"Ở Trung Quốc ai cũng có giấc mơ Mỹ" - và giấc mơ ấy sắp "chết"?

Khi Jehan Li và Mia Qi bỏ ra nửa triệu USD để hi vọng con trai của mình sẽ có 1 tương lai tươi sáng hơn ở trời Mỹ, tránh xa hệ thống giáo dục quá áp lực và bầu không khí ô nhiễm nơi quê nhà Trung Quốc, cậu bé chưa đầy 1 tuổi. Tháng 12 năm ngoái, sau chuyến du lịch tới Mỹ, cặp đôi đã quyết định sẽ tận dụng luật “thị thực vàng” của Mỹ để dành lấy thẻ xanh bằng khoản đầu tư 500.000 USD.

Bị chỉ trích là chỉ có lợi cho tầng lớp siêu giàu, chính sách cấp thị thực nói trên đang nổi lên là một trong những con đường dễ dàng nhất để những người Trung Quốc thuộc nhóm nhà giàu mới nổi hiện thực hóa “giấc mơ Mỹ”. Nhưng giờ đây có nhiều khả năng con đường ấy sắp biến mất.

Trong mấy tháng gần đây, chính sách đã 30 năm tuổi đang bị soi xét kỹ hơn bao giờ hết, một phần là bởi sự kiện xảy ra từ hồi tháng 5, khi báo chí đưa tin và chỉ trích gia đình con rể và cũng là cố vấn cao cấp của Tổng thống Trump – Jared Kushner – đã mời nhiều nhà đầu tư Trung Quốc tới tham dự bữa tiệc kêu gọi góp vốn vào 1 dự án bất động sản ở New Jersey để đổi lấy thị thực EB-5.

Quốc hội Mỹ hiện đang xem xét việc thay đổi quy định về chương trình EB-5 nhằm ngăn chặn việc nó bị lợi dụng để rửa tiền và lừa đảo. Những thay đổi có thể xảy ra, ví dụ như tăng số tiền đầu tư tối thiểu, sẽ ảnh hưởng không nhiều đến giới nhà giàu Trung Quốc. Tuy nhiên, đó sẽ là 1 tin rất xấu đối với gia đình Li và Qui, những người coi EB-5 là cơ hội tốt nhất để vào Mỹ.

Những tranh cãi về EB-5 làm dấy lên những câu hỏi căn bản về mục đích của chương trình này. Một số người cho rằng nó nên bị xóa bỏ, trong khi ý kiến ngược lại cho rằng đây là 1 cách để tăng cường sức mạnh cho kinh tế Mỹ. Theo William Cook, người từng tham gia vào quá trình xây dựng chương trình EB-5 dưới thời cựu Tổng thống Bush, sự thật đơn giản là Chính phủ Mỹ đang cố gắng kiếm tiền, và điều đó có thể dẫn đến chuyện Mỹ tiếp nhận cả những người không tốt.

Bên bàn ăn trưa tại 1 cửa hàng Pizza Hut ở Bắc Kinh, Li – 1 kỹ sư xây dựng năm nay 38 tuổi – cho biết anh đã đầu tư 500.000 USD vào 1 dự án chung cư ở Miami. Theo anh, EB-5 là cách dễ nhất vì chỉ có yêu cầu về tiền. Các chương trình khác có thể yêu cầu bạn phải có họ hàng đang sống ở Mỹ hoặc có những kỹ năng thật sự đặc biệt, trình độ cao.

Sau khủng hoảng tài chính 2008, khi mà vay vốn ngân hàng là chuyện khá khó khăn, EB-5 trở thành phương tiện huy động vốn hấp dẫn đối với các công ty bất động sản Mỹ. Họ chỉ phải trả lãi suất rất thấp cho nhà đầu tư, thường là 4 đến 8% so với mức lãi 12 – 18% của những khoản vay thông thường. Sau khi giới chức xác nhận số tiền tối thiểu 500.000 USD đã tạo ra ít nhất 10 việc làm cho người Mỹ, nhà đầu tư có thể trở thành công dân vĩnh viễn.

Li và người vợ đang làm việc tại 1 công ty bất động sản ở Bắc Kinh không thuộc nhóm những người giàu nhất ở Trung Quốc. Mức tổng thu nhập 100.000 USD mỗi năm là cao hơn mức trung bình ở Bắc Kinh nhưng còn xa mới được xếp vào hàng siêu giàu.

