IS đâu phải bỗng nhiên từ trên trời rơi xuống

Từ con đẻ của al-Qaeda thành “Nhà nước Hồi giáo”

Hồ sơ của Cục Tình báo trung ương Mỹ về thủ lĩnh của IS - Abu Bakr al-Baghdadi - cho thấy al-Baghdadi gia nhập tổ chức al-Qaeda Iraq từ năm 2004, khi Osama Bin Laden mới đưa được “chi nhánh” của tổ chức khủng bố này vào Iraq để trực diện đánh Mỹ.

Căn cứ địa của IS tại Iraq và Syria - Ảnh: Mirror

Thủ lĩnh al-Qaeda Iraq thời ấy là Abu Musab al-Zarqawi (người Jordan). Chỉ một năm sau, al-Baghdadi bị quân đội Mỹ, khi ấy còn chiếm đóng Iraq, bắt giam. Nằm bóc lịch đến năm 2009 thì al-Baghdadi được trả tự do. Khi al-Baghdadi ra tù, tổ chức al-Qaeda Iraq đã hầu như bị Mỹ xóa sổ và bản thân al-Zarqawi bị Mỹ tiêu diệt từ năm 2006.

Năm 2010 bỗng nhiên xuất hiện tại địa bàn tỉnh al-Anbar (miền tây Iraq - lãnh địa của dòng Hồi giáo Sunni) một danh xưng mới - “Nhà nước Hồi giáo tại Iraq” mà thủ lĩnh lúc này chính là Abu Bakr al-Baghdadi.

Tuy nhiên, trong hoàn cảnh quân đội Mỹ khi ấy chưa rút khỏi Iraq, tổ chức này hầu như chưa thể hoạt động gì hơn là duy trì sự tồn tại trong bí mật.

Cuối năm 2011, tận dụng cuộc nổi dậy tại Syria, al-Baghdadi cử một trợ thủ đắc lực là Abu Mohammed al-Golani sang Syria tìm chỗ đứng chân cho “Nhà nước Hồi giáo tại Iraq”. Nhưng al-Golani phản chủ, tự liên lạc với Ayman al-Zawaheri - thủ lĩnh mới của al-Qaeda đang lẩn khuất ở vùng biên giới Afghanistan - Pakistan, để lập ra “Mặt trận Nusra” theo đường lối của al-Qaeda.

Tháng 4-2012, al-Baghdadi trực tiếp nhảy sang Syria với vai trò thủ lĩnh của tổ chức mới có danh xưng là “Nhà nước Hồi giáo tại Iraq và Sham” (Sham là vùng lãnh thổ trong lịch sử Hồi giáo bao gồm Syria, Liban, Jordan và Palestine hiện nay, được phương Tây dịch sang tiếng Anh là Levant).

Tổ chức này được truyền thông phương Tây gọi tắt là ISIL. Khi ấy, ISIL tập trung xây dựng lực lượng và hình thành căn cứ địa tại vùng đông bắc Syria.

ISIL cứ thế phát triển nhanh chóng tại Syria cho đến khi (tháng 4-2013) tổ chức này chiếm được thành phố Raqqa - thủ phủ của tỉnh cùng tên ở đoạn giữa miền bắc Syria (giáp với Thổ Nhĩ Kỳ) để trở thành “thủ đô” của “Nhà nước Hồi giáo” do al-Baghdadi đứng đầu.

Mặt khác, ISIL không ngừng khuấy động ở căn cứ địa truyền thống của họ là khu vực Sunni của Iraq. Thời gian này Mỹ đã rút hết hoàn toàn khỏi Iraq (từ cuối năm 2011).

Chính quyền Iraq do dòng Shiite kiểm soát gây bất bình nghiêm trọng cho lực lượng Sunni, khiến nổ ra không ít cuộc xung đột nóng mang tính tranh chấp giữa hai dòng Hồi giáo này.

ISIL được một số thế lực Sunni lợi dụng như “một lực lượng vũ trang địa phương” bảo vệ cho người Sunni, chống Chính phủ Baghdad. Đó chính là “nền tảng chính trị - xã hội” để ISIL mở chiến dịch đánh chiếm ba tỉnh miền bắc Iraq chỉ trong tháng 6-2014.

Ngày 29-6-2014, “Nhà nước Hồi giáo” - IS tự xưng tuyên bố “thành lập” trên khu vực lãnh thổ rộng lớn, từ vùng nông thôn phía đông của thành phố Aleppo của Syria sang đến vùng phía tây của tỉnh Diyala ở đông bắc Iraq.

Thủ lĩnh của IS, tiến sĩ thần học Hồi giáo Abu Bakr al-Baghdadi - Ảnh: AFP

Tiến sĩ thần học Hồi giáo al-Baghdadi

Abu Bakr al-Baghdadi sinh năm 1971 tại thành phố Samara thuộc tỉnh Diyala ở đông bắc Iraq. Quê hương của al-Baghdadi là một trong bốn tỉnh lãnh địa truyền thống của dòng Hồi giáo Sunni Iraq. Al-Baghdadi vốn thừa hưởng dòng máu ngoan đạo và có chí hướng cực đoan.

