Nối lại đối thoại: Cơ hội cuối cùng cho tình hình bán đảo Triều Tiên

Một loại tên lửa được Triều Tiên trưng bày tại lễ diễu binh kỷ niệm 105 năm ngày sinh cố Chủ tịch Kim Nhật Thành ở Bình Nhưỡng ngày 15/4. (Nguồn: Kyodo/ TTXVN)

"Bán đảo Triều Tiên bên bờ vực chiến tranh" là cụm từ được nhắc tới nhiều nhất ở khu vực lúc này khi Tổng thống Mỹ Donald Trump không ngừng có những tuyên bố và hành động, cả trực tiếp lẫn gián tiếp, đề cập tới một cuộc tấn công phủ đầu nhằm vào Bình Nhưỡng. Từ cử nhóm tàu tấn công tới bán đảo Triều Tiên, đặt các máy bay ném bom hạng nặng của Mỹ ở căn cứ Guam vào tình trạng sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ, tới những đòn "hăm dọa từ xa" như tấn công tên lửa quân đội Syria hay lần đầu tiên sử dụng vũ khí hiện đại "mẹ của các loại bom" tại Afghanistan.

Còn Triều Tiên vẫn thái độ cứng rắn với tuyên bố đáp trả "không thương tiếc" mọi cuộc chiến tranh, cùng với đó là cuộc phô trương sức mạnh quân sự rầm rộ, giới thiệu vũ khí mới, liên tục thử tên lửa và chuẩn bị cho vụ thử hạt nhân lần thứ 6.

"Loạt trống trận" dồn dập khua lên từ cả Washington và Bình Nhưỡng dường như phần nào đang che mờ giải pháp ngoại giao cho vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên.

Lâu nay, cánh cửa đối thoại giữa Mỹ và Triều Tiên hầu như bị khóa chặt bằng những "vòng xích sắt" mà cả hai bên dựng lên theo kiểu "ăn miếng trả miếng", từ phía Washington là cấm vận kinh tế, trừng phạt và cô lập, thúc đẩy Hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tại Hàn Quốc để đối phó với Triều Tiên. Từ phía Bình Nhưỡng là những "thách thức và khiêu khích" bằng thử hạt nhân và tên lửa, bất chấp các nghị quyết cấm thử nghiệm của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Riêng năm ngoái, Triều Tiên đã tiến hành 2 vụ thử hạt nhân và 24 vụ thử tên lửa đạn đạo.

Tuy nhiên, những hậu quả quá thảm khốc và chưa thể lường hết được của kịch bản chiến tranh giữa cường quốc quân sự số 1 thế giới và một quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân, có vẻ cũng đang trở thành “bờ đê” cuối cùng, dù mỏng manh, ngăn cơn lũ dữ khủng khiếp càn quét bán đảo Triều Tiên.

Giữa những thông điệp cứng rắn vẫn có những tín hiệu hiếm hoi về một cơ hội đối thoại. Mỹ, một mặt đe dọa sẽ không bỏ qua sự lựa chọn quân sự, mặt khác khẳng định không tìm cách gây xung đột hoặc làm "thay đổi chế độ" tại Triều Tiên. Điều đáng lưu ý là Triều Tiên vẫn tuyên bố chương trình phát triển hạt nhân và tên lửa của nước này là các “biện pháp tự vệ bình thường để đảm bảo chủ quyền và chế độ.”

Việc giới chức Mỹ liên tục nhấn mạnh tới mục tiêu buộc Bình Nhưỡng từ bỏ chương trình phát triển vũ khí hạt nhân và phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên, có thể được xem là dấu hiệu tích cực bởi đây chính là mục tiêu của vòng đàm phán sáu bên gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Triều Tiên, vốn được khởi động từ năm 2003 song đã bị ngưng trệ từ cuối năm 2008.

Trong tuyên bố mới nhất đưa ra tại cuộc gặp với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ở Tokyo ngày 18/4, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence khẳng định “Mỹ sẵn sàng phối hợp chặt chẽ với các đồng minh Nhật Bản, Hàn Quốc và cả Trung Quốc, để đạt được một giải pháp hòa bình tiến tới phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên.”

