Phỏng vấn độc quyền Phương Oanh: “Khi biến cố ập đến, tôi cảm thấy mọi thứ sụp đổ, cảm giác bản thân không còn gì để mất”

Phương Oanh xuất thân từ nghề người mẫu trước khi lấn sân sang lĩnh vực truyền hình và gặt hái nhiều thành công. Mới đây, nữ nghệ sĩ gây bất ngờ khi tung MV cover ca khúc Tay Trái Chỉ Trăng nổi tiếng. Chỉ sau hai ngày, bản cover đã thu hút hơn 1 triệu lượt xem trên nền tảng YouTube. Tay Trái Chỉ Trăng cũng là dự án nghệ thuật hiếm hoi của Phương Oanh trong giai đoạn 2022-2023, có thể xem như đã mở ra chương mới trong cuộc đời nữ nghệ sĩ sinh năm 1989 sau thời gian dài lao đao vì thị phi. Phương Oanh chọn gắn bó với một doanh nhân nổi tiếng, nhưng đã gặp phải nhiều sóng gió từ dư luận. Trong cuộc phỏng vấn với chúng tôi, Phương Oanh đã không thể kìm được nước mắt khi nhớ về quãng thời gian đen tối ấy. Cô cảm thấy mình đã mất quá nhiều, nhưng bù lại cũng đã chắt lọc được những giá trị tình cảm trân quý.

Trước đây, khán giả đã được nghe giọng hát Phương Oanh qua các video karaoke được chị chia sẻ trên Internet hát cho vui thôi. Tuy nhiên, việc Phương Oanh tung một MV ca nhạc lại là động thái gây bất ngờ. Có phải Phương Oanh đang muốn theo đuổi con đường ca hát chuyên nghiệp?

Trước kia tôi chỉ hát với tâm thái hát để cho khán giả của mình nghe, chơi chơi vui vui thôi nên rất thoải mái. Ngay cả việc tôi quyết định đầu tư thực hiện MV cũng là để thoả mãn niềm đam mê ca hát của mình. Tôi không dám tự nhận mình hát hay đâu. Bản thân tôi cũng tự ý thức được rằng để có thể đi hát, đi biểu diễn như một ca sĩ chuyên nghiệp thì bản thân cần một sự tập luyện rất nhiều, và đó không phải một hành trình dễ dàng.

Còn việc ra MV cover ca khúc Tay Trái Chỉ Trăng chỉ đơn giản vì tôi quá yêu thích ca khúc này. Tôi biết bản gốc của ca khúc quá xuất sắc, bản cover của các ca sĩ trong và ngoài nước cũng cực kỳ hay, chưa kể Tay Trái Chỉ Trăng cũng khó hát, nhưng vì bản thân quá thích nó rồi, nên vẫn muốn thử. Tôi hát bằng cả trái tim chứ không đặt mục tiêu phải chinh phục hay khẳng định “tôi hát hay, tôi muốn làm ca sĩ”. Một điểm nữa khiến tôi quyết định cover Tay Trái Chỉ Trăng là vì yêu thích tạo hình cổ trang. Tạo hình cổ trang lại rất hợp với ca khúc đó.

Phương Oanh đã chuẩn bị cho MV cover này như thế nào?

Nếu như chỉ để hát chơi chơi thôi thì tôi có thể thích bài nào hát bài đấy vào những lúc nổi hứng, trong các chương trình giao lưu diễn viên, đi karaoke… nói chung rất đơn giản - mình cứ thích là mình hát, mình thả hồn theo ca khúc thôi. Thế nhưng khi mình muốn thu âm, muốn tạo ra một phiên bản bài hát chỉn chu hơn, thì khó khăn bắt đầu. Để thu thanh được thì trước đó mình phải có quãng thời gian luyện tập. Có luyện tập thì mới hát được các nốt khó - Tay Trái Chỉ Trăng không phải bài dễ hát.

Đến khi bắt tay vào luyện thanh tôi mới thấy việc học hát hoá ra khó vô cùng. Những ngày đi học luyện thanh quả thật gian nan. Tưởng là dễ nhưng hoá ra khi học cách hát như thế nào cho nó đúng, đủ và đảm bảo được mình lên được những nốt cao hay nốt khó thì không hề dễ dàng chút nào. Tôi không ít lần phải thốt lên ‘Sao khó thế!?’. Cứ tưởng tập “mì, bò, gà” là dễ, nhưng hoá ra lại chẳng dễ tí nào. Tôi đã phải dành thời gian luyện tập khá dài mới có thể đảm bảo giọng mình đủ để đi thu âm được, tạo ra một sản phẩm nghe được.

