5 vấn đề Doanh nghiệp phải đối mặt nếu quyết định nới room được thông qua

Thị trường chứng khoán đang mong chờ dự thảo Quyết định mới của Thủ tướng Chính phủ về việc tham gia của các tổ chức, cá nhân nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam (sau đây gọi tắt là QĐ mở room) được thông qua chính thức, thay thế cho Quyết định số 55/2009/QĐ-TTg ban hành từ năm 2009 cũng về nội dung này. Theo nội dung dự thảo đã được một số báo công bố, QĐ mở room sẽ cho phép nhà đầu tư nước ngoài sở hữu đến 60% một số doanh nghiệp với điều kiện nhất định, thay cho mức giới hạn 49% đang được áp dụng cho tất cả các công ty đại chúng. Đến nay, dự thảo này chưa được ban hành chính thức. Nhưng nếu ngày mai quyết định mở room có hiệu lực thì...

Công ty cổ phần ABC (một công ty bất kỳ) đang có cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán thuộc diện được phép mở room cho nhà đầu tư nước ngoài đến 60%. Đại hội đồng cổ đông ABC sẽ đứng trước một cơ hội lịch sử là thay đổi quốc tịch của công ty, trở thành nhà đầu tư nước ngoài.

Định nghĩa về nhà đầu tư nước ngoài hiện hành (và cả trong dự thảo QĐ mở room) quy định Tổ chức nước ngoài là tổ chức có sự tham gia góp vốn của bên nước ngoài trên 49%.

Việc mở room cho nhà đầu tư nước ngoài sở hữu đến 60% ABC đồng nghĩa với việc ABC sẽ được xem là nhà đầu tư nước ngoài khi tỉ lệ sở hữu của cổ đông nước ngoài vượt lên trên 49%. Khi trở thành nhà đầu tư nước ngoài một cách bị động như trên, ABC gặp vô số vấn đề về pháp lý liên quan khi thực hiện đầu tư trên thị trường chứng khoán:

1. ABC sẽ phải tuân thủ quy định về giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán, mà thủ tục đầu tiên là xin mã số giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài (trading code) tại VSD.

2. ABC sẽ phải tuân thủ quy định về quản lý ngoại hối đối với nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán, cụ thể là mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp tại một ngân hàng lưu ký được phép kinh doanh ngoại hối để thực hiện hoạt động đầu tư theo quy định của Thông tư 213/2012/TT-BTC ngày 06/12/2012 của Bộ Tài chính hướng dẫn hoạt động của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

3. ABC sẽ phải nộp thuế từ kinh doanh chứng khoán theo mức của nhà đầu tư nước ngoài thay vì thu nhập từ kinh doanh chứng khoán sẽ được tính thuế thu nhập doanh nghiệp như các doanh nghiệp trong nước.

4. Phần sở hữu của ABC tại các công ty con, công ty liên kết đang tính là sở hữu trong nước sẽ bị chuyển sang thành sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài và tính vào room của các công ty con, công ty liên kết này. Điều này dẫn tới phần room thực sự dành cho các nhà đầu tư nước ngoài tại các công ty con, công ty liên kết đó bị thu hẹp đáng kể, thậm chí rơi vào tình trạng vượt room.

5. Quốc tịch của ABC sẽ không còn cố định, khi nhà đầu tư nước ngoài sở hữu trên 49% thì ABC là quốc tịch nước ngoài, khi nhà đầu tư nước ngoài bán bớt một phần và sở hữu dưới 49% thì ABC lại được xem là quốc tịch Việt Nam, và lúc đó cũng không còn phải tuân thủ quy định đối với hoạt động của nhà đầu tư nước ngoài nữa.

Những rắc rối nêu trên là hoàn toàn có thể xảy ra với ABC hoặc bất cứ công ty cổ phần nào khác đang kỳ vọng được mở thêm room. Điều này chỉ có thể được giải quyết bằng những quy định pháp lý đồng bộ khi QĐ mở room được ban hành chính thức, đầu tiên là định nghĩa về tổ chức nước ngoài khi tham gia thị trường chứng khoán. Đây cũng là những vướng mắc mà một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có tham gia thị trường chứng khoán đang gặp phải mà chưa được giải quyết thấu đáo.

Theo Triệu Kim