Thiếu trầm trọng nhân lực kiểm toán nội bộ chuẩn quốc tế

Các tập đoàn kinh tế lớn, các tổ chức ngân hàng và bảo hiểm, các tập đoàn đa quốc gia, các doanh nghiệp niêm yết đều đang coi Kiểm toán nội bộ (“KTNB”) là vấn đề trọng tâm nhằm phát hiện, ngăn ngừa và xử lý rủi ro tổng thể trước khi rủi ro có thể phát tán ra bên ngoài, coi KTNB là một chuyên gia tư vấn nội bộ trong mọi hoạt động quản lý và kinh doanh.

Trong hội thảo mới đây về KTNB, chuyên gia kiểm toán nội bộ đến từ bang New South Wales, Australia đã ví KTNB như là hình ảnh “ngọn đèn hải đăng” giúp định hướng “con tàu” doanh nghiệp khi hoạt động trong môi trường đầy biến động như những cơn “bão biển”.

Kiểm toán nội bộ bắt đầu phát triển tại Việt Nam trong những năm gần đây, đặc biệt trong khối ngân hàng thương mại (Thực hiện theo Thông tư 44/2011) và khối các công ty đa quốc gia. Các doanh nghiệp niêm yết, các tập đoàn, các tổng công ty đã bắt đầu thành lập bộ phận KTNB nhưng chưa thực sự hiểu đúng bản chất KTNB là gì, vị trí và vai trò của KTNB như thế nào.

Theo các chuyên gia quốc tế, hoạt động KTNB phải được đặt trong nền tảng Quản trị công và Khung quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ (theo khuôn mẫu do COSO ban hành). Luật Kế toán (2015), có hiệu lực từ 01/01/2017, lần đầu tiên quy định về KTNB (Điều 39), tạo tiền đề phát triển KTNB tại Việt Nam.

Ông Phan Lê Thành Long, chuyên gia tư vấn của Ngân hàng Thế giới tham gia dự án hỗ trợ kỹ thuật cho Bộ Tài chính để xây dựng Nghị định của Chính phủ về Kiểm toán nội bộ cho rằng “cùng với những cơ chế quản trị công ty (Corporate Governance) mới được ban hành cùng với Luật doanh nghiệp 2015, Nghị định về Kiểm toán nội bộ có hiệu lực từ đầu năm 2017 sẽ tạo cơ hội phát triển mạnh mẽ và chuẩn hoá theo chuẩn quốc tế hoạt động của KTNB tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực KTNB đạt chuẩn quốc tế sẽ là thách thức lớn cho Việt Nam phát triển lĩnh vực KTNB theo yêu cầu hội nhập, yêu cầu minh bạch hoá và giảm thiểu rủi ro của các doanh nghiệp niêm yết và các tập đoàn đa quốc gia. Nhưng đây lại là cơ hội cực lớn cho những ai đang và sẽ theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực KTNB”.

Theo báo cáo đánh giá hiện trạng KTNB tại Việt Nam, phần lớn đội ngũ kiểm toán viên nội bộ hiện hành được tuyển dụng từ các ngành nghề khác như kiểm toán độc lập, kế toán hay kiểm soát hoặc được bổ nhiệm và luân chuyển từ các bộ phận khác trong nội bộ của tổ chức.

Do đó, đội ngũ nhân sự chưa thực sự hiểu được thế nào là kiểm toán nội bộ theo chuẩn, vị trí và vai trò của kiểm toán viên nội bộ, phương pháp kiểm toán nội bộ dựa trên rủi ro nhằm đáp ứng đúng chức năng “kiểm toán nội bộ là tuyến phòng thủ thứ ba” trong cơ chế quản trị của một tổ chức.

Nghị định về KTNB sắp tới được ban hành cũng sẽ giúp chuẩn hoá định nghĩa, vị trí, vai trò, nhiệm vụ và phương pháp thực hiện KTNB theo chuẩn mực quốc tế do Viện Kiểm toán nội bộ Quốc tế (IIA) ban hành. Đây sẽ là tiền đề để phát triển đội ngũ kiểm toán viên nội bộ theo chuẩn quốc tế tại Việt Nam.

Chương trình đào tạo “Kiểm toán nội bộ chuẩn quốc tế - CPIA” do Viện Kế toán Quản trị công chứng Úc (CMA Australia) tổ chức và cấp chứng chỉ sẽ lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam vào tháng 11/2016. Chương trình cũng là kết quả kết tinh từ các dự án phát triển ngành kiểm toán nội bộ trong suốt 5 năm vừa qua của các chuyên gia tư vấn cho Ngân hàng Thế giới, với mong muốn chuẩn hoá đội ngũ nhân lực kiểm toán nội bộ.