Tôi đã ấp ủ MV này từ rất lâu rồi. Thích thì đã thích từ lâu, còn việc bắt đầu lên kế hoạch để viết lời mới, phối khí, thu thanh… là một quãng thời gian rất dài, bắt đầu từ năm 2021 cơ. Vì bận công việc, rồi có những chuyện khác đến bất ngờ nên tới tận bây giờ Oanh mới có thể đưa sản phẩm đến với khán giả.

Phương Oanh chia sẻ trong tương lai, bên cạnh việc cover các ca khúc yêu thích cũng muốn thử sức với một bài hát "đo ni đóng giày" cho chất giọng mình (Ảnh: Quý Nguyễn)

Phương Oanh có nghĩ trong tương lai sẽ không cover nhạc nữa mà chuyển sang hát các ca khúc của chính mình không?

Tôi đang ấp ủ một vài kế hoạch trong tương lai. Một mặt tôi vẫn muốn được tiếp tục cover các bài nhạc mà mình đã quá yêu thích, một mặt tôi cũng đang tìm kiếm ca khúc nào đó sáng tác riêng cho mình và có nét riêng của Phương Oanh.

Khi bản MV cover ca khúc Tay trái chỉ trăng của chị lên sóng, có một khán giả đã lập tức chia sẻ nó lên trang cá nhân với phần mô tả viết “Tay trái chỉ trăng còn tay phải chỉ ai” khiến công chúng vô cùng thích thú. Chị có thể chia sẻ về người khán giả rất đặc biệt này không?

Tôi biết bạn đang nhắc đến ai rồi (cười). Đầu tiên, phải nói người ấy là một nhân vật rất hài hước, luôn luôn có những sáng tạo bất ngờ trong các câu từ của mình để khơi lên không khí vui vẻ. Tôi nghĩ đó cũng chính là điểm đặc biệt và cuốn hút của người ấy. Bản thân Oanh cảm thấy rất vui vì sự ủng hộ và nguồn động viên rất lớn từ người ấy. Nó tiếp cho tôi sức mạnh để theo đuổi đam mê và cống hiến cho khán giả.

Chị có đọc các bình luận về MV cover của mình không? Cảm xúc của Phương Oanh thế nào?

Có chứ. Tôi thức cả đêm canh từng phút, đọc từng bình luận của mọi người vì hồi hộp muốn biết mọi người phản ứng như nào trước đứa con tinh thần dành nhiều tâm huyết của mình. Cảm giác ấy không hề thua kém sự háo hức mỗi khi phim truyền hình mới của mình bắt đầu phát sóng, có thể còn hơn vì đây là sản phẩm đầu tiên do tôi tự tay sản xuất từ A-Z.

Mọi người comment rất nhiều, từ những ý kiến khích lệ, động viên, ưu ái, yêu thương, ủng hộ tới phản hồi, góp ý, thậm chí chê bai tiêu cực. Tuy nhiên việc đối diện với những phản hồi ấy với mình không còn xa lạ gì nữa. Oanh đón nhận và tiếp thu tất cả ý kiến đóng góp của mọi người. Bản thân Oanh cũng biết là mình làm chưa tốt vì MV cover lần này mới chỉ là một phép thử, nên tôi cũng không thể vỗ ngực nói rằng mình đã làm tốt rồi hay sản phẩm của tôi rất hay, rất chất lượng. Tôi thản nhiên đón nhận tất cả và cảm thấy vui.

Trong một bài phỏng vấn trước đây, Phương Oanh từng chia sẻ mình rất sợ yêu đàn ông giàu có. Vậy điều gì đã tác động, khiến quan điểm ấy thay đổi và quyết định gắn bó với người thương hiện tại?

Ồ, đến hôm nay mình mới có cơ hội để nói về vấn đề này một cách thật công tâm này. Tôi nhớ thời điểm mình trả lời bài phỏng vấn này là ba năm về trước. Khi ấy Phương Oanh đã lâu lắm rồi không có người yêu. Trước đó, Phương Oanh chưa bao giờ phủ nhận việc người yêu của mình là những người đàn ông thành đạt, có điều kiện. Oanh cũng chia sẻ rất nhiều về việc mình bị hấp dẫn bởi những người đàn ông thành đạt vì nhiều yếu tố khác thay vì tiền bạc.

