Thảm cảnh nhân viên công nghệ: Từng tự hào là ‘vua của mọi nghề’ giờ rải 600 CV cũng không tìm được việc, có người buộc phải đổi nghề

Tờ BI nhận định, lần đầu tiên sau một thời gian dài, các nhân viên công nghệ đang rơi vào cảnh khó khăn chưa từng thấy.

Ngành công nghiệp đổi mới từ lâu đã là một ngoại lệ khi nói đến sự hài lòng của nhân viên. Chắc chắn, các mục tiêu kinh doanh của ngành này vốn rất tham vọng và khó để đạt được, nhưng sức hấp dẫn của việc xây dựng tương lai đã thu hút những người trẻ có học thức, háo hức làm việc trong lĩnh vực công nghệ. Chưa kể đến mức lương cao, tiềm năng làm giàu trên thị trường chứng khoán, quy tắc ăn mặc thoải mái và không gian văn phòng đẹp đẽ với các bữa ăn và phòng tập thể dục miễn phí đã đủ tạo ra sức hút khủng khiếp.

Sự kết hợp hiếm hoi giữa chế độ đãi ngộ hào phóng và sự cân bằng hợp lý giữa công việc và cuộc sống đã giúp nhân viên công nghệ hạnh phúc hơn nhân viên trong các ngành khác. Theo đánh giá của Glassdoor, trước đại dịch, hơn 80% nhân viên công nghệ nói rằng họ sẽ giới thiệu công ty của mình cho bạn bè, cao hơn hầu hết mọi ngành khác được theo dõi.

Nhưng, tất cả đã thay đổi vào năm 2023. Sự hài lòng của nhân viên trong giới công nghệ đã giảm mạnh, tương ứng với những người làm trong lĩnh vực tài chính và tư vấn - những ngành thường cạnh tranh để giành được cùng một nhóm nhân tài có trình độ học vấn cao và đang được săn đón. Nỗi lo lắng ngày càng tăng trong tầng lớp công nghệ có thể thấy rõ trong các cộng đồng trực tuyến ẩn danh như Fishbowl của Glassdoor, trên các phương tiện truyền thông xã hội như Linkedin và thậm chí cả trong các nhóm chat Slack nội bộ. Đọc qua những lời khuyên ẩn danh và bán ẩn danh từ cộng đồng Glassdoor, có thể thấy rõ rằng nhiều nhân viên công nghệ bị sa thải và sinh viên mới tốt nghiệp đang phải vật lộn để tìm việc làm, ứng tuyển vào các vai trò cởi mở hơn và trong một số trường hợp thậm chí phải giảm kỳ vọng về mức lương và sự hài lòng trong công việc của họ.

Một nhà phân tích dữ liệu trong nhóm #JobsInTech của Glassdoor gần đây đã viết: "Không thể tin được năm nay tìm việc lại khó khăn đến thế. Tôi đã nộp đơn cho hơn 600 công ty kể từ ngày 1/6, dù có một vài cuộc phỏng vấn khá tốt, nhưng không tiến triển thêm được gì. Điều này làm khổ tôi”. Một nhân viên quản lý dự án cũng bày tỏ sự thất vọng tương tự: "Tôi đã tìm kiếm việc làm hơn một năm nay. Với 25 năm trong lĩnh vực CNTT, dù đã gửi hơn 900 đơn ứng tuyển nhưng tỷ lệ trúng của tôi giảm đi một nửa. Đến lúc này tôi mới bỏ cuộc và phải chuyển ngành".

Mặc dù có rất nhiều lời giải thích cho sự thay đổi đột ngột này - từ lãi suất tăng đến biến động của thị trường chứng khoán - nhưng có một sự thật là phần lớn các vấn đề của lĩnh vực công nghệ đều xuất phát từ thực tế là ngành này đã đi chệch khỏi gốc rễ của họ. Văn hóa hợp tác tại các công ty công nghệ không chỉ giúp nhân viên vui vẻ mà còn giúp tạo ra những sản phẩm tốt hơn cho khách hàng. Việc xây dựng các tầng quản lý mà không bổ sung thêm những nhân lực am hiểu công nghệ để xây dựng các sản phẩm cốt lõi đã dẫn đến một môi trường cứng nhắc đè nặng lên nhân viên. Nếu ngành công nghệ muốn quay trở lại dòng chảy của đổi mới, năng suất và hạnh phúc tại nơi làm việc, các giám đốc điều hành phải bắt đầu lại cuộc trò chuyện với những nhân viên tuyến đầu tạo ra sản phẩm của họ - nếu không sẽ có nguy cơ mất đi những gì vốn khiến Thung lũng Silicon trở thành vùng đất đáng mơ ước.

