Xử lý nợ xấu: “Ông chủ ngân hàng đã bán ô tô chưa?”

TS. Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nhấn mạnh việc giải ngân trái phiếu VAMC thời điểm này chưa thể vì còn phải cân đối ngân sách. Tuy nhiên, các ông chủ ngân hàng có nhiều nợ xấu hãy bớt kêu đi và quay lại làm quản trị doanh nghiệp cho tốt vào.

Ông Kiên nhấn mạnh, xử lý nợ xấu, việc cần làm trước tiên là những ông chủ ngân hàng cần phải bán tài sản của mình đi để giữ ổn định cho ngân hàng, chứ không phải khi tạo ra lợi nhuận thì chia nhau hết, đến khi khó khăn thì kêu VAMC “anh phải giải ngân cho em”. Tiền VAMC mua nợ xấu đó là tiền thuế của người dân, nên không thể chi một cách vô lý.

“Tôi không bao giờ bỏ phiếu cho kiểu chi như thế. Trong trường hợp này, chúng ta cần phải hỏi mấy ông chủ ngân hàng là anh đã bán xe chưa? Anh có đi xe máy để đi làm không?”, ông Kiên nêu quan điểm.

“Không để phát sinh vùng ngập lụt do lũ ống, lũ quét”

Tất nhiên nợ xấu phát sinh từ mối quan hệ giữa ngân hàng và doanh nghiệp. Nhưng trước hết ngân hàng phải có trách nhiệm với đồng tiền của mình, cho vay thì phải tính toán hiệu quả của vốn đầu tư.

“Nếu doanh nghiệp đưa hồ sơ vay vốn với dự án xây dựng nhà máy thì các phòng ban chức năng thẩm định dự án của các ngân hàng phải là những người đồng hành với doanh nghiệp xem có đúng là họ có làm như thế có hiệu quả hay không và sau đó là giám sát vốn vay xem nó chi có hiệu quả hay không?”, ông Kiên bình luận.

Nhưng chúng ta đang sử dụng giải pháp VAMC để xử lý nợ xấu?

Chấp nhận VAMC là để đẩy bớt một phần nợ xấu ra khỏi bảng cân đối tài sản của các ngân hàng, để khoản nợ xấu ấy không treo trong ngân hàng nữa. Và ngân hàng được hạch toán và trừ đi phụ phí 25%/năm trên tổng số nợ xấu đã bán cho VAMC.

Như vậy, VAMC chính là một hình thức giúp các ngân hàng khoanh khoản nợ xấu đó. Và sau khi đã làm sạch được bảng cân đối tài sản rồi thì sẽ đẩy mạnh cho vay ra nền kinh tế.

Có một thực tế là nợ xấu vẫn đang tăng lên trong khi nợ xấu cũ vẫn chưa được xử lý. Với thực tế này, liệu đến cuối năm có thể đưa được nợ xấu xuống 3%?

Phải nói rằng, một nền kinh tế hoạt động là phải có nợ xấu, chỉ trong nền kinh tế kế hoạch hóa thì mới không có nợ xấu. Vấn đề là làm thế nào để tăng cường biện pháp tự quản trị của doanh nghiệp, khi phát sinh nợ xấu thì dự phòng rủi ro phải có để xử lý được.

Trong trường hợp ngân hàng không xử lý được thì nhà nước sẽ can thiệp bằng biện pháp của cơ quan quản lý. Ở đây, tôi muốn nói đến việc quy trách nhiệm cho những cá nhân gây khó khăn cho nền kinh tế và họ phải chịu trách nhiệm.

Nhiều ý kiến cho rằng nợ xấu phát sinh là do lợi ích nhóm. Vậy nhưng vấn để xử lý lợi ích nhóm trong thời gian qua dường như không có nhiều tiến triển?