Để có 500.000 USD, họ đã phải bán căn nhà có 4 phòng ngủ ở ngoại ô Bắc Kinh mà bố mẹ Li đã mua cho anh cách đây 10 năm. Hiện gia đình 3 người thuê 1 căn hộ đơn giản có 2 phòng ngủ ở phía Tây Nam Bắc Kinh. Mặc dù xã hội Trung Quốc quan niệm nhà cửa là 1 sự đảm bảo chắc chắn về mặt tài chính, Li và Qi lại sẵn sàng hi sinh ngôi nhà để con trai họ có 1 tương lai tươi sáng.

Kết hôn năm 2014, cặp đôi đã chọn California làm điểm đến cho chuyến trăng mật kéo dài 10 ngày. Hai người được ngắm vẻ hùng vĩ của công viên quốc gia Yosemite, tới thăm đại lộ danh vọng ở Hollywood và thậm chí còn tới thăm ĐH California.

“Chúng tôi đi nghỉ ở Mỹ với mục đích hiểu thêm về đất nước này”, Li – người chỉ biết về Mỹ qua tivi và phim ảnh – nói. “Những giá trị của sự tự do, bình đẳng, độc lập và dân chủ đã lôi cuốn tôi. Tôi hi vọng con mình sẽ được lớn lên ở đó. Ở Trung Quốc có quá nhiều người, sự cạnh tranh quá lớn, đứa trẻ nào cũng học, học và học”.

Đuổi theo giấc mơ Mỹ

Trong số 8.500 thị thực EB-5 được cấp trong năm 2016, 82% người nhận là các nhà đầu tư đến từ Trung Quốc đại lục, theo số liệu của Bộ Ngoại giao Mỹ. 10 năm trước, tỷ lệ chỉ là 12%.

Những người môi giới cho biết những năm gần đây ngày càng có nhiều Trung Quốc ở nhóm trên của tầng lớp trung lưu tìm đến EB-5 bởi thu nhập của họ tăng khá mạnh.

Nhưng cánh cửa EB-5 có thể sẽ sớm đóng lại trước mặt Li và Qi.

Tháng 9 tới, luật về EB-5 sẽ hết hạn và các nhà làm luật Mỹ cũng như Bộ An ninh nội địa đang cân nhắc nâng số tiền đầu tư tối thiểu từ 500.000 USD lên 1,35 triệu USD. Thượng nghị sĩ Dianne Feinstein, người chỉ trích kịch liệt chương trình này, đã trình lên dự thảo xóa bỏ thị thực EB-5. Làn sóng chỉ trích đặc biệt dâng cao sau bữa tiệc của gia đình Kushner.

Những buổi kêu gọi tương tự vẫn thường xuyên diễn ra, nhưng Kushner Companies làm dấy lên làn sóng phản đối là bởi nhiều người cho rằng đây là động thái lợi dụng mối quan hệ với Nhà Trắng để tư lợi cá nhân.

Vì ngày càng có nhiều người Trung Quốc đủ khả năng mua thị thực EB-5 trong khi ai cũng có “giấc mơ Mỹ”, thị trường đang trở nên rất sôi động. Do quy định giới hạn số lượng thị thực được cấp theo quốc gia, người Trung Quốc phải đợi từ 7 đến 10 năm tính từ thời điểm bắt đầu có thẻ xanh, Liu nói. Lo lắng con cái quá tuổi trước khi được chấp nhận, các bậc cha mẹ Trung Quốc thường làm hồ sơ trước khi con vào học cấp 3.

Nếu mọi chuyện đúng như dự tính, hồ sơ của Li và Qi sẽ được chấp nhận ngay trước khi quy định thay đổi. Dự án ở Miami mà họ đầu tư vào sẽ hoàn thành vào đầu năm 2019, hiện tòa nhà 60 tầng đang xây đến tầng 12. Hơn 60% trong số 500 căn hộ hạng sang đã có người mua.

Một khi được chấp thuận hồ sơ, gia đình Li sẽ nhận được thẻ xanh có điều kiện, thời hạn 2 năm.

Ngay từ bây giờ cặp đôi đã nghiên cứu về nhà ở và trường học ở Los Angeles. Oscar, cậu bé 21 tháng tuổi, đang được tiếp xúc với tiếng Anh thông qua các bài hát thiếu nhi. Li hi vọng con trai có thể đến Mỹ sau khi học hết cấp 1.