Dầu ăn kêu cứu!

Cách đây không lâu, Tổng Công ty Công nghiệp Dầu thực vật Việt Nam (Vocarimex) đã nộp đơn đến Cục Quản lý Cạnh tranh, yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ với dầu ăn nhập khẩu, gồm dầu đậu nành và dầu cọ. Vụ việc hiện trong giai đoạn điều tra.

Mất dần thị phần

Theo Pháp lệnh về tự vệ trong nhập khẩu hàng hóa nước ngoài vào Việt Nam, “Bộ Công Thương tiến hành điều tra khi có hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ của tổ chức đại diện cho ngành sản xuất trong nước với điều kiện toàn bộ hàng hóa do tổ chức đó sản xuất chiếm ít nhất 25% sản lượng hàng hóa tương tự hoặc hàng hóa cạnh tranh trực tiếp được sản xuất trong nước”. Vocarimex chiếm gần 29% lượng dầu ăn sản xuất trong nước. Vì vậy, khi doanh nghiệp (DN) này nộp đơn thì được chấp nhận.

Thị phần dầu ăn của riêng Vocarimex qua các năm 2009 đến 2012 lần lượt là 8%, 6%, 17% và 4%.

Thiệt hại nghiêm trọng?

Biện pháp tự vệ chỉ được áp dụng đối với dầu ăn nhập khẩu nếu có sự gia tăng đột biến, gây ra (hoặc đe dọa gây ra) thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất dầu ăn trong nước. Theo quy định, “ngành sản xuất trong nước” phải gồm các DN chiếm trên 50% sản lượng dầu ăn nội địa. Tuy Vocarimex chỉ chiếm gần 29% lượng dầu ăn sản xuất trong nước (với các nhãn hiệu Voca, Soby, Bens 3…) nhưng đơn của Vocarimex được sự ủng hộ của ba công ty là Tường An (nhãn hiệu Tường An…), Cái Lân (nhãn hiệu Neptune, Cái Lân, Simply, Meizan…), Golden Hope Nhà Bè (nhãn hiệu Ông Táo, Marvela, Delio, Phúc Lộc Thọ…). Cả bốn DN này chiếm gần 98% sản lượng dầu ăn nội địa.

Theo quy định, thiệt hại phải được thể hiện bằng việc “suy giảm một cách đáng kể về sản lượng, mức tiêu thụ trong nước, lợi nhuận sản xuất, tốc độ phát triển sản xuất; gia tăng mức tồn đọng hàng hóa; ảnh hưởng xấu đến việc làm, mức tiền lương, đầu tư…”. Cụ thể trong vụ việc này, ảnh hưởng trực tiếp đến Vocarimex là DN này phải cắt giảm sản lượng, hạ giá bán, doanh thu và lợi nhuận giảm đột biến.

Vocarimex đã yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ tương đương với thuế suất 2% tính trên giá nhập khẩu đối với dầu đậu nành tinh luyện và dầu cọ tinh luyện. Trước đây, dầu thô chịu thuế nhập khẩu 3%, dầu tinh luyện chịu thuế nhập khẩu 5%, chênh nhau 2%. Sau đó thì cả dầu thô và dầu tinh đều chung một mức thuế nhập khẩu. Đây là một trong các nguyên nhân khiến Vocarimex đưa yêu cầu áp thuế 2%.

Không dễ thắng

Đây là vụ nộp đơn yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ thứ hai từ trước đến nay tại Việt Nam. Vụ việc đầu tiên là DN sản xuất kính nổi nội địa yêu cầu tự vệ trước kính nổi nhập khẩu nhưng đã… thua!

Trong vụ kính nổi năm 2009, Công ty Kính nổi Viglacera và Công ty TNHH Kính nổi Việt Nam cho rằng kính nổi nhập khẩu tăng nhanh về số lượng, giá lại thấp hơn kính nội địa nên ngành kính nội địa có thể phải ngừng sản xuất. Do đó, hai công ty này yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ bằng cách đánh thuế đối với kính nhập khẩu trong vòng bốn năm, cụ thể là áp thuế 0,6 USD/m² kính.

Tuy nhiên, các DN nhập khẩu - gia công kính nổi đã bày tỏ sự lo ngại kính nội địa lập lại thế độc quyền về cung cấp kính nổi nguyên liệu. Kính nổi được nhập khẩu làm nguyên liệu để gia công thành kính xây dựng, kính trang trí nội thất, kính ô tô... Các DN gia công kính cho rằng hai công ty kính nội địa đã liên tục tăng giá bán, tạo sự khan hiếm giả, gây ảnh hưởng đến nguồn nguyên liệu đầu vào sản xuất của các DN gia công.

Sau khi điều tra, Cục Quản lý Cạnh tranh kết luận sự gia tăng hàng nhập khẩu cũng là một nguyên nhân dẫn đến thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước. Tuy nhiên, sự biến động của giá dầu (chi phí đầu vào để sản xuất kính) mới là nguyên nhân chính. Bên cạnh đó còn có nguyên nhân gian lận thương mại, khủng hoảng kinh tế nói chung... Đặc biệt, vào thời điểm điều tra thì ngành sản xuất trong nước đang có dấu hiệu hồi phục. Do đó không còn phù hợp để áp dụng biện pháp tự vệ nữa. Dựa trên quan điểm này, Bộ Công Thương đã quyết định không áp dụng biện pháp tự vệ.

Theo Quỳnh Như