Công ty lớn, số tiền lớn, nỗi lo lớn

Cách dễ dàng nhất để các công ty công nghệ giải thích sự thay đổi tâm lý đột ngột của nhân viên công nghệ là do tình trạng suy thoái của môi trường kinh tế rộng lớn hơn.

Trong hơn một thập kỷ, lãi suất thấp, niềm tin tiêu dùng ổn định và lực lượng lao động ngày càng có trình độ học vấn cao đã tạo ra một hệ sinh thái kinh doanh khuyến khích các công ty đặt cược táo bạo vào tương lai. Các công ty công nghệ, với tầm nhìn về những cách thức mới để kết nối thế giới và cuộc sống của chúng ta, đã có vị trí đặc biệt để tận dụng nhu cầu tăng trưởng này.

Những vụ đánh cược táo bạo này đòi hỏi phải có một lớp vỏ đổi mới khoa học - Thung lũng Silicon cần một đội ngũ những người lao động tri thức thông minh, hiểu biết để thực hiện lời hứa cơ bản về các sản phẩm mới của họ. Để thu hút những nhân viên tiềm năng này, các công ty công nghệ phải thu hút họ bằng tiền hoặc chất lượng cuộc sống tốt hơn văn hóa làm việc mệt mỏi của các công ty ở Phố Wall. Trong thập kỷ qua, dòng tiền mặt của nhà đầu tư được tạo điều kiện thuận lợi bởi môi trường kinh tế thuận lợi đã khiến những lời hứa đó trở nên dễ dàng được thực hiện.

Mảnh đất màu mỡ đó dần dần bị bão hòa trong hai năm qua khi Cục Dự trữ Liên bang đẩy lãi suất lên cao. Bằng cách tăng chi phí vay tiền để tài trợ cho những ý tưởng rủi ro, việc tăng lãi suất buộc các doanh nghiệp trên toàn nền kinh tế phải đánh giá lại các khoản đặt cược trên bảng cân đối kế toán của họ và cắt giảm các dự án được coi là không mang lại lợi nhuận trong ngắn hạn. Trong một ngành như công nghệ, nơi các công ty thường xuyên đặt cược hàng tỷ USD vào công nghệ mới nổi có thể không tạo ra lợi nhuận thực trong nhiều năm, đó là việc phải đánh giá lại rất nhiều.

Một số công ty công nghệ nổi tiếng đã có lập trường không khoan nhượng nhằm hạn chế sự gia tăng chi phí bồi thường và thực thi các quy định về làm việc tại văn phòng: Microsoft đã thông báo vào tháng 5 rằng nhân viên toàn thời gian sẽ không được tăng lương trong năm nay và Amazon đã thông báo cho những nhân viên không muốn quay lại văn phòng rằng họ sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất việc. Các đợt sa thải vào mùa đông và mùa xuân năm nay càng khiến vấn đề lộ rõ và mối đe dọa tiềm ẩn của AI đang làm dấy lên lo ngại về tình trạng mất an toàn công việc ở những người lao động từ lâu đã coi mình là người chiến thắng trong cuộc đua lâu dài giữa con người và máy móc.

Bước ngoặt này của nền kinh tế đang bắt đầu đè nặng lên thị trường việc làm công nghệ. Thị trường lao động đã giảm mạnh ở ít nhất hai cộng đồng công nghệ nổi bật – Khu vực Vịnh California và Austin, Texas – nơi tỷ lệ thất nghiệp tại địa phương đã tăng hơn nửa điểm phần trăm trong năm qua, một tín hiệu chung về suy thoái kinh tế sắp xảy ra. Số đơn xin trợ cấp thất nghiệp từ những người lao động trong lĩnh vực thông tin đã tăng gấp đôi so với một năm trước - và, ngoài đại dịch, hiện ngang bằng với mức cao nhất kể từ năm 2013.