Khi ấy, để tập trung cho sự nghiệp của mình, Oanh cũng tạm dừng chuyện yêu đương. Tâm lý của mình khi ấy là ngại yêu - một phần vì bản thân quá bận bịu, thứ hai là vì sau khi trải qua nhiều chuyện, mình thấy những người thành đạt bản thân họ lắm tài nhưng cũng nhiều tật. Oanh thấy họ khá là đa nghi, khi yêu sẽ đặt ra cho đối phương những thử thách riêng - thậm chí nghi ngờ sự chân thành trong tình cảm. Còn Oanh thì không muốn phải ra sức chứng minh rằng em yêu anh nên mình mới ngại, mới sợ.

Phải đến gần đây mình mới tìm lại được cảm xúc và khao khát muốn yêu, được yêu. Bạn trai mình bây giờ lại là một người thành đạt. Bản thân Oanh cũng là người đã có những thành công nhất định trong sự nghiệp nên hai bên dễ dàng chia sẻ về hành trình dẫn đến thành công của mỗi người và bị hấp dẫn bởi câu chuyện về những gì đối phương từng trải qua. Nói chuyện thấy hợp nhau thì tự nhiên tình cảm sẽ đến thôi. Tình yêu mà, nó đến một cách hết sức tự nhiên.

Khi quyết định đến với anh, chị có lường trước được những sóng gió sẽ ập đến không? Khi biến cố xảy ra, Phương Oanh đã đương đầu như thế nào?

Cả hai chúng tôi đều không thể lường trước được mọi việc sẽ xảy ra như vậy. Ngay từ khi bắt đầu mối quan hệ, Oanh đã luôn cẩn trọng, kín đáo. Chỉ đến khi cả hai phía đều cảm thấy đủ tin tưởng, chúng tôi mới cùng nhau xuất hiện ở bên ngoài. Cẩn thận thế nhưng vẫn không thể tránh được sóng gió. Bản thân Oanh là một người rất phóng khoáng. Khi đã yêu thích ai, tôi thường có chút cường điệu trong cách thể hiện cảm xúc, dẫn đến việc những hình ảnh riêng tư của mình và người yêu khi bị lộ ra trên mạng dễ bị nhìn nhận tiêu cực.

Người ngoài chắc khó có thể tưởng tượng được khoảng thời gian ấy của tôi kinh khủng đến nhường nào. Trong khoảng một, hai tuần đầu khi việc yêu đương lộ ra, tôi cảm thấy mọi thứ sụp đổ và luôn thường trực cảm giác bản thân không còn gì để mất. Mỗi khi cảm xúc của mình chùng xuống là những khi bản thân thấy tuyệt vọng vô vùng. Giờ chỉ cần nhắc lại thôi là cảm xúc ấy lại ùa về. Tôi không thể để lộ sự bất an ấy của mình với mọi người, bởi như vậy cũng chẳng để làm gì. Tôi phải tự chịu đựng, phải tự gồng gánh mà vượt qua.

Những lúc chỉ còn một mình khi đêm buông, tôi lại cảm thấy mọi thứ rất kinh khủng. Có không ít lần, khoảng ba hay bốn bận gì đó, tôi từng nghĩ đến những thứ khá tiêu cực. Có những lúc tôi mất kiểm soát tới độ muốn đánh mất mình, muốn tự làm hại bản thân. Khi ấy Oanh mới thấu hiểu tại sao có không ít nghệ sĩ lựa chọn phương thức tiêu cực nhất. Bởi họ đã bị đẩy đến chỗ cảm thấy mình không còn gì nữa. Khi mọi thứ trước mắt đều sụp đổ, họ sợ phải đối diện, sợ sẽ tiếp tục bị vùi dập và muốn tự giải thoát để bản thân không phải trải qua cảm giác ấy. Tuy nhiên có một điểm may mắn là xung quanh Oanh có những người thân yêu, bạn bè biết và hiểu Oanh, hiểu câu chuyện của Oanh, đã luôn luôn ở bên Oanh. Họ không một lời phê phán, chỉ luôn quan tâm động viên, xoa dịu và vỗ về để Oanh có thể bình tâm vượt qua sóng gió.