Khi hoạt động trở lại vào năm 2010, al-Baghdadi đã bộc lộ rõ tham vọng trở thành một thủ lĩnh thánh chiến.

Việc ra đời danh xưng “Nhà nước Hồi giáo tại Iraq và Sham” (ISIL) hồi đầu năm 2012 thể hiện rõ tham vọng của thủ lĩnh khủng bố trẻ tuổi này. Tham vọng đó là “nâng cấp al-Qaeda” từ một tổ chức, một phong trào thánh chiến lên thành “một nhà nước Hồi giáo” - điều Osama Bin Laden nung nấu cả đời mà chưa đạt được.

Ngay từ khi ấy, al-Baghdadi đã tự coi mình là thủ lĩnh của al-Qaeda, kế tục vai trò thủ lĩnh của Bin Laden.

Tên này công khai cưỡng lại các giáo lệnh của Ayman al-Zawaheri về việc phải sáp nhập với Mặt trận Nusra, hoặc phải rút về hoạt động tại Iraq, để Syria lại cho Nusra. Al-Baghdadi thẳng thừng bác bỏ vai trò thủ lĩnh của al-Zawaheri.

Quá trình tranh chấp đó cho thấy thế vượt trội của al-Baghdadi so với các “đối thủ” cùng là trùm khủng bố. Thế giới chứng kiến sự lan tràn nhanh chóng và rộng rãi đáng ngạc nhiên của IS tại nhiều khu vực khác nhau từ Tây Phi sang tới Nam Á.

Thật ra, dường như IS chỉ tự thiết lập được một căn cứ mới ở Libya, khi hồi tháng 4 năm nay “Nhà nước Hồi giáo” chiếm được thành phố Sert (quê hương của Muamar Gaddafi) ở đoạn giữa miền duyên hải phía bắc nước này.

Còn ở những nơi khác, nhiều nhóm thánh chiến vốn đã hoạt động tại các quốc gia khác nhau trước khi IS ra đời, đã phân hóa và những bộ phận cực đoan nhất tách ra để tuyên bố “suy tôn thủ lĩnh al-Baghdadi”.

Ở Nam Á (gồm cả Afghanistan, Pakistan và Ấn Độ) có danh xưng “Khorasan” (không phải Khorasan ở Syria - đồng minh của Nusra).

Tại Sinai của Ai Cập, nhóm Ansar Beit al-Moqaddas (tự nhận gây ra vụ máy bay Nga ngày 30-10 khiến 224 người thiệt mạng) cũng đã gia nhập IS. Tổ chức Boko Haram khét tiếng hoạt động ở đông bắc Nigeria cũng suy tôn al-Baghdadi làm thủ lĩnh...

Những người ủng hộ IS coi tổ chức này là “nghiêm túc nhất” trong thực thi giáo luật Sharia, “điển hình nhất” trong thánh chiến và “hiệu quả nhất” trong “tiêu diệt các kẻ thù của Hồi giáo”!

Thậm chí những người ủng hộ al-Baghdadi còn tung tin rằng chính Bin Laden (trước khi bị giết) đã giao trách nhiệm cho nhân vật này xây dựng một nhà nước Hồi giáo.

Ngày 5-7, một video clip tung lên mạng “Akhbar al-Jihadeen” (Thông tin thánh chiến) cho thấy hình ảnh của Abu Bakr al-Baghdadi xuất hiện trong trang phục giáo sĩ màu đen tại đại giáo đường ở Mosul một ngày trước đó.

Tại đây, Al-Baghdadi tự xưng “Khaleefa” (người kế tục sự nghiệp của sứ thần Mohammed) với tước hiệu là Ibraheem. “Khaleefa Ibraheem” dõng dạc kêu gọi “Hỡi tất cả các tín đồ (Hồi giáo), hãy vâng lời ta như ta đã dạy các ngươi vâng lời thánh”!

Video clip cho thấy al-Baghdadi có trình độ thuyết giảng như một Imam thực thụ. Suốt 21 phút thuyết giảng không có giấy tờ, với nhiều câu trích dẫn nguyên văn Quran. Phát âm đúng giọng Ả Rập chính thống mà chỉ những người học vấn cao siêu mới thể hiện thuần thục.

Sự xuất hiện công khai được ghi hình của al-Baghdadi cho thấy nhân vật này không chỉ là một thủ lĩnh chiến binh đơn thuần, mà thật sự là một trí thức Hồi giáo có đẳng cấp cao. Hoàn toàn đúng như vậy, bởi al-Baghdadi có bằng tiến sĩ thần học Hồi giáo của Đại học Baghdad - một đại học danh tiếng hàng đầu của Iraq.