Thế giới đang đứng bên bờ vực của khủng hoảng lương thực và đây là cách giá khí đốt trở thành... "tội đồ"

Svein Tore Holsether cho biết giá khí đốt tự nhiên tăng lên mức cao kỷ lục đã khiến công ty mà ông điều hành, nhà sản xuất phân bón Yara International, phải cắt giảm sản lượng amoniac và urê ở châu Âu xuống còn 45% công suất. Tuy nhiên, khi sản lượng các loại phân bón thiết yếu này giảm sút, những tác động tới nguồn cung lương thực toàn cầu là không thể tránh khỏi.

Chia sẻ với CNN, Holsether nhấn mạnh: "Không phải chúng ta có sắp sửa phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lương thực hay không mà là cuộc khủng hoảng đó sẽ tồi tệ đến mức nào".

Giá phân bón tăng phi mã

Cuộc khủng hoảng hiện nay có thể toàn diện hơn so với mọi người tưởng tượng. Nga và đồng minh Belarus là những nước xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới, giúp nhiều cánh đồng có thể phát triển bình thường. Tuy nhiên, mọi người đều đang tránh xa những sản phẩm này vì sợ vạ lây khi phương Tây liên tiếp trừng phạt Nga và đồng minh.

"Không ai muốn chạm vào một sản phẩm của Nga lúc này. Nếu bạn nhìn vào, bạn sẽ thấy các nhà buôn đều đang rất e dè và sợ sệt. Những người mua cũng vậy", Deepika Thapliyal, chuyên gia phân bón tại Independent Commodity Intelligence Services, cho biết.

Giá khí đốt tự nhiên tăng vọt làm trầm trọng thêm vấn đề. Các nhà sản xuất phân bón ngoài Nga và Belarus cần khí đốt để tạo ra các loại phân bón dựa trên nitrogen như Ure. Tuy nhiên, giá khí đốt đã quá cao để các nhà sản xuất phân bón châu Âu có thể hoạt động hết công suất. Việc người nông dân thiếu phân bón sẽ khiến năng suất cây trồng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Gần 3 tuần sau chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine, giá các mặt hàng nông sản chủ chốt mà hai quốc gia này xuất khẩu đã tăng chóng mặt. Vấn đề lớn nhất là lúa mì, mặt hàng chủ lực trong bữa ăn của nhiều gia đình châu Âu.

Trong khi đó, Nga và Ukraine chiếm tới 30% lượng lúa mì xuất khẩu toàn cầu. Giá lúa mì cũng đã đạt mức cao nhất mọi thời đại và chưa có dấu hiệu cho thấy nó sắp hạ nhiệt. Tuy nhiên, đó chưa phải tất cả. Vấn đề lớn khác là khả năng tiếp cận phân bón, yếu tố quan trọng bậc nhất cho nông dân trong việc duy trì sản xuất liên tục.

Giá phân bón cũng đang đắt kỷ lục khi Nga tuyên bố ngừng xuất khẩu mặt hàng này. Sản lượng ở châu Âu cũng giảm khi giá khí đốt tự nhiên tăng cao, một thành phần chính trong phân các loại phân bón có chứa nitrogen như ure.

Thực trạng ngày đang gióng lên một hồi chuông cảnh báo với các chuyên gia lương thực toàn cầu. Giá ngô, đậu nành và dầu thực vật cũng đang tăng theo. Dù Bộ trưởng Nông nghiệp các nước G7 vẫn tuyên bố rằng họ sẽ làm những gì cần thiết để ngăn chặn và ứng phó với một cuộc khủng hoảng lương thực nhưng những gì diễn ra trong thực tế có thể không dễ dàng như việc tuyên bố.

Các quốc gia thân ai nấy lo trước bóng ma khủng hoảng lương thực

Lo sợ tình trạng thiếu hụt lương thực, các quốc gia đang hướng nội hơn để đảm bảo an ninh lương thực của mình. Điều này gây ra cuộc khủng hoảng thiếu với các nước dựa vào nhập khẩu để lo bữa ăn cho người dân. Ai Cập vừa cấm xuất khẩu lúa mì, bột mì… trong bối cảnh lo ngại ngày càng tăng về dự trữ lương thực ở quốc gia đông dân nhất thế giới Ả rập.

Indonesia cũng đã thắt chặt các hạn chế với xuất khẩu dầu cọ, một thành phần quan trọng trong dầu ăn cũng như mỹ phẩm và một số mặt hàng đóng gói như sô cô la. Indonesia là nhà xuất khẩu dầu cọ hàng đầu thế giới.

Trong khi đó, các nước phương Tây cũng không tránh khỏi ảnh hưởng. Người tiêu dùng phải đối mặt với mức giá cao hơn khi chưa biết khi nào mới có thể ổn định tình hình. Ngay cả trước chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine, hệ thống lương thực toàn cầu đã trở nên căng thẳng. Nó là hậu quả của biến đổi khí hậu, tắc nghẽn chuỗi ung ứng… đẩy giá lên cao nhất trong khoảng 1 thập kỷ. Khả năng chi trả cũng là vấn đề khi hàng triệu người mất việc làm do dịch.

Chương trình lương thực của Liên Hợp Quốc cũng cho biết số người đang đối mặt với tình trạng đói ăn đã tăng lên 44 triệu so với 27 triệu của năm 2019. Xung đột giữa Nga và Ukraine, 2 quốc gia được coi là một trong những vựa lương thực của thế giới, có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn nữa.

Mặt khác, vụ giao trồng mới sắp bắt đầu ở Ukraine. Tuy nhiên, với những xung đột đang diễn ra, nguy cơ gián đoạn là rất cao. Không rõ Ukraine có đủ nông dân để canh tác hay họ có cơ hội tiếp cận máy móc và các sản phẩm khác thông qua các cảng ở Biển Đen hay không.

"Không ai dự đoán được liệu Ukraine có thể xuất khẩu bất cứ thứ gì trong những tháng còn lại của năm, năm sau hay trong tương lai gần hay không. Quốc gia này chiếm một nửa tổng kinh ngạch xuất khẩu dầu hướng dương trên toàn cầu", Carlos Mera, chuyên gia phân tích hàng hóa của Rabobank, nhận định.

Trong khi đó, việc đưa các sản phẩm từ Nga ra thị trường thế giới cũng trở nên khó khăn hơn, nhất là khi các doanh nghiệp không muốn mạo hiểm đối mặt với các lệnh trừng phạt hoặc các vấn đề hậu cần khi phải vận chuyển hàng hóa gần khu vực xung đột.

Nga và Ukraine đóng vai trò bệ đỡ cho các quốc gia ở Trung Đông và Bắc Phi, vốn phụ thuộc vào nhập khẩu. Kết quả là nhiều người sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. Mỹ và châu Âu cũng sẽ cảm thấy đau đớn vì giá các mặt hàng nông sản quan trọng tăng cao, ảnh hưởng đến các các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm tại mọi thị trường.