Chuyện yêu đương đầy sóng gió thời gian qua, cùng với việc cho đến tận bây giờ người thương của Phương Oanh vẫn chưa thể đóng lại cuộc hôn nhân cũ có ảnh hưởng nhiều đến hạnh phúc hiện tại của chị cũng như kế hoạch lâu dài của hai người không?

Nói vui thì tình yêu của tôi giống như một mầm cây, vừa chào đời được hơn hai tháng thì đã bị phong ba bão táp vùi dập, cho đến tận bây giờ vẫn chưa yên. Tôi cảm thấy mình như trải qua một đợt sang chấn, từng thường trực trạng thái muốn làm tổn thương những người xung quanh và cả chính bản thân mình. Có những lúc tôi chỉ muốn buông bỏ tất cả, trong đầu chỉ toàn suy nghĩ tiêu cực. Thế nhưng thứ ở lại sau cùng là những giá trị thật. Sự tử tế chân thành là thật. Nó là kim chỉ nam, là gốc rễ để cùng mình, giúp đỡ mình, bao bọc mình và bảo vệ cả mầm non tình yêu của Oanh nữa. Cũng nhờ vừa chào đời đã trải qua bão táp lớn đến vậy, nên dù thời gian chưa đủ dài, cái mầm non ấy đã vươn lên mạnh mẽ hơn, bộ rễ cũng lan sâu bám đất chắc chắn hơn, trụ lại vững vàng hơn.

Bây giờ tôi vẫn được yêu thương như thế. Câu chuyện tình yêu của Oanh tới giờ dù vẫn còn nhiều tranh cãi nhưng về phía mình, tôi nghĩ mình vẫn đang được yêu thương - từ gia đình, người thân, bạn bè đến người hâm mộ. Với tôi, đó đã là gốc rễ quan trọng nhất rồi, còn tương lai thì chưa thể biết chắc được điều gì. Như người ta vẫn nói là mưa lúc nào thì biết mát mặt lúc đấy. Ngày hôm nay mình được yêu thương thì hãy cứ tận hưởng yêu thương ấy. Ngày mai sóng gió thế nào thì mình cũng đón nhận. Cơn sóng gió to như thời gian qua mình còn vượt được cơ mà. Chuyện riêng của người yêu mình, anh ấy sẽ tự giải quyết; còn về phía Oanh, Oanh sẽ luôn sống trong khuôn khổ cho phép của pháp luật.

Phương Oanh có cảm thấy bản thân thay đổi nhiều trong hơn một năm qua?

Mình thấy bản thân mình thay đổi nhiều chứ. Sóng gió ập đến với mình quá bất ngờ. Tôi đã phải trải qua một hành trình nỗ lực rất dài, suốt mười mấy năm, nhưng rồi mọi thứ sụp đổ quá nhanh khiến tôi bị sốc và có những phản ứng dữ dội. Đó giống như sự phản kháng của một con người chìm trong sự mù quáng vậy. Tôi cảm thấy chẳng còn gì để mất, chẳng phải sợ cái gì nữa. Những hành vi ấy giống như một bản năng tự vệ của một con nhím xù lông, giữ chặt lấy những gì mình cho là đúng. Thái độ ấy tự nhiên biến tôi thành một người cố chấp, xốc nổi.

Khi sự đã xong xuôi, tôi cảm thấy vô cùng mệt mỏi và có lỗi với những người thân của mình. Vậy nên tôi đã chọn thu mình lại để nhìn nhận, nghiền ngẫm trong khoảng thời gian gần nửa năm nay rồi. Tuy không quá dài nhưng chừng ấy đủ để một người trưởng thành như tôi nhìn ra được nhiều vấn đề. Và tôi cảm thấy có lỗi. Đầu tiên là cảm thấy có lỗi với gia đình, sau đó là những người thân của mình, bạn bè, những người luôn yêu thương và bảo vệ mình. Mình thấy có lỗi vì đã để những người trân trọng, yêu thương mình phải nhìn thấy những câu từ, ngôn ngữ xấu xí, méo mó về mình rồi đâm bận lòng hay bị kéo vào những cuộc tranh cãi…

Oanh cũng cảm thấy có lỗi với bản thân khi đã có những lúc nảy sinh suy nghĩ muốn làm tổn hại chính mình. Nhưng giờ, sau khi trải qua sóng gió thì tôi cũng đúc rút được nhiều bài học cho bản thân. Tôi không còn quá lo sợ những chuyện sẽ xảy đến trong tương lai nữa mà cứ thản nhiên đón nhận thôi.

