Yếu tố chính trị bao trùm cuộc điều tra máy bay MH17

Cánh đồng gần Torez ở vùng phía Đông Ukraine, nơi quân nổi dậy đang chiếm đóng và cũng là nơi chiếc máy bay mang số hiệu MH17 của hãng hàng không Malaysia Airlines rơi xuống, sẽ trở thành trung tâm của một trong những cuộc điều tra máy bay rơi mang nhiều ý nghĩa chính trị nhất từ trước tới nay.

Những thách thức xuất hiện ngay trong vài giờ sau khi sự việc diễn ra, khi các kênh truyền hình chiếu cảnh nhân viên cứu hộ lục tung những mảnh vỡ và sáng nay Reuters đưa tin lực lượng nổi dậy đã  tìm thấy hộp đen của máy bay.

Họ gửi hộp đen tới Moscow – thay vì thủ đô Kiev của Ukraine – để điều tra. Rõ ràng điều này vi phạm luật quốc tế về điều tra các vụ rơi máy bay. Theo luật, đất nước là nơi xảy ra sự việc sẽ dẫn đầu cuộc điều tra với sự ủng hộ của các thanh tra đến từ nước đã sản xuất ra chiếc máy bay đó (trong trường hợp này là Mỹ).

Theo Steven Wallace, cựu giám đốc của Cơ quan phụ trách hàng không liên bang, cuộc điều tra là vô cùng rắc rối khi xét đến bối cảnh cả hai bên trong cuộc xung đột tại Đông Ukraine đều đang đổ lỗi cho nhau về số phận của chiếc máy bay.

“Chắc chắn cộng đồng hàng không cũng như gia đình các nạn nhân sẽ đòi hỏi một cuộc điều tra công bằng và thấu đáo. Trong khi đó, có vẻ như cả hai bên tham gia đều không có nhiều thiện chí”,  Wallace nói.

Thủ tướng Malaysia Nakib Razark cũng nhận thức được những thách thức này khi ông nói rằng Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko đã cam kết sẽ đàm phán với lực lượng nổi dậy thân Nga về việc tiếp cận khu vực hiện trường. “Tổng thống Malaysia đã cam kết sẽ có một cuộc điều tra thấu đáo, độc lập và các quan chức bên phía Malaysia sẽ được mời tới tham dự cuộc điều tra này”.

Cuộc điều tra này sẽ thành công hay không phụ thuộc vào việc các lực lượng thân Nga đã can thiệp như thế nào vào hiện trường. Việc bảo vệ hiện trường dường như đã thất bại khi nhiều báo đưa tin quân nổi dậy đã tìm thấy hộp đen và gửi đến Moscow.

Mỗi chiếc máy bay sẽ có 2 chiếc hộp đen. Hộp ghi dữ liệu chuyến bay ghi chép những thông số kỹ thuật như độ cao, tốc độ và hướng đi trong khi hộp ghi âm trong buồng lái sẽ ghi chép 2 giờ hội thoại cuối cùng giữa phi công đang lái máy bay và các phi công dưới mặt đất.

Cả hai hộp đen này đều vô cùng quan trọng và góp phần rất lớn giúp giải quyết vụ tai nạn một cách nhanh chóng và chính xác.

Để đi đến kết luận máy bay đã bị bắn hạ và ai đó phải chịu trách nhiệm, cơ quan điều tra phải làm sạch các mảnh vỡ và tìm ra bằng chứng cho thấy máy bay bị tên lửa đâm vào.

Và, sự thực là trong 3 trường hợp gần đây nhất ghi nhận quân đội bắn rơi máy bay dân dụng, các cuộc điều tra đều đem lại kết quả không mấy khả quan. Chiếc máy bay số hiệu 007 của Korean Air Lines bị bắn năm 1983, máy bay 655 của Iran Air bị hải quân Mỹ bắn rơi ở vùng Vịnh năm 1988 và máy bay số hiệu 1812 của Siberian Airlines bị tàu chiến Ukraine bắn năm 2001 đều rơi xuống biển.

Wallace là người đã tham gia chiến dịch điều tra vụ máy bay số hiệu 800 của TWA bị rơi ở Long Island cách đây đúng 18 năm (17/7/1996). Thời gian đầu cũng xuất hiện những nghi vấn cho rằng máy bay bị bắn hạ. Tuy nhiên, kết luận điều tra không phải như vậy.

>>> Toàn cảnh khủng hoảng ở Ukraine