Thoái vốn doanh nghiệp nhà nước: Ngăn lợi ích nhóm

Cổ đông “bí ẩn”

Cuối tháng 10/2015, Sở Giao dịch chứng khoán (GDCK) Hà Nội (HNX) thông báo kết quả đăng ký mua cổ phần của Bệnh viện Giao thông Vận tải (GTVT) Trung ương đấu giá cổ phần lần đầu ra công chúng. Tại phiên đấu giá này, 2 nhà đầu tư đã trúng thầu với mức giá đấu thành công trung bình 23.597 đồng. Đáng nói hơn cả là trước đó, vào ngày 7