Nhưng sự thật là áp lực của nền kinh tế nói chung không phải là nguyên nhân chính khiến mức độ hài lòng của nhân viên công nghệ giảm sút. Nhiều ngành công nghiệp khác đã cảm nhận được sức ép của lãi suất cao hơn và tác động lan tỏa của chúng tới chi tiêu của người tiêu dùng, nhưng không ngành nào chứng kiến sự hài lòng của nhân viên giảm đáng kể như ở Thung lũng Silicon. Những lý do cơ bản dẫn đến sự không hài lòng của các nhân viên công nghệ đã được hình thành từ lâu - và chúng đánh vào trọng tâm của các quy ước từng được ca tụng trong ngành này.

Từ áo hoodie đến cà vạt

Cốt lõi của tình trạng bất ổn hiện nay của ngành công nghệ là văn hóa doanh nghiệp đang già đi. Dữ liệu về mức độ hài lòng của nhân viên do Glassdoor công bố cho thấy hai thay đổi lớn đã diễn ra trong nhiều năm qua.

Đầu tiên là việc “quản lý” công nghệ. Trong khoảng 5 năm qua, tỷ lệ nhân viên tuyến đầu so với người quản lý đã giảm dần - có nghĩa là có nhiều nhà quản lý cho mỗi "nhà sản xuất" trong lĩnh vực công nghệ hơn trước. Đầu năm nay, trước khi sa thải nhằm mục đích san phẳng hệ thống phân cấp tổ chức, số lượng công việc ở tuyến đầu ít nhiều vẫn ở mức trước đại dịch, trong khi số lượng công việc quản lý cao hơn 9%. Trên toàn nền kinh tế, có trung bình 6,6 công nhân tuyến đầu trên mỗi người quản lý trong năm 2018 và 2019, nhưng sau đại dịch, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 6 trên 1.

Thứ hai, có một bí mật rõ ràng là những công việc tốt nhất trong lĩnh vực công nghệ không nhất thiết phải liên quan đến kỹ thuật. Người lao động tại các công ty công nghệ lớn báo cáo mức độ hài lòng trong công việc cao nhất trong các bài đánh giá của Glassdoor không đảm nhiệm các vai trò kỹ thuật hoặc xây dựng như kỹ thuật hoặc khoa học. Mặc dù các vai trò tập trung chủ yếu vào mặt khác như trong lĩnh vực nhân sự và tiếp thị - có thể và thường đóng góp vào những đổi mới công nghệ tiên tiến, nhưng họ có nhiều khả năng tập trung vào việc hỗ trợ và kích hoạt công nghệ cốt lõi.

Vậy liệu tình trạng này có thay đổi không?

Việc lấy lại ngọn lửa đổi mới trong nhân viên sẽ yêu cầu các giám đốc điều hành phải điều chỉnh lại la bàn tổ chức của họ: San bằng cấu trúc tổ chức, tập trung vào tầm nhìn dài hạn để nhân viên có cơ hội cảm thấy ổn định trong vai trò của mình và tái ưu tiên đầu tư vào tài năng kỹ thuật cốt lõi thúc đẩy việc phát triển các sản phẩm quan trọng.

Về cơ bản, đó là việc lắng nghe và nâng cao tiếng nói của những nhân viên tuyến đầu. Khi những người lao động trực tiếp tham gia vào việc tạo ra công nghệ được phép lên tiếng, những ý tưởng độc đáo, táo bạo có xu hướng nảy sinh. Bằng cách đặt câu hỏi ngoài phản hồi của quản lý cấp cao, thu hút nhân viên trực tiếp và tạo không gian để nhân viên nói lên hy vọng và linh cảm của họ trong các diễn đàn an toàn về mặt tâm lý, các công ty công nghệ không chỉ khơi dậy văn hóa nơi làm việc mà còn phục vụ khách hàng tốt hơn.

Để giúp các nhân viên công nghệ thoát khỏi nỗi lo lắng gần đây và đưa ngành quay trở lại con đường đổi mới, các công ty cần bắt đầu lắng nghe lại nhân viên của mình và trao quyền cho họ làm những gì họ làm tốt nhất.

Theo: BI