Phương Oanh đã tìm thấy bình yên sau cơn sóng gió (Ảnh: Quý Nguyễn)

Chị có bao giờ chạnh lòng nghĩ mình đã mất quá nhiều cho tình yêu này không?

Bạn hẳn thấy Oanh mất mát nhiều. Nhiều khi chính tôi còn không thể chấp nhận những mất mát đến bất ngờ như thế. Nói đến mất mát thì vô cùng. Nhưng mình chọn nhìn vào những gì bản thân đã có được. Cái được ấy chính là sự tử tế. Đối với Oanh đó là điều trân quý.

Tôi đã có được một tình yêu đậm sâu, một người đặc biệt luôn luôn bảo vệ mình từ ngày đầu tiên cho đến tận bây giờ. Anh ấy là người hiểu Oanh nhất, bởi có nhiều chuyện chỉ người trong cuộc mới hiểu, mới cảm nhận rõ. Người ấy sẵn sàng đứng lên bảo vệ mình dù có phải nhận về hiểu lầm, chỉ trích. Chỉ có anh ấy là người cảm nhận được rõ nhất những gì mà anh và Oanh dành cho nhau.

Tết Quý Mão 2023 của Phương Oanh có gì khác Tết mọi năm không?

Năm nay Phương Oanh vui hơn mọi năm (cười). Ngoài gia đình bao lâu nay vẫn thế thì năm nay Phương Oanh có thêm niềm vui mới, không nói chắc mọi người cũng hiểu. Thế nên sự háo hức, mong chờ Tết của Oanh cũng lớn hơn mọi năm. Cũng chính điều ấy đã khiến Oanh cảm thấy mình đang hạnh phúc.

Sau một thời yên ắng chị không nhận thêm dự án phim truyền hình, để tập trung vào cuộc sống cá nhân, thì mối quan hệ của chị với các bạn diễn, đạo diễn như thế nào, vẫn khăng khít hay đã xa mặt cách lòng?

Oanh và mọi người vẫn thân thiết, thường xuyên tương tác với nhau trên Facebook, vẫn nhắn tin, hỏi han quan tâm tình hình của nhau. Thời điểm đầu các anh còn hay hỏi là “Đã đi làm phim lại chưa”, “Đã nghỉ đủ chưa?” nữa. Còn tôi thì đáp rằng “Chưa, em vẫn chưa đâu vào đâu cả, em vẫn muốn tập trung giải quyết hết chuyện riêng cho ổn định đã”. Đấy, mọi người vẫn rất là quan tâm và theo dõi mình, vẫn giữ liên lạc để trao đổi, có sự gắn kết rất bền chặt. Bởi với Oanh, sau mỗi một bộ phim, mỗi đoàn phim đều trở thành gia đình mình. Nhưng tôi cũng hiểu rằng không chỉ đạo diễn mà các anh chị trong ê kíp, rồi các diễn viên thì mọi người đều rất bận nên không thể nào gặp nhau thường xuyên. Tuy nhiên chúng tôi vẫn có nhiều cách để tương tác và ủng hộ nhau.

Cũng đã khá lâu rồi khán giả yêu thích phim truyền hình Việt không thấy lại Phương Oanh ở khung giờ vàng phim truyện. Trong năm 2023 Phương Oanh có kế hoạch trở lại màn ảnh nhỏ không?

Theo kế hoạch ban đầu thì sau khi Hương Vị Tình Thân kết thúc, Phương Oanh muốn tạm nghỉ một thời gian - có thể là một vài năm - để tập trung cho việc riêng của mình. Cũng chính vì xác định sẽ tạm nghỉ nên mới có thời gian mở lòng rồi bắt đầu chuyện yêu đương, bởi trong suốt 5, 7 năm trước Oanh đã dành trọn tình yêu cho các nhân vật - phải tới 70%, 80% cảm xúc của mình là sống cùng nhân vật, còn 90% thời gian của mình là ở trên trường quay. Thế nên đôi khi mình bị quên mất cảm xúc của mình, không còn bị hấp dẫn hay cảm giác muốn yêu. Nhưng đến khi xác định tạm nghỉ một thời gian, Oanh được trở về dần làm mình thì chuyện tình cảm đến một cách rất tự nhiên. Oanh lại muốn yêu và đón nhận tình yêu. Trong tương lai, nếu Phương Oanh có trở lại với một dự án phim, thì tình yêu này có thể sẽ mang đến cho diễn xuất của mình thêm chiều sâu trải nghiệm.

