Tính đại chúng đang thụt lùi

Chỉ trong 2 ngày 25 và 26-4 đã có hàng trăm đại hội cổ đông (ĐHCĐ) của các công ty đại chúng diễn ra trên cả nước, đây cũng là 2 ngày cao điểm kết thúc mùa ĐHCĐ của năm 2014. ĐHCĐ là dịp tốt nhất để các doanh nghiệp (DN) chứng tỏ hiệu quả của mô hình công ty đại chúng, nhưng trong mùa ĐHCĐ năm nay một số DN lại không muốn làm điều này.

Cổ đông nản

Theo quy định hiện nay, công ty đại chúng phải có 100 cổ đông trở lên, nhưng tại nhiều ĐHCĐ của các công ty niêm yết (là công ty đại chúng) số lượng cổ đông hiện diện thấp hơn con số này rất nhiều. Điều đáng nói là trong một DN luôn luôn có sẵn một lực lượng cổ đông rất đông đảo, đó là cán bộ công nhân viên.

Có công ty những năm đầu mới niêm yết còn chủ động kêu gọi cán bộ công nhân viên, người nhà tham dự ĐHCĐ cho đông, nhưng càng về sau thấy không cần nên thôi khỏi thực hiện nữa. Một cổ đông bên ngoài đến tham dự đại hội chỉ có hai ba chục người buồn như thế nào, như vậy cổ đông chẳng còn muốn quan tâm đến DN.

Một cổ đông tham dự ĐHCĐ của Pomina (POM) diễn ra vào sáng 26-4 đã ngán ngẩm thốt lên tính đại chúng của công ty này ngày càng thấp. Chưa cần đến dự đại hội của POM cũng phần nào nhìn ra được vấn đề này, vì CP của công ty đang niêm yết có thanh khoản vào loại thấp, mỗi phiên chỉ khoảng vài trăm đến vài ngàn CP được giao dịch, lâu lâu mới có phiên vài chục ngàn CP khớp lệnh.

Điều lạ lùng nhất là POM đã niêm yết từ năm 2010, là một DN lớn, có thực lực, nhưng sự nhàm chán trong hoạt động quan hệ NĐT và ĐHCĐ vẫn đi ngược với xu hướng của thị trường. Có thể ví von, NĐT quan tâm đến Hòa Phát (HPG), một đối thủ lớn của POM bao nhiêu lại chán POM bấy nhiêu.

Tại ĐHCĐ của Bảo hiểm Pjico (PGI), trả lời về vấn đề thị giá của CP trên sàn không được như kỳ vọng, lãnh đạo công ty cho biết nguyên nhân một phần vì… không ai muốn bán ra. Câu trả lời khiến NĐT đặt vấn đề phải chăng vị này không hiểu biết gì về chứng khoán hoặc rất thiếu trách nhiệm. Trường hợp của Licogi 16 (LCG), CP có thanh khoản, ĐHCĐ vẫn có nhiều NĐT quan tâm, nhìn có vẻ vẫn “đại chúng”, nhưng thực tế hoàn toàn trái ngược. Việc LCG đã thay đổi nhiều tờ trình trước ĐHCĐ cho thấy cách làm có phần duy ý chí của ban lãnh đạo mà không quan tâm đến quyền lợi của nhiều cổ đông bên ngoài.

Hệ quả NĐT chủ yếu quan tâm đến CP có giá bao nhiêu, biến động thế nào, còn vận mệnh của DN ra sao mặc kệ, miễn đừng tệ quá là được. Còn ban lãnh đạo có vẻ như cũng không muốn huy động các nguồn lực từ cổ đông, lợi thế vô cùng quan trọng của công ty đại chúng để cùng nhau đưa DN phát triển.

Nhà báo - người quan sát bị siết

Góp phần chuyển tải những thông tin về ĐHCĐ của DN và cũng đóng vai “người quan sát” tính đại chúng của DN khá tốt chính là báo giới. Gần như một công thức, hễ DN nào có các sự kiện hot theo hướng không tích cực, lập tức các phóng viên bị “siết” tham dự và động thái này lập tức phản tác dụng.