Chúng ta phải chấp nhận có lợi ích nhóm, phải có lợi ích nhóm thì người ta mới lập ngân hàng cổ phần để kinh doanh. Chúng ta không thể nói rằng phải lập ngân hàng cổ phần theo mục tiêu chủ nghĩa xã hội được. Có điều lợi ích này phải hài hòa giữa lợi ích của người bỏ tiền đầu tư, người gửi tiền và toàn xã hội.

Chúng ta xây dựng nền kinh tế thị trường, thì phải có tiêu chuẩn trước, rồi nhiệm vụ xã hội mới đi sau, nhiệm vụ này Nhà nước làm. Chúng ta phải phân biệt rõ ràng rằng, trong quá trình chuyển đổi của nền kinh tế phải có những thứ khác với tư duy của mình trong thời kỳ kế hoạch hóa.

Hiện nay, chúng ta có vấn đề là nhìn vào ngân hàng cổ phần với cái nhìn giống như một ngân hàng quốc doanh là chưa chuẩn.

Thời gian qua dư luận rất quan tâm đến vụ kiện của “bầu” Kiên. Vấn đề dư luận quan tâm là làm thế nào để quản lý được lợi ích nhóm, không xảy ra trường hợp lũng đoạn thị trường như thời gian qua?

Bắt đi tù. Trường hợp “bầu” Kiên là một điển hình. Nếu nói quản lý chưa được tốt thì không thể bắt được “bầu” Kiên. Tuy nhiên, chúng ta sống trong xã hội pháp quyền nên muốn bắt và xử ai đó thì phải có chứng cứ. Dù trong lòng ta có không bằng lòng khi thấy người ta giàu lên nhanh quá, nhưng chúng ta không có chứng cứ người ta phạm pháp, thì không thể bắt, ngay cả khi nói về họ cũng phải cân nhắc.

Nói như thế để hiểu một điều, trong một xã hội, chúng ta phải nhìn nhau bằng con mắt thân thiện, tức là nhìn người đối diện là một công dân tốt. Sau đó, qua quá trình hoạt động của người ta, thấy nó có tác động đến nền kinh tế thì chúng ta có biện pháp xử lý.

Hiện chúng ta đã có những biện pháp phòng ngừa, răn đe. Có điều những biện pháp phòng ngừa ấy của chúng ta vẫn chưa lường hết được những tình huống sẽ xảy ra trong quá trình vận hành nền kinh tế thị trường.

Vấn đề sở hữu chéo hiện cũng đang được dư luận quan tâm. Liệu có ý kiến gì mới trong kỳ họp Quốc hội kỳ này?

Vấn đề sở hữu chéo tồn tại trong nền kinh tế thị trường, chúng ta chỉ hạn chế, chống lại sở hữu chéo trong trường hợp không minh bạch, tạo lợi nhuận bất bình đẳng.

Sở hữu chéo có thể thấy điển hình từ Nhật Bản. Mỗi doanh nghiệp Nhật Bản đi kèm theo là một ngân hàng thương mại, có nghĩa 1 doanh nghiệp bao giờ cũng có ngân hàng đi đằng sau. Ngân hàng sở hữu cổ phần của doanh nghiệp, doanh nghiệp góp vốn vào ngân hàng, nó đan xen nhau trong một nền kinh tế. Đặc biệt là trong nền kinh tế mở, kinh tế thị trường phát triển thì việc huy động vốn trong thị trường của các ngân hàng là vô cùng.

Có điều, chúng ta quản lý bằng cách khống chế bao nhiêu tỷ lệ mua bao nhiêu % và giám sát việc mua đó như thế nào. Chứ còn bảo là không có sở hữu chéo là không được. Chúng ta chỉ loại bỏ những kẻ tận dụng sở hữu chéo để làm giàu bất chính.

Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng đang diễn ra quá thận trọng, do nền kinh tế đang phụ thuộc vào vốn ngân hàng, trong khi thị trường vốn vẫn chưa thực sự phát triển. Do vậy, chúng ta chưa dám mạnh dạn cho ngân hàng phá sản?