Trước đó, giới phân tích cho rằng ngay cả cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi đầu tháng 4 cũng có thể tạo thêm cơ hội cho một cuộc đối thoại về vấn đề Triều Tiên, bởi lâu nay, Bắc Kinh luôn thể hiện ủng hộ giải pháp ngoại giao cho cuộc khủng hoảng hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên. Cùng với chiến lược mới "Can dự và gây áp lực tối đa" trong vấn đề Triều Tiên, chính quyền Tổng thống Trump hiện vẫn để ngỏ khả năng chấp nhận Triều Tiên là một cường quốc hạt nhân.

Phản ứng của Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ, Tướng H.R. McMaster ngay sau vụ thử tên lửa mới nhất của Triều Tiên ngày 16/4, rằng Mỹ không cân nhắc hành động quân sự với Bình Nhưỡng vào thời điểm này, cho thấy khả năng đàm phán chưa hoàn toàn bị loại trừ. Khả năng này cũng đã một lần nữa được thể hiện.

Chìa khóa mở cánh cửa đối thoại cũng được thể hiện trong thông điệp của các nước khác tham gia vòng đàm phán 6 bên. Trung Quốc, nước láng giềng quan trọng của Triều Tiên, đang có những động thái ngoại giao con thoi để hạ nhiệt căng thẳng. Nhật Bản nhấn mạnh ưu tiên các nỗ lực ngoại giao hơn là sử dụng vũ lực trong việc ứng phó với tình hình trên bán đảo Triều Tiên hiện nay.

Hàn Quốc đề cao một "giải pháp khôn khéo", “không tạo khả năng xảy ra căng thẳng và đối đầu quân sự" khi giải quyết các vấn đề về tên lửa và vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng. Nga cảnh báo Mỹ không nên có bất cứ hành động đơn phương nào chống Bình Nhưỡng.

Về phần Bình Nhưỡng, từ năm ngoái, thông qua các cuộc tiếp xúc với đại diện của Nga và Trung Quốc, đại diện chính thức của Triều Tiên cũng đã đề cập tới khả năng tiến hành các cuộc đàm phán song phương hoặc đa phương để giải quyết căng thẳng giữa các bên. Thậm chí, đại diện Triều Tiên còn ngỏ lời đề nghị Nga giúp dàn xếp mở lại các cuộc đàm phán hạt nhân bị đình trệ lâu nay. Tuy nhiên, sự thiếu lòng tin sâu sắc giữa Bình Nhưỡng và Washington trở thành "nút thắt" khiến không bên nào chủ động cho đối thoại.

Hướng giải bài toán hạt nhân Triều Tiên từng được đưa ra trong thỏa thuận quan trọng mà các bên đạt được tại vòng đàm phán 6 bên lần thứ 4 năm 2005, trong đó khẳng định Bán đảo Triều Tiên phải được phi hạt nhân hóa theo một phương thức hòa bình; Triều Tiên cam kết từ bỏ mọi vũ khí hạt nhân và nhấn mạnh quyền được sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Tuy nhiên, vụ Triều Tiên thử hạt nhân lần đầu tiên vào năm 2006 cùng những bất đồng về quan điểm không thể thu hẹp giữa các bên đã chặn đứng cơ hội tiếp tục đối thoại. Cũng từ đó, vòng xoáy "Triều Tiên thử hạt nhân - Mỹ đáp trả bằng trừng phạt" liên tục diễn ra, đẩy tình hình bán đảo Triều Tiên vào thế căng thẳng leo thang tột độ như hiện nay.

Song khi một trong những vấn đề quốc tế phức tạp nhất là "hồ sơ hạt nhân" Iran đã có thể được giải quyết sau hơn 12 năm đàm phán, thì có vẻ nối lại đối thoại là cơ hội cuối cùng cho tình thế hiện nay trên bán đảo Triều Tiên. Quan trọng là liệu các bên có thiện chí nắm bắt cơ hội hay không./.