Sửa Luật Giao dịch điện tử: Hoàn thiện pháp lý, thúc đẩy chuyển đổi số

Dù được đánh giá cùng với Luật Công nghệ thông tin , Luật Viễn thông, Luật Tần số và Vô tuyến điện, Luật An toàn thông tin mạng, Luật An ninh mạng … tạo hành lang pháp lý hỗ trợ mạnh mẽ ứng dụng công nghệ thông tin, thúc đẩy giao dịch điện tử trong hoạt động dân sự, kinh tế - xã hội, cải cách hành chính . Tuy nhiên, sau 17 năm đi vào thực tiễn, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 đã bộc lộ những bất cập khi có nhiều vấn đề chưa được nhận diện đầy đủ khiến doanh nghiệp và người tiêu dùng gặp nhiều khó khăn, thách thức, thậm chí phải đối diện với rủi ro pháp lý.

Đáng nói, đặt trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng, sự bùng nổ của chuyển đổi số và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhất là trong 2 năm gần đây, dưới tác động của đại dịch COVID-19, nhu cầu giao dịch điện tử đã bùng nổ mạnh mẽ trong tất cả các lĩnh vực, phương thức giao dịch cũng có nhiều thay đổi, cùng với sự phát triển đột phá của các công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, sinh trắc học, chuỗi khối... thì việc chuyển đổi số, phát triển kinh tế số đã và đang trở thành yêu cầu tất yếu đối với các ngành, các lĩnh vực trong nền kinh tế.

Thực tế, đối với một số lĩnh vực như: thông tin và truyền thông (chữ ký số), ngân hàng (thanh toán điện tử), tài chính (hóa đơn điện tử, thuế điện tử, hải quan điện tử),… thì việc chuyển đổi số sẽ tạo ra nhiều động lực để thúc đẩy phát triển.

Thông tin tại tọa đàm “Pháp luật về giao dịch điện tử: thực tiễn áp dụng và định hướng hoàn thiện” mới đây, nhiều chuyên gia đều nhìn nhận, Luật Giao dịch điện tử 2005 có nhiều vấn đề chưa được nhận diện đầy đủ, dẫn đến những khó khăn, vướng mắc trong áp dụng tại thời điểm hiện nay.

Trong đó, nhận định về thương mại điện tử ở Việt Nam, TS. Cao Xuân Phong - Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) cho rằng, thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ, ngày càng mở rộng, song vẫn chủ yếu là B2C - giao dịch giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng, còn B2B - giao dịch giữa doanh nghiệp với nhau còn rất hạn chế, trong khi tỷ trọng giao dịch B2B này tại Trung Quốc rất cao và giá trị thực tế cao hơn nhiều so với B2C.

“Một trong những nguyên nhân khiến các doanh nghiệp chưa mặn mà với giao dịch điện tử B2B là do giá trị pháp lý của giao dịch điện tử chưa quy định đầy đủ, chính xác và an toàn”, TS. Cao Xuân Phong bày tỏ.

Ưu tiên, khuyến khích thực hiện giao dịch điện tử bằng các chính sách giúp thực hiện giao dịch điện tử với thời gian nhanh hơn, chi phí thấp hơn - Ảnh minh họa: Internet

Chia sẻ về những hạn chế của Luật Giao dịch điện tử 2005, Luật sư Mai Bích Ngân - Giám đốc Công ty Luật TNHH Anh Trí Việt (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho hay, Luật Giao dịch điện tử 2005 chưa có quy định về gắn dấu thời gian đối với thông điệp dữ liệu, chữ ký điện tử an toàn, dịch vụ tin cậy và nhà cung cấp dịch vụ tin cậy, giá trị pháp lý của một đề nghị giao kết hợp đồng dưới hình thức điện tử.

Về chuyển đổi tài liệu điện tử sang tài liệu giấy và ngược lại. Hiện nay, mới có ngành tài chính, bảo hiểm là đã quy định việc chuyển đổi chứng từ điện tử sang chứng từ giấy và ngược lại. Chưa có quy định và công nhận giá trị pháp lý của chữ ký điện tử theo cấp độ (so sánh với quy định về định danh điện tử và dịch vụ tin cậy cho giao dịch điện tử trong thị trường khối eIDAS thuộc Liên minh châu Âu thì cấp độ chữ ký điện tử có 3 mức độ: đơn giản, cao cấp, bảo đảm).

Luật sư Mai Bích Ngân cũng cho rằng, Luật Giao dịch điện tử 2005 thiếu quy định về định danh và xác thực điện tử… Hay quy định về tranh chấp và xử lý vi phạm vẫn còn thiếu và chưa có quy định cụ thể, chỉ quy định rất chung chung và cũng không có dẫn chiếu đến các luật chuyên ngành khác (chương VII)…

“Thực trạng trên cho thấy sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện Luật Giao dịch điện tử 2005, đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển Chính phủ số, xã hội số và kinh tế số, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các quy định pháp luật có liên quan, Luật sư Mai Bích Ngân bày tỏ.

Từ đó vị chuyên gia này đề xuất, Luật sửa đổi cần phân biệt các khái niệm: thông điệp dữ liệu, thông điệp dữ liệu an toàn, chữ ký điện tử, chữ ký điện tử an toàn. Quy định điều kiện, tiêu chuẩn để chữ ký điện tử được xác định là chữ ký điện tử an toàn và thông điệp dữ liệu được xác định là thông điệp dữ liệu an toàn.

Cùng với đó, cần bổ sung quy định đối với dịch vụ tin cậy và nhà cung cấp dịch vụ tin cậy (cấp dấu thời gian, con dấu điện tử, chuyển phát dữ liệu ủy thác, xác thực trang web...). Rà soát, cập nhật, bổ sung, chỉnh sửa các quy định về an ninh, an toàn, bảo vệ, bảo mật trong giao dịch điện tử để đảm bảo đồng bộ, thống nhất với các quy định của Luật An toàn an ninh mạng 2015 và Luật An ninh mạng 2018.

Đặc biệt là việc bổ sung quy định về tranh chấp và xử lý vi phạm, dẫn chiếu đến các quy định của Luật chuyên ngành về phương thức giải quyết tranh chấp đặc thù liên quan đến việc giao kết và thực hiện giao dịch thương mại điện tử…

Được biết, tại Tờ trình Quốc hội về dự án Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) ngày 03/10 vừa qua, Chính phủ nêu rõ, mục đích của việc sửa đổi, thay thế Luật Giao dịch điện tử năm 2005 để tạo một hành lang pháp lý hoàn thiện, đầy đủ, thuận lợi cho việc chuyển đổi các hoạt động từ môi trường thực sang môi trường số trong tất cả các ngành, lĩnh vực nhằm chủ động, tích cực tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Cùng với đó, khẳng định giá trị pháp lý cho giao dịch điện tử, công nhận giao dịch điện tử có giá trị pháp lý giống như giao dịch trong môi trường thực. Ưu tiên, khuyến khích thực hiện giao dịch điện tử bằng các chính sách giúp thực hiện giao dịch điện tử với thời gian nhanh hơn, chi phí thấp hơn, tiếp cận dễ dàng hơn, được bảo đảm an toàn, tin cậy hơn.