Mong muốn là một chuyện. Thực tế của thị trường lại là một chuyện. Chúng ta thực hiện mọi nhiệm vụ của mình, nhưng với giá chi phí hợp lý, chứ không có chuyện giá chi phí bằng không. Có nghĩa là sẽ phải có đổ vỡ, sẽ phải có tổn thất nhưng mà tổn thất không tạo thành lũ ống, lũ quét để hình thành vùng ngập lụt.

“Nhanh hay chậm tùy sức mỗi doanh nghiệp”

Trong phiên thảo luận ở tổ về tình hình kinh tế - xã hội, có khá nhiều ý kiến cho rằng có thể Chính phủ nên nới lạm phát một chút để hỗ trợ tăng trưởng. Ông có đồng tình với ý kiến này?

Thực ra, về mặt lý thuyết trong điều hành chính sách kinh tế vĩ mô bao giờ mong muốn lạm phát thấp hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế thì mới tạo được sự tăng trưởng thực sự. Chúng ta là một nước đang phát triển và đến bây giờ, nền kinh tế vẫn chủ yếu phải “sống” bằng đầu tư. Khi mà tăng trưởng dựa trên đầu tư thì phải đẩy giá lên và dẫn tới tăng lạm phát.

Tuy nhiên, theo tôi ở thời điểm này cũng nên quan tâm tới sự hài hòa giữa tăng trưởng và lạm phát. Ví dụ, như năm 2012, lạm phát là 6,04% nhưng nếu trừ đi giá từ điều chỉnh giá dịch vụ, y tế, giáo dục khoảng 3% thì lạm phát thực chỉ còn hơn 3%.

Phân tích như vậy để thấy rằng, nếu lạm phát ở mức thấp mà kéo dài như vậy, thì động lực cho nền kinh tế, hay nói cách khác nền kinh tế “du di” về tăng trưởng sẽ khó hơn. Vì vậy, chúng ta cần chọn thời điểm nào đó để cân bằng giữa tăng trưởng và lạm phát đảm bảo đời sống xã hội.

Nhiều doanh nghiệp tiếp tục đề nghị Chính phủ tiếp tục tháo gỡ khó khăn bằng miễn biện pháp tài khóa để nâng tổng cầu?

Thời gian vừa qua, về mặt quản lý nhà nước, chúng ta đã làm rất nhiều việc, ví như Chính phủ cũng đã có nhiều chính sách thuế hỗ trợ doanh nghiệp. Theo tôi, chúng ta đã làm khá tốt ở mặt quản lý nhà nước. 

Chứ còn về ngân sách, theo báo cáo của Chính phủ thì còn nhiều vấn đề phải xử lý, nhiều lĩnh vực phải sử dụng đến nên việc tiếp tục kêu gọi miễn giảm thuế cho doanh nghiệp nữa sẽ rất khó khăn.

Vậy, nhìn nhận của ông về việc doanh nghiệp đề nghị ngành ngân hàng tiếp tục điều chỉnh giảm trần lãi suất huy động để giảm lãi suất cho vay?

Hiện nay lãi suất ngân hàng đang được điều hành theo nguyên tắc thị trường, do cung cầu vốn trên thị trường quyết định. Tức là, nếu doanh nghiệp có nhu cầu nữa về tín dụng thì lãi suất có thể sẽ tiếp tục điều chỉnh. Còn với tình hình tín dụng đóng băng như hiện nay thì rất khó khăn cho các ngân hàng, doanh nghiệp cần phải nghĩ cách vận hành dòng tiền của mình để tạo ra lợi nhuận.

Hiện nay trong điều hành của Ngân hàng Nhà nước đang hướng theo kinh tế thị trường và do cung cầu trên thị trường tín dụng quyết định. Nếu mà các doanh nghiệp hiệu quả có nhu cầu về tín dụng thì có thể các ngân hàng tiếp tục điều chỉnh giảm lãi suất.

Thống đốc có nói lãi suất cho vay do các ngân hàng tự điều tiết?

