Tại sao Trung Quốc vẫn tiếp tục nhắm mục tiêu vào những gã khổng lồ công nghệ?

Cách tiếp cận rộng rãi của Trung Quốc đối với lĩnh vực công nghệ đã thu hút các tỷ phú và các công ty lớn với tốc độ ngoạn mục. Giờ đây, chính phủ của Chủ tịch Tập Cận Bình đang kiểm soát các tập đoàn quyền lực nhất của đất nước, bao gồm Alibaba Group Holding Ltd., Tencent Holdings Ltd. và Didi Global Inc., cùng với những nhà sáng lập siêu giàu của những tập đoàn này.

Hạn chế các hành vi độc quyền

Duy trì sự ổn định xã hội là mục tiêu đặc biệt của ông Tập và Đảng Cộng sản Trung Quốc, vì vậy bất kỳ công ty hoặc cá nhân nào "lọt vào tầm ngắm" của các cơ quan quản lý đều có thể gặp rủi ro. Alibaba đã bị các cơ quan chống độc quyền nhắm tới vì bị cáo buộc có hành vi độc quyền trong lĩnh vực thương mại điện tử, trong khi Meituan đang bị tra soát kỹ lưỡng về giao hàng thực phẩm.

Didi là phần mềm gọi xe lớn nhất ở Trung Quốc và đã tạo ra được lượng dữ liệu khổng lồ. Điều này đã thu hút sự chú ý của Cơ quan quản lý không gian mạng, cơ quan giám sát internet của Trung Quốc.

Trong khi đó, Bộ Giáo dục nước này theo dõi các trung tâm gia sư đang thu lợi từ cuộc cạnh tranh khốc liệt nhằm mục tiêu đưa học sinh vào các trường đại học hàng đầu của đất nước. Các quy tắc được ban hành vào năm 2021 nhằm hạn chế các hành vi độc quyền đã được soạn thảo và hoàn thiện với tốc độ chóng mặt chỉ trong vòng 3 tháng.

Những gã khổng lồ bị xử lý ra sao?

Cách thức xử lý có thể bao gồm phạt tiền, yêu cầu tuân theo các quy định mới và buộc phải tái cơ cấu. Vào tháng 2, các nhà chức trách Trung Quốc đã yêu cầu các ngân hàng và công ty quốc doanh lớn nhất nước này kiểm tra mức độ rủi ro tài chính của họ và các mối liên hệ khác với Ant Group Co., đồng thời tiếp tục giám sát đế chế tài chính của tỷ phú Jack Ma. Ant Group đã phải thay đổi loại hình doanh nghiệp thành công ty cổ phần tài chính vào năm ngoái. Điều này khiến họ phải tuân theo các yêu cầu về vốn tương tự như các ngân hàng.

Alibaba - sở hữu 1/3 cổ phần của Ant, đã bị ảnh hưởng vào năm 2021 với khoản phạt chống độc quyền kỷ lục là 2,8 tỷ USD và được yêu cầu thay đổi phương thức kinh doanh của mình. Doanh nghiệp này và khoảng 24 công ty công nghệ khác cũng nhận được lệnh tiến hành kiểm tra nội bộ và giải quyết các vấn đề như bảo mật dữ liệu.

Nhà hoạch định kinh tế hàng đầu Trung Quốc vào ngày 18/2 đã yêu cầu Meituan và các doanh nghiệp cùng lĩnh vực giảm mức phí mà họ tính cho các nhà hàng ở các khu vực bị đang có dịch. (Cơ quan giám sát chống độc quyền đã ra lệnh cho họ phải đảm bảo nhân viên giao hàng của họ kiếm được ít nhất mức lương tối thiểu).

Việc niêm yết của Didi vào tháng 6/2021 tại New York không bị ràng buộc bởi áp lực từ chính phủ Trung Quốc, nhưng họ vẫn phải đối mặt với các án phạt nặng trong tương lai. Trong khi đó, nhà điều hành siêu ứng dụng WeChat là Tencent đã nhận được lệnh từ bỏ quyền phát độc quyền nhạc trực tuyến.

Số tiền có khả năng mất đi là bao nhiêu?

Thị trường tăng giá mạnh đã đẩy chỉ số công nghệ Hang Seng của Hồng Kông lên mức cao kỷ lục vào tháng 7/2020. Tháng 2/2021, chỉ số này lại giảm xuống mức thấp nhất, khiến 1,5 nghìn tỷ USD "bay màu" trong năm đó. Vào cuối tháng 2/2022, 3 trong số các doanh nghiệp lớn nhất của Trung Quốc là Alibaba, Tencent và Meituan đã "bốc hơi" hơn 100 tỷ USD trong vòng 3 ngày đầy biến động.

Bloomberg Intelligence đã ước tính rằng các biện pháp được đề xuất để hạn chế sự tập trung của thị trường trong thị trường thanh toán trực tuyến của Trung Quốc có thể làm giảm định giá của Ant khoảng 2/3 xuống chỉ còn hơn 100 tỷ USD và gây nguy hiểm cho sự phát triển của bộ phận fintech của Tencent, ước tính trị giá 120 tỷ USD trước khi Trung Quốc thay đổi quy định. Cổ phiếu của TAL giảm 71% vào ngày ra thông báo thay đổi đối với việc dạy thêm sau giờ học.

