“Nội địa hóa không đơn thuần là tăng số lượng nhà cung cấp Việt”

Nội địa hoá nếu hiểu theo số lượng nhà cung cấpViệt hay số linh kiện phụ tùng trên tổng số linh kiện lắp ráp trên xe đều là chưa đầy đủ và chính xác, cần mở rộng khái niệm nội địa hoá về cả chất lượngthay vì đơn thuần tập trung vào số lượng, ông Toru Kinoshita - Tổng giám đốc Toyota Việt Nam, nêu quan điểm.

Tại Việt Nam, tỉ lệ nội địa hóa được hiểu là số lượng nhà cung cấp Việt hợp tác với doanh nghiệp FDI hay số lượng linh kiện phụ tùng cung cấp bởi doanhnghiệptrong nước trên tổng số linh kiện phụ tùng lắp ráp trên xe. Vậy với vai trò là người đứng đầu một doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, ông đánh giá như thế nào về cách hiểu này?

Các cách hiểu trên chưa đầy đủ về nội địa hóa. Tỉ lệ nội địa hóa được tính theo nhiều công thức khác nhau, vì vậy để đưa ra một con số cụ thể sẽ rất khó. Chẳng hạn, linh kiện phụ tùng trong nước không chỉ là các phụ tùng linh kiện cung cấp bởi nhà cung cấp nội địa, mà còn gồm linh kiện phụ tùng sản xuất tại nhà máy của hãng.

Đối với Toyota, đẩy mạnh nội địa hóa không chỉ đơn thuần là gia tăng số lượng nhà cung cấp Việt mà quan trọng hơn là nâng cao năng lực, chất lượng của nhà cung cấp, từ đó giảm chi phí sản xuất, tăng năng lực cạnh tranh. Đặc biệt, ngành công nghiệp ôtô trong nước đang gặp phải cạnh tranh mạnh mẽ từ các nước trong khu vực khi thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc từ khu vực ASEAN về 0% thì đó mới là hướng đi lâu dài và bền vững.

Như ông đã đề cập ở trên, việc sản xuất phụ tùng linh kiện tại nhà máy cũng được coi là một yếu tố gia tăng tỉ lệ nội địa hóa. Toyota đã và đang triển khai công việc này như thế nào?

Toyota đã phát triển sản xuất linh kiện phụ tùng ngay tại nhà máy với quyết định đầu tư xưởng dập thân vỏ xe quy mô đầu tiên của cả nước hoạt động vào năm 2003, góp phần đưa Toyota trở thành nhà sản xuấtđầu tiên trong ngành sở hữu xưởng dập thân vỏ xe. Đến năm 2008, chúng tôi tiếp tục đưa vào hoạt động xưởng sản xuất khung gầm với công suất 21.000 khung xe/năm.

Xin ông cho biết kế hoạch của Toyota Motor Việt Nam để thúc đẩy hơn nữa nội địa hóa?

Bên cạnh hoạt động tìm kiếm, lựa chọn đối tác mới trong nước làm nhà cung cấp, Toyota đã thành lập riêng một bộ phận để tăng cường tỉ lệ nội địa hóa bằng cách tìm và đánh giá nhà cung cấp mới, hỗ trợ nhà cung cấp hiệntạitrong việc sản xuất, nâng cao chất lượng và số lượng sản phẩm cung cấp cho nhà máy. Ban đầu, Toyota nâng cao năng lực cho nhà cung cấp Việt về 5S, an toàn, quản lý chất lượng.

Chúng tôi đã thành lập bộ phận chức năng chuyên trách, đào tạo và phát triển nhân sự cho nhà cung cấp, chuyển giao về 5S, bí quyết sản xuất của Toyota, quản lý chất lượng, cử chuyên gia trực tiếp xuống tận cơ sở hướng dẫn, tư vấn, kiểm tra, đánh giá và đồng hành sát sao hàng tuần. Đây là một nhiệm vụ mang tính dài hạn, Toyota đã có kế hoạch mở rộng chương trình này lần lượt sang các nhà cung cấp khác.

Với cách giúp đỡ như vậy, nhà cung cấp sẽ có thể tận dụng tối đa nhà xưởng và con người hiện có mà vẫn tăng được hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm. Qua đó tăng năng lực sản xuất, cạnh tranh và tận dụng cơ hội kinh doanh tốt hơn.

Những nỗ lực và quyết tâm nói trên của Toyota dường như là đóng góp thiết thực đối với nhà cung cấp bởi doanh nghiệp Việt thường hạn chế về mặt kinh nghiệm. Bước đầu của công việc này đã có kết quả chưa thưa ông?

Chúng tôi đã ghi nhận kết quả triển vọng bước đầu. Lấy nhà máy Nhựa Hà Nội là một ví dụ. Năm 2017, Toyota thành lập ban dự án hỗ trợ chuyển giao đầu tiên tại Nhựa Hà Nội. Sau 1 năm, nhà máy đã "thay đổi cả chất và lượng" nhờ áp dụng quy tắc 5S Toyota và tiêu chuẩn hóa công việc.

Về hiệu quả kinh tế, thống kê 6 tháng đầu năm 2018, Nhựa Hà Nội đã cắt giảm chi phí ước tính khoảng 2,8 tỷ VND qua cải tiến về khuôn, trung bình năng suất lao động tăng 10%. Riêng với dòng xe Vios thế hệ mới, số lượng phụ tùng cung cấp bởi nhà máy nhựa Hà Nội đã tăng từ 3 lên 29 phụ tùng.

Uy tín doanh nghiêp tăng lên khi có nhiều lời đề nghị hợp tác từ các đối tác lớn trong nước và cả các FDI Nhật Bản. Điều này cho thấy tiềm năng của ngành Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam và chúng tôi hi vọng rằng các nhà cung cấp sẽ không ngừng nâng cao năng lực của mình, và xa hơn là tham gia vào chuỗi cung ứng linh kiện phụ tùng của khu vực và toàn cầu.

Theo ông, Chính phủ nên làm gì để giúp các doanh nghiệp nói chung và Toyota nói riêng đẩy mạnh hoạt động nội đia hóa này hơn nữa trong tương lai?

Đầu tiên, chúng tôi mong muốn Chính phủ Việt Nam xây dựng các chính sách dài hạn nhằm đảm bảo sự tăng trưởng ổn định của thị trường ôtô, giữ tỉ lệ hợp lý giữa xe sản xuất trong nước và xe nhập khẩu nguyên chiếc. Tiếp đến, có chương trình hỗ trợ cho các nhà sản xuất trong nước để giảm chi phí và tăng tính cạnh tranh, thu hẹp khoảng cách giữa xe sản xuất lắp ráp trong nước và xe nhập khẩu.

Do đó, chúng tôi cùng các thành viên VAMA rất ủng hộ ý tưởng về ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt (SCT) cho xe sản xuất và lắp ráp trong nước với 100% linh kiện được nhập khẩu (CKD) đang được bàn thảo bởi Bộ Tài Chính và Bộ Công Thương.

Cũng giống như các quốc gia khác, chúng tôi rất mong muốn Chính phủ sẽ cân nhắc những hỗ trợ trực tiếp cho việc đầu tư khuôn và đồ gá để bù đắp sự thiếu hụt về dung lượng thị trường so với các nước trong khu vực. Nếu được như vậy thì doanh nghiệp sẽ thuận lợi hơn nhiều trong quyết định đẩy mạnh nội địa hóa.