Cứ nhìn các trang tin điện tử hiện nay sẽ thấy, ĐHCĐ của các DN được tường thuật trực tiếp, mà chỉ cần một trang có thông tin trang khác cũng có thể tận dụng khai thác. Với những DN những năm trước còn niềm nở hoặc tương đối thoải mái trong việc tiếp đón phóng viên đến tham dự ĐHCĐ, thì việc siết lại năm nay có thể xuất hiện câu hỏi rằng DN có chuyện gì lại ngại báo giới? Hoặc minh bạch có chi mà ngại?

Theo sự phát triển của TTCK, NĐT tham gia ngày một đông đảo, nên tất yếu cơ cấu cổ đông của các DN cũng đa dạng, thậm chí phức tạp hơn và nếu không có cách ứng xử hợp lý phần thiệt sẽ thuộc về DN. Thí dụ, một đối thủ của DN chỉ cần bỏ tiền mua 10 hay 100 CP là có thể tham dự ĐHCĐ và yêu cầu lãnh đạo cung cấp các thông tin liên quan đến hoạt động kinh doanh.

Nếu DN cởi mở quá mức có thể dẫn đến việc lộ những bí mật kinh doanh, nhưng nếu thoái thác sẽ mang tiếng thiếu minh bạch. Từ chỗ thiếu minh bạch, có thể ngay trong đại hội các NĐT muốn tìm hiểu DN thực sự để cân nhắc khả năng hợp tác sâu hơn sẽ không tin tưởng. Với các DN đầu ngành, vị thế lớn giải quyết không khó, nhưng với các DN có quy mô cỡ vừa trở xuống đây là một thách thức thật sự.

Cơ cấu cổ đông đa dạng, nên các yêu cầu đặt ra cho ban lãnh đạo cũng ngày một khắt khe hơn. Khi NĐT ngày một trưởng thành và tinh ý hơn, chỉ cần qua vài câu hỏi đáp có thể biết được những người đứng đầu DN như thế nào.

Một DN niêm yết từ 5 năm trở lên, nếu không có chiến lược rõ ràng và hành động không nhất quán, việc giải đáp khúc mắc của cổ đông cũng như nói về các định hướng tương lai sẽ khó lòng suôn sẻ. Hoặc lãnh đạo của các công ty nhỏ, sau vài câu hỏi của cổ đông đã nổi nóng NĐT cũng nhìn ra được khả năng hợp tác với các cổ đông, các NĐT tổ chức rất thấp. Chưa kể, do báo chí thường xuyên cập nhật, nên chỉ cần năm ngoái nói khác, năm nay nói khác lập tức lãnh đạo DN sẽ bị coi là “chém gió”.

ĐHCĐ CTCP Sông Đà 505 năm 2014.

Ngay khi trước ĐHCĐ cũng đã có những DN hành xử theo kiểu bất cần. Một công ty làm trong ngành xây dựng ở miền Trung thậm chí không thèm gửithư mời hay liên lạc với cổ đông. Hay như việc tiến hành hoãn ĐHCĐ, dời ngày không công bố lý do chính đáng cũng khiến nhiều người phải đau đầu tự hỏi không biết DN có chuyện gì hay coi thường cổ đông.

Hiện nay có 2 dạng đại hội “đi cũng như không đi” nếu xét về mặt thông tin. Dạng thứ nhất là của những công ty có tính minh bạch cao như Dược Hậu Giang, Nhựa Bình Minh, Vinamilk, REE, SMC… Thông tin trước, trong và sau đại hội đều được chuyển tải tới các cổ đông rất rõ ràng. Dạng thứ hai dù có đi hay không cổ đông cũng không khai thác được thông tin gì nhiều khi lãnh đạo cứ thỏa sức nói theo lãnh đạo, còn cổ đông có hỏi hay không thì cứ tìm cách tránh né.

Mong rằng dạng thứ nhất sẽ ngày một nhiều hơn, còn dạng thứ 2 ít đi. Một số DN thời gian qua vẫn cứ nói đến vấn đề văn hóa DN, nhưng một DN có văn hóa cũng phải đối xử với cổ đông có văn hóa, đó là điều tất yếu. Chẳng lẽ sau văn hóa DN, lại còn có cả văn hóa ứng xử với cổ đông! Nếu cứ mãi loay hoay như vậy DN sẽ khó lòng phát triển, tính đại chúng cứ mãi thụt lùi.