Cái đấy thuộc về quản trị doanh nghiệp. Có hai mặt trong vấn đề này, quản lý nhà nước và quản trị doanh nghiệp. Các ngân hàng đang tự điều tiết cắt giảm chi phí hoạt động, chi phí huy động để giảm lãi suất cho vay. Cái này thuộc về cả quản lý nhà nước và quản trị doanh nghiệp.

Về quản lý nhà nước, nếu Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hạ lãi suất huy động xuống thì phải cân đối hài hòa trong điều hành chính sách tiền tệ.

Với lạm phát như hiện nay, nếu tiếp tục giảm lãi suất huy động xuống thấp nữa thì liệu có huy động được tiền gửi tiết kiệm được không? Xã hội có chấp nhận không? Nếu các tổ chức tín dụng không huy động được thì rất khó khăn.

Còn người dân khi không gửi ngân hàng thì lại tìm kênh dự trữ khác thì lại đẩy khó khăn cho chính sách tiền tệ. Vì vậy, theo tôi Ngân hàng Nhà nước cũng sẽ vẫn phải lắng nghe tiếng nói của thị trường.

Mới đầu chúng ta tính toán khủng hoảng chỉ là tính chu kỳ. Tuy nhiên, nền kinh tế đã rơi vào khủng khoảng 7 năm rồi và chưa biết sẽ diễn tiến thế nào trong thời gian tới?

Nhiều nước đã thoát ra khỏi khủng hoảng. Việt Nam mình chắc chắn sẽ thoát. Để thoát được, thời gian qua Chính phủ đã ban hành một loạt văn bản pháp luật mới như ban hành luật đầu tư, sửa lại luật doanh nghiệp, sửa lại luật đất đai, sửa lại luật phá sản, sửa lại luật kinh doanh bất động sản… Những sửa đổi này là để tạo các điều kiện kinh doanh cho doanh nghiệp hoạt động. Ví như Luật doanh nghiệp sửa đổi, thủ tục thành lập doanh nghiệp chỉ mất có 3 ngày.

Sự thay đổi này sẽ kích thích nền kinh tế phục hồi trong bao lâu?

Luật sẽ đi vào cuộc sống đúng vào ngày Quốc hội biểu quyết. Từ ngày luật có hiệu lực là nền kinh tế vận hành theo luật đấy, và mình kỳ vọng nền kinh tế sẽ vận hành theo hướng phục hồi.

Em đi từ nhà đến cơ quan, anh với tư cách nhà quản lý thì đặt đèn xanh, đèn đỏ để em không bị tai nạn. Nhưng em không thể bảo anh là thế anh đặt đèn xanh đèn đỏ như thế thì bao nhiêu lâu em mới đến cơ quan?

Anh không thể trả lời được, vì nếu anh bảo 15 phút thì em bảo thế em phải chạy 50km/h. Luật nào cho phép em chạy 50km/h trong nội đô.

Thế nên, đi nhanh hay chậm là do doanh nghiệp. Quốc hội với tư cách là cơ quan quyền lực cao nhất định ra khuôn khổ pháp lý để cho tất cả các thành phần kinh tế hoạt động theo khuôn khổ đấy. Còn tùy theo từng năng lực thực tế và khả năng quản trị của doanh nghiệp, doanh nghiệp có thể đi nhanh, đi chậm. Nếu năng lực tốt, thuộc đường, xe tốt thì ông ý đi nhanh.

Xin cảm ơn ông!

>>>Bỏ kiến nghị dùng ngân sách “cứu” nợ xấu

>>> “Cần tăng cường khả năng chống đỡ các cú sốc bằng công cụ tài chính”

>>>“Việc điều hành lãi suất không hướng về nền kinh tế”

>>>Đại biểu Quốc hội băn khoăn về khả năng đạt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng

>>>"Không thể dùng cơ chế để thay thị trường giải quyết nợ xấu"

Theo Trần Giang