Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Đi bằng 'hai chân'

Trong báo cáo mới đây của Hiệp hội thị trường trái phiếu (VBMA) cho thấy, hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) tiếp tục trầm lắng. Cụ thể, đến thời điểm hiện tại của tháng 1/2023, vẫn chưa ghi nhận đợt phát hành TPDN nào.

Tính cả năm 2022, giá trị phát hành trái phiếu ra công chúng là 10.599 tỷ đồng, giảm 65% so với năm 2021 (chiếm khoảng 4% tổng giá trị phát hành) và giá trị phát hành trái phiếu riêng lẻ là 247.976 tỷ đồng, giảm 65% (chiếm khoảng 96% tổng giá trị phát hành).

CTCP Chứng khoán Vietcombank (VCBS) cho biết, khối lượng TPDN đáo hạn trong năm 2023 và 2024 ước khoảng 790.000 tỷ đồng, chiếm gần một nửa khối lượng TPDN đang lưu hành.

Một trong những thách thức sống còn đối với doanh nghiệp hiện nay là câu chuyện vốn và thanh khoản. Thủ tướng Chính phủ đã có yêu cầu rà soát, đánh giá tác động của Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế lên thị trường vốn.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Tài chính đã dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 65/2022 và đang xin ý kiến các bộ ngành. Để làm rõ hơn quan điểm của Bộ Tài chính trong Nghị đinh sửa đổi lần này, Nhadautu.vn đã có cuộc trò chuyện với Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc. Ảnh: Trọng Hiếu.

Xin Bộ trưởng cho biết, kết quả của quá trình rà soát Nghị định 65 và tinh thần xây dựng Nghị định sửa đổi Nghị định 65?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Từ sau vụ việc Tân Hoàng Minh, khối lượng phát hành TPDN giảm và khối lượng mua lại tăng.

Từ sau khi Nghị định số 65 được ban hành và có hiệu lực thi hành (ngày 16/9/2022) đến nay, các doanh nghiệp đã phát hành được khoảng 10 nghìn tỷ đồng, trong đó tổ chức tín dụng chiếm 21,79%, doanh nghiệp bất động sản chiếm 25,3%, doanh nghiệp sản xuất, dịch vụ chiếm 52,28% khối lượng phát hành.

Tuy nhiên, từ tháng 9/2022, thị trường TPDN bị tác động mạnh bởi khó khăn của thị trường tiền tệ khi lãi suất tăng mạnh, tỷ giá VND so với USD tăng mạnh. Đặc biệt từ ngày 6/10/2022, sau vụ việc Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng SCB, diễn biến trên thị trường tiền tệ, trái phiếu tiếp tục bất lợi.

Những khó khăn của thị trường tiền tệ và thị trường TPDN hiện nay gồm thanh khoản của cả nền kinh tế khó khăn; niềm tin với thị trường bị ảnh hưởng, doanh nghiệp khó phát hành trái phiếu mới để huy động vốn nhưng đồng thời áp lực phải mua lại trái phiếu trước hạn và áp lực thanh toán trái phiếu đến hạn lớn.

Nguyên nhân chủ yếu do sai phạm của một số doanh nghiệp làm mất lòng tin của một bộ phận nhà đầu tư; một số phương tiện đưa tin không chính thống, tin thất thiệt về một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và tâm lý nhà đầu tư dẫn đến nhà đầu tư ồ ạt bán lại TPDN, kể cả trái phiếu của những doanh nghiệp có hoạt động sản xuất kinh doanh tốt.

Ngoài ra, việc kiểm tra, giám sát tập trung vào giám sát mục đích phát hành trái phiếu cũng dẫn đến tâm lý quan ngại của cả doanh nghiệp và tổ chức cung cấp dịch vụ.

Trên cơ sở đánh giá tình hình thị trường có nhiều biến động và một số doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc thanh toán gốc, lãi trái phiếu đến hạn cuối năm 2022 và năm 2023, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã rà soát và đề xuất một số nội dung sửa đổi Nghị định số 65/2022/NĐ-CP.

Nội dung sửa đổi Nghị định 65 dự kiến tập trung vào việc hoãn thi hành một số quy định về nhà đầu tư, yêu cầu xếp hạng tín nhiệm; đồng thời bổ sung quy định cho phép doanh nghiệp được thay đổi kỳ hạn, hoán đổi các trái phiếu đã phát hành trước đây và được chuyển đổi trái phiếu thành các khoản vay theo quy định của pháp luật dân sự trên cơ sở thỏa thuận với nhà đầu tư.

