Thông tư mới siết sở hữu chéo: Lạt mềm có buộc chặt?

Sở hữu chéo và tình trạng vốn “ảo” của các ngân hàng vẫn đang tồn tại làm mất tính an toàn của hệ thống tín dụng sẽ được giải quyết tận gốc với dự thảo thông tư mới của Ngân hàng nhà nước (NHNN)?!

Thống đốc NHNN chuẩn bị ký ban hành dự thảo thông tư mới, trong đó quy định lại về các giới hạn, tỷ lệ an toàn hoạt động đối với các tổ chức tín dụng (TCTD). Với những điều khoản quy định hoàn toàn mới, chưa từng xuất hiện trong những thông tư trước đó, dự thảo mới được giới phân tích tài chính kỳ vọng có thể xử lý rốt ráo những vấn đề nhức nhối hiện nay của hệ thống ngân hàng như sở hữu chéo và tình hình vốn ảo.

“Quét sạch” sở hữu chéo

Theo đó, điều 11 của dự thảo thông tư mới sắp được ban hành quy định rõ TCTD không được cấp tín dụng không có đảm bảo (tín chấp) với điều kiện ưu đãi cho “người nhà” gồm có: các tổ chức kiểm toán, kiểm toán viên đang kiểm toán ngân hàng; kế toán trưởng, cổ đông lớn, cổ đông sáng lập, người thẩm định-xét duyệt cấp tín dụng, công ty con, công ty liên kết của ngân hàng hoặc công ty mà ngân hàng nắm quyền kiểm soát. Dự thảo cũng yêu cầu các TCTD phải báo cáo đại hội đồng cổ đông, chủ sở hữu và đặc biệt là phải báo cáo với NHNN về các khoản tín dụng (có thế chấp) cấp cho các đối tượng này.

Để tránh tình trạng “gia đình hóa” cùng lúc nhiều TCTD khi các cổ đông sáng lập với vợ, chồng, con, cháu... đồng thời sở hữu lượng cổ phần lớn tại nhiều ngân hàng khác nhau, dự thảo thông tư mới cũng quy định tổng dư nợ cấp cho cổ đông sáng lập, cổ đông lớn và các bên liên quan không quá 5% vốn điều lệ ngân hàng, đồng thời không được vượt quá phần vốn góp của những người đó đầu tư vào ngân hàng (tính theo mệnh giá).

Công khai số vốn thực 6 tháng/lần

Để giải quyết tình trạng vốn “ảo”, dự thảo mới lần đầu tiên đưa ra điều khoản yêu cầu các ngân hàng phải báo cáo NHNN về số giá trị thực vốn điều lệ 6 tháng/lần. Trong đó, giá trị thực của vốn điều lệ được tính trên nguyên tắc sau khi đã trích lập đầy đủ dự phòng rủi ro, tính đủ các khoản thu nhập-chi phí khi xác định kết quả kinh doanh.

Nếu giá trị thực vốn điều lệ thấp hơn vốn pháp định, các ngân hàng phải có ngay phương án xử lý khắc phục và báo cáo NHNN. Nếu giá trị thực vốn điều lệ giảm xuống dưới 80% vốn pháp định, NHNN sẽ áp dụng các biện pháp hạn chế hoặc đình chỉ một số mảng hoạt động.

Điều khoản quy định chặt chẽ này một mặt vừa khiến các ngân hàng minh bạch số vốn, kiểm soát được dòng tiền, từ đó đưa ra con số trích lập quỹ dự phòng rủi ro đầy đủ. Mặt khác dự thảo cũng quét sạch tình trạng lãi “ảo”, số liệu kinh doanh đẹp trên sổ sách trong khi thực tế các khoản nợ xấu chỉ được “thay tên đổi chủ” mà thôi!