Chị có nghĩ mình đã đánh đổi sự nghiệp lấy chuyện tình cảm không?

Công bằng mà nói thì tôi có đánh đổi sự nghiệp lấy chuyện tình cảm đâu, nó bị cướp mất đấy chứ. Sóng gió ập đến một cách bất ngờ, tôi không thể lường trước được hậu quả. Một trong số đó là mình bị giật khỏi tay sự nghiệp bao năm dày công vun đắp chứ không phải thuận tình đánh đổi. Nhưng mà mất đi rồi thì mình phải chấp nhận thôi. Nhưng Oanh tin thời gian và nỗ lực sẽ là câu trả lời cho việc công sức của Oanh đã mất hay còn.

Oanh tin dù có thế nào chăng nữa, cuộc đời này vẫn có nhiều sự tử tế, chỉ cần mình sống tử tế, thời gian sẽ bù đắp lại cho mình những mất mát trong quá khứ. Oanh cũng không quá lo lắng, cứ mỗi ngày sống tốt, sống tử tế, sống đàng hoàng thì tương lai ngày mai như nào, mình xứng đáng được nhận cái gì mình sẽ có được cái đó.

(Ảnh: Quý Nguyễn)

Người thương của chị từng chia sẻ 40 tuổi sẽ về hưu, nhưng giờ mới là lúc Phương Oanh đang ở vào giai đoạn đỉnh cao sự nghiệp. Điều này có tạo ra xung đột khi 2 người ngồi với nhau để hoạch định về tương lai không?

Không đâu. Bởi chúng tôi đến từ hai thế giới toàn khác nhau. Đó cũng là điểm thu hút đầu tiên kéo chúng tôi xích lại với nửa kia. Khi người này nói về thế giới của mình thì nửa kia “Ồ” lên thích thú vì thấy rất mới lạ, rất là muốn nghe, muốn hiểu về thế giới đó, rất thu hút.

Nhưng cũng bởi là hai thế giới khác nhau nên sau cùng chúng tôi chỉ có thể lắng nghe, ủng hộ để đồng tình thôi chứ không thể can thiệp. Bởi chỉ người trong thế giới đó mới biết họ cần làm gì là đúng đắn, là phù hợp, khiến họ thoải mái nhất. Mọi lời của Oanh hay của anh, ngoài việc ủng hộ và là động lực để giúp nhau tốt hơn mỗi ngày ra, thì không ảnh hưởng đến công việc của người kia. Đó là nguyên tắc không can thiệp vào quyết định của nhau trong thế giới riêng của mỗi người.

Dù không can thiệp thì hai anh chị vẫn có hỗ trợ lẫn nhau chứ?

Chúng tôi coi nhau là nguồn động lực bởi người này đã đặt người kia ở vị trí quan trọng nhất, truyền cảm hứng cho đối phương làm tốt hơn việc trong thế giới của mình. Như việc Oanh xuất hiện cùng anh ở sự kiện của anh với tư cách là khách mời nó cũng giống như đi hàng trăm sự kiện khác thôi, không có gì to tát cả. Huống chi đây là sự kiện của người quan trọng với mình, anh ấy vui thì đương nhiên mình sẽ vui. Có mình thì anh ấy sẽ vui, anh ấy vui thì đương nhiên mình thấy hạnh phúc.

Tôi có một nguyên tắc đó là không can thiệp vào chuyện kinh doanh của anh ấy, sẽ không nhờ cậy đến anh ấy giúp sức cho công việc của mình. Anh ấy là nhà đầu tư mà, mình nhận đầu tư của anh ấy thì quá dễ dàng. Với Oanh, sự nghiệp của Oanh phải do chính tay mình làm nên như trước nay vẫn vậy. Dù có thể xước xát, có thể vấp ngã nhưng mình vẫn phải là người tự giải quyết. Chính những vấp váp, sóng gió ấy là bài học vô giá để mình làm tốt hơn ở những bước tiếp theo. Thành hay bại phải là do mình thì sự nghiệp mới là của mình.