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến rộng rãi từ các Bộ ngành có liên quan, đối tượng chịu tác động, các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức quốc tế... để hoàn thiện hồ sơ lấy ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp trước khi trình Chính phủ ban hành theo quy định. Theo đánh giá của Bộ Tài chính, việc triển khai hoãn các quy định về nhà đầu tư, xếp hạng tín nhiệm sẽ giúp thị trường có thêm thời gian để điều chỉnh và có thể duy trì cầu đầu tư trái phiếu từ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, đặc biệt trong bối cảnh thanh khoản thị trường gặp khó khăn như hiện nay.

Trong thời gian qua, các vụ việc xử lý vi phạm trên thị trường đã giúp nhà đầu tư đánh giá được tốt hơn nên sẽ hạn chế việc nhà đầu tư vì ham lãi suất cao mà không quan tâm đến rủi ro, đầu tư vào TPDN.

Đồng thời, để hỗ trợ doanh nghiệp có khả năng huy động vốn phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh và cơ cấu lại các khoản nợ, Nghị định dự kiến cho phép các trái phiếu đã phát hành trước đây còn dư nợ thì được gia hạn; thời gian gia hạn tối đa là 2 năm. Việc cho phép gia hạn này, về mặt tổng thể thị trường cũng sẽ giúp phân tán khối lượng trái phiếu đáo hạn đạt đỉnh vào năm 2023-2024 (đối với trái phiếu đáo hạn vào 2023-2024, trường hợp doanh nghiệp gặp khó khăn thanh toán thì có thể thỏa thuận với nhà đầu tư để gia hạn sang 2025-2026 để qua giai đoạn đỉnh nợ).

Theo dự báo của nhiều chuyên gia, giai đoạn tới kinh tế Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng như hiện nay, theo đó đến giai đoạn năm 2025-2026 doanh nghiệp sẽ cơ bản giải quyết được các khó khăn về thanh khoản và cơ cấu nợ.

Bộ trưởng chia sẻ rõ hơn về định hướng phát triển thị trường TPDN trong giai đoạn 2023-2024?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Thị trường TPDN vẫn là thị trường tiềm năng khi nhu cầu vốn của các doanh nghiệp trong thời gian tới cho phát triển sản xuất kinh doanh là rất lớn. Do đó, quan điểm của Chính phủ là tiếp tục phát triển thị trường hoạt động an toàn, lành mạnh và minh bạch. Các chủ thể tham gia thị trường TPDN cần tuân thủ quy định pháp luật.

Việc triển khai các quy định và tiếp tục tuyên truyền, khuyến nghị nhà đầu tư cá nhân là để sàng lọc nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, hạn chế nhà đầu tư cá nhân tiếp cận những rủi ro của TPDN khi không có khả năng phân tích, đánh giá và cũng là các quy định để bảo vệ nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.

Bên cạnh việc rà soát Nghị định 65, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ KH&ĐT rà soát tổng thể các quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn nhằm khắc phục ngay những bất cập, vướng mắc trên TTCK để hoàn thiện khung pháp lý và thể chế.

Ngoài ra, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phát triển thị trường trái phiếu đồng bộ theo hai phương thức phát hành trái phiếu ra công chúng và phát hành riêng lẻ.

Đối với kênh phát hành ra công chúng, Bộ Tài chính sẽ cố gắng tạo các điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát hành. Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng đã có chỉ đạo UBCKNN rà soát, cắt giảm các thủ tục hành chính để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có đủ điều kiện phát hành thì họ có thể phát hành trái phiếu ra công chúng, để tiếp cận đến tất cả các đối tượng nhà đầu tư.

Đối với kênh phát hành riêng lẻ, Bộ Tài chính chỉ đạo các Sở GDCK chuẩn bị nền tảng giao dịch TPDN riêng lẻ nhằm phát triển thị trường thứ cấp minh bạch, an toàn, tăng cường khả năng quản lý, giám sát, giảm thiểu rủi ro. Nâng cao sức cạnh tranh và chất lượng của các định chế trung gian thị trường thông qua việc tiếp tục thực hiện tái cấu trúc công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ theo đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Xin cảm ơn ông!