối với nhóm kiến nghị về cơ chế, chính sách, đến 31/3/2023, tổng số các kiến nghị về cơ chế, chính sách chưa được thực hiện là 433 kiến nghị. Nguyên nhân chưa thực hiện đối với nhóm kiến nghị này chủ yếu là do quá trình sửa đổi, thay thế hoặc bổ sung liên quan đến cơ chế, chính sách thường mất nhiều thời gian hoặc phải đợi cấp có thẩm quyền phê duyệt hoặc phải chờ để sửa đổi đồng bộ cùng các văn bản quy phạm pháp luật khác.

Bên cạnh đó, một số kiến nghị do đơn vị chưa báo cáo tình hình thực hiện nên KTNN chưa nắm bắt được kết quả thực hiện; trong khi đó, trước năm 2023, Chính phủ chưa có một đầu mối đôn đốc, tổng hợp báo cáo kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán về cơ chế chính sách.

Về kiến nghị về kiểm điểm trách nhiệm, đến 31/3/2023, tổng số các kiến nghị chấn chỉnh, kiểm điểm, xử lý trách nhiệm chưa được thực hiện là 746 kiến nghị.

Nhiều kiến nghị đang chờ hướng dẫn thực hiện

Làm rõ hơn vấn đề này từ thực tiễn địa phương, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Hà Minh Hải cho biết, qua tổng hợp, rà soát, Thành phố nhận diện 14 nguyên nhân dẫn đến nhiều kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện. Trong đó có một số nguyên nhân lớn như: nhà thầu chưa thống nhất được với chủ đầu tư về thực hiện kiến nghị kiểm toán; dự án đang trong giai đoạn triển khai chưa quyết toán hoàn thành nên chưa thực hiện; doanh nghiệp hoặc các đơn vị liên quan gặp khó khăn về tài chính.

Tuy nhiên, “nguyên nhân cơ bản nhất vẫn là sự thiếu quyết tâm, quyết liệt của đơn vị được kiểm toán, việc thực hiện kiến nghị kiểm toán chưa được quan tâm đúng mức” - ông Hà Minh Hải nhấn mạnh.

Với khối lượng công việc ngày càng lớn song các báo cáo của KTNN ngày càng chất lượng, đóng góp chung cho hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Đặc biệt, hoạt động kiểm toán giúp cho khối các cơ quan hành chính và các đơn vị được kiểm toán cũng nhìn ra được rất nhiều các vấn đề về những kết quả đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế. Hoạt động KTNN cũng ngày càng công khai, minh bạch theo yêu cầu của Luật KTNN.

Bà Phạm Thị Thanh Mai - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội

Để có cơ sở tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quản lý, sử dụng ngân sách cũng như thực hiện kiến nghị kiểm toán, TP. Hà Nội kiến nghị Chính phủ và các Bộ, ngành chức năng cần hoàn thiện về cơ chế chính sách.

Trong đó, Chính phủ cần sớm ban hành Nghị định về quản lý, sử dụng, khai thác đối với quỹ nhà thuộc sở hữu nhà nước không phải là nhà đang ở giao cho các công ty quản lý, kinh doanh nhà quản lý cho thuê; ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 151/2017/NĐ-CP trong đó có quy định về sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết; ban hành quy định tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các địa phương trong việc sử dụng nguồn kinh phí chi thường xuyên để cải tạo, nâng cấp, mở rộng công trình.

Theo Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Nguyễn Duy Lâm, mặc dù Bộ GTVT đã rất tích cực đôn đốc, chỉ đạo việc thực hiện các kết luận, kiến nghị của KTNN. Tuy nhiên, đến nay, vẫn còn một số kiến nghị chưa được giải quyết dứt điểm do nhiều nguyên nhân.

“Để giải quyết các tồn tại này, Bộ GTVT đề nghị Ủy ban Tài chính - Ngân sách và KTNN xem xét ý kiến giải trình của các đơn vị đối với các nội dung chưa thống nhất đối với kết luận và kiến nghị KTNN để Bộ có cơ sở thực hiện các bước tiếp theo. Đồng thời, xem xét, có cơ chế xử lý cụ thể đối với các nội dung kiến nghị, không có tính khả thi hoặc không thể thực hiện” - ông Lâm đề xuất.

Tại Phiên giải trình, nhiều ý kiến cũng kiến nghị KTNN và cơ quan có thẩm quyền có giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực hiện các kiến nghị kiểm toán do nguyên nhân khách quan như doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc tạm ngừng hoạt động, các kiến nghị từ nhiều năm trước chưa thể thực hiện do thay đổi cơ chế, chính sách…

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết, trên cơ sở các ý kiến phản ánh, kiến nghị của các đơn vị, địa phương, Ủy ban Tài chính - Ngân sách sẽ kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành Trung ương cần kịp thời hướng dẫn, xử lý theo thẩm quyền hoặc báo cáo các cơ quan có thẩm quyền để xử lý các đề xuất, kiến nghị thuộc chức năng quản lý nhà nước của các Bộ, ngành.

Đồng thời, kiến nghị Chính phủ kịp thời nghiên cứu, đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật liên quan như Luật Ngân sách nhà nước hay các nghị định, thông tư hướng dẫn của các Bộ, ngành... nhằm tạo hành lang pháp lý để thực hiện tốt hơn các kết luận, kiến nghị kiểm toán và ngăn ngừa các hành vi vi phạm trong quy định về quản lý tài chính công và tài sản công.