Mấy năm nay, rải rác khắp các xã trong huyện Chư Pưh (Gia Lai), diện tích tiêu chết xuất hiện ngày càng nhiều, dù đây là khu vực đất trồng tiêu tốt nhất vùng. Tính trên địa bàn Tây Nguyên, hàng nghìn hộ trồng tiêu cũng gặp tình cảnh tương tự.

Đó là chuyện đáng buồn cho bất kỳ hộ nông dân nào rơi vào hoàn cảnh đó, bởi từ năm 2012 đến nay, giá tiêu luôn ở mức trên 150 nghìn đồng/kg, rất hấp dẫn đối với người nông dân. Chưa có mặt hàng nông sản nào cao giá đến thế. Nhưng cũng chính vì mong kiếm lợi nhuận cao, nhiều nông dân ồ ạt phá bỏ các loại cây trồng khác như cà phê, điều, cao su… để chuyển sang trồng tiêu.

Thậm chí, có không ít trường hợp bất chấp rủi ro trồng tiêu trên những vùng đất trũng, ẩm ướt không thích hợp với loại cây trồng này.

Đến nay, chỉ tính riêng tại Gia Lai, tổng diện tích tiêu lên tới trên 11.245 ha. Các hộ trồng tiêu đa phần đều dựa trên kinh nghiệm đúc rút, hay học theo các hộ có vườn tiêu tốt, năng suất cao. Tuy nhiên, đa số không quan tâm đến thổ nhưỡng, giống tiêu có phù hợp hay không. Người dân trồng tiêu theo đủ mọi hình thức: trụ gỗ, trụ xi măng, cây sống…

Giống cây cũng đa dạng. Song, chất lượng còn nhiều điểm cần phải bàn, bởi chưa có nghiên cứu thực tế để giúp bà con nông dân chọn giống phù hợp với chất đất. Nguyên nhân này dẫn đến việc phát triển cây tiêu mang tính không bền vững.

Ông Lưu Trung Nghĩa, Phó chủ tịch UBND đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu huyện Chư Pưh khẳng định: Nguyên nhân tiêu chết là do nhiều hộ nông dân không theo khuyến cáo của chính quyền và cơ quan chuyên môn, đã đầu tư trồng hồ tiêu ở cả các diện tích đất không phù hợp.

Mặt khác, do một số diện tích hồ tiêu kinh doanh đã có từ lâu, nên bị thoái hóa chết, số còn lại thì do bệnh chết. Việc chọn giống tiêu không đảm bảo, người dân lựa chọn giống theo cảm tính, theo kinh nghiệm, khi trồng thì tiêu đã mang sẵn mầm bệnh, nên khi trồng vừa cho hạt thì chết.

Chỉ trong năm 2013 và đầu năm 2014, Gia Lai có trên 300 ha tiêu bị chết. Trong đó, các huyện chịu thiệt hại nặng nhất là Chư Sê, Chư Pưh… Ông Hoàng Phước Bính, Phó chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê (Gia Lai) cho biết, hồ tiêu là mặt hàng có giá trị kinh tế cao nên người trồng ở Gia Lai và khu vực Tây Nguyên đua nhau trồng tiêu, bất chấp những cảnh báo của các cấp chính quyền địa phương.

Việc phát triển cây tiêu thiếu quy hoạch, thiếu tính bền vững, gây ra sự lây lan của dịch bệnh… đã làm thiệt hại không nhỏ đến đời sống của người dân trồng tiêu trên địa bàn. Một cán bộ Trạm Bảo vệ thực vật huyện Chư Sê cho biết, cây tiêu rất nhạy cảm với các loại dịch bệnh, do đó chế độ trồng và chăm sóc phải khác với các loại cây trồng khác.

Đặc biệt, việc chọn giống tiêu phải phù hợp với thổ nhưỡng, bởi tiêu là loại thân dây leo, tạo giống nhanh và dễ dàng hơn so với các loại cây khác, bề ngoài cây tiêu sinh trưởng phát triển tốt. Song, trên chính bản thân cây giống có thể chứa các mầm bệnh gây hại...

Do việc tự phát trồng tiêu của nông dân tăng cao khiến nguồn cung về cây giống không đủ cầu, các thương lái tự động đẩy giá tiêu giống từ 12.000 đồng/cây lên 15.000 đồng/cây. Do vậy, bà con nông dân phải mua cây giống từ các địa phương khác, thông qua trung gian, các nhà vườn hoặc các thương lái bán rong không rõ nguồn gốc, chất lượng cây giống chưa được kiểm chứng… nên rất dễ phát sinh sâu, bệnh gây hại, chất lượng tiêu hạt kém.

Cán bộ nông nghiệp địa phương khuyến cáo, để bảo đảm lợi ích kinh tế, bà con nông dân nên sử dụng trụ tiêu sống để trồng; trồng xen canh trong vườn cà phê, điều để tăng lợi ích trên một diện tích... Riêng những diện tích tiêu bị bệnh, bà con nông dân không nên trồng ngay mà phải cải tạo đất, trước tiên là trồng các loại cây ngắn ngày như đậu, ngô, sắn… khi nào đất ổn định mới có thể trồng lại.

Tiêu chết, nhà nông Gia Lai mất 500 tỷ đồng

Theo Chí Thiện