Thị phần trên thị trường thanh toán của những ứng dụng lớn nhất Trung Quốc.

Những công ty nắm trong tay thông tin của hàng trăm triệu người dùng

Các nhà phân tích và nhà đầu tư cho rằng các cơ quan quản lý chỉ đơn giản là khẳng định lại quyền giám sát của họ, hoặc những người nắm quyền đã cảm thấy khó chịu với sự tự cao của các tỷ phú công nghệ. Alibaba, Tencent và Ant có tổng vốn hóa thị trường gần 2.000 tỷ USD vào năm 2020.

Và rõ ràng là chính phủ ngày càng lo ngại về ảnh hưởng ngày càng tăng của các công ty internet. Phần lớn mối quan tâm đó tập trung vào việc những công ty đó nắm giữ kho dữ liệu mà họ thu thập từ hàng trăm triệu người dùng. Những thông tin này được coi là chìa khóa để thúc đẩy các mục tiêu kinh tế và địa chính trị của đất nước.

Cơ quan Quản lý Không gian mạng đã trích dẫn rằng dữ liệu và an ninh quốc gia là lý do chính để điều tra Didi và bây giờ họ yêu cầu đánh giá bảo mật dữ liệu đối với tất cả các công ty đang muốn niêm yết ở nước ngoài. Nói một cách rộng rãi hơn, chính quyền của ông Tập cho rằng sự bùng nổ trực tuyến phần nào làm gia tăng mức độ phân hoá xã hội, đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch. Họ đang chuyển sang giải quyết sự bất bình của người dân vì điều này có thể là thứ sẽ gây ra những bất ổn lớn.

Liệu tương lai sẽ có thêm những động thái mới?

Điều này khó có thể khẳng định được. Chính quyền của ông Tập vẫn lo ngại về việc loại bỏ các rủi ro mang tính hệ thống, chẳng hạn như tăng trưởng nợ tiêu dùng không được giám sát. Bắc Kinh cũng có thể tăng cường sự giám sát chặt chẽ hơn đối với các thương vụ M&A, bao gồm hàng trăm công ty khởi nghiệp được hỗ trợ bởi các công ty công nghệ lớn nhất.

Các cơ quan quản lý đã bắt đầu ban hành những mức phạt tiền mã hóa cho những giao dịch đã xong xuôi cách đây nhiều năm, làm dấy lên lo ngại về một cuộc điều tra lớn hơn đối với các thương vụ M&A. Điều này cũng báo hiệu việc thắt chặt các quy tắc xung quanh việc thu thập dữ liệu: Chính phủ được cho là đã đề xuất với những gã khổng lồ công nghệ về một liên doanh do nhà nước hậu thuẫn mà họ sẽ giám sát cách thu thập thông tin từ hàng trăm triệu người tiêu dùng.

Có công ty công nghệ nào có thể phá sản không?

Sau khoản tiền phạt 2,8 tỷ USD, các giám đốc điều hành của Alibaba cho biết họ không có thông tin nào về cuộc điều tra chống độc quyền nào khác. Tuy nhiên, chính phủ vẫn lo ngại về ảnh hưởng của Alibaba đối với dư luận nhờ tài nguyên truyền thông đa dạng và cổ phần đáng kể trong Weibo. Tuy nhiên, các nhà chức trách ở Bắc Kinh dự kiến ​​sẽ thận trọng trong nỗ lực kiềm chế sức ảnh hưởng ngày càng tăng của các gã khổng lồ công nghệ mà không làm suy yếu một số câu chuyện thành công lớn nhất của công ty trong nước.

Các công ty giáo dục đang đổi mới cách dạy học và tính phí để tuân thủ các quy định mới. Một số đã cắt giảm quảng cáo để loại bỏ cách họ tiếp thị dịch vụ cho học sinh và phụ huynh. Các nhà phân tích dự đoán rằng ít nhất một số công ty công nghệ giáo dục lớn sẽ phải cơ cấu lại hoạt động kinh doanh hoặc loại bỏ các bộ phận vi phạm quy định mới, thậm chí hủy niêm yết.

Phản ứng của các công ty công nghệ lớn 

Tất cả các công ty đều cam kết sẽ thay đổi. Đây là một phản ứng chung khi Trung Quốc áp dụng biện pháp giám sát. Một số thương vụ nổi tiếng đã bị loại bỏ, bao gồm cả đợt IPO của công ty khởi nghiệp thương mại điện tử Xiaohongshu và việc hợp nhất các công ty phát trực tuyến trò chơi điện tử được định giá 6 tỷ USD khi bắt đầu đề xuất. Một số tài phiệt đang quyên góp hàng tỷ USD từ tài sản khổng lồ của họ cho các tổ chức từ thiện trong bối cảnh lo ngại về bất bình đẳng ngày càng gia tăng.

Người đồng sáng lập Xiaomi Corp. Lôi Quân đã chuyển giao 2,2 tỷ USD cổ phần của nhà sản xuất điện thoại thông minh cho hai quỹ và ông Vương Hưng của Meituan đã cho đi 2,3 tỷ USD cổ phần. Ông Trương Nhất Minh của ByteDance đã trao khoảng 77 triệu USD cho một quỹ giáo dục ở quê hương mình, trong khi Tencent của Mã Hóa Đằng đã quyên góp 7,7 tỷ USD tiền của công ty để giải quyết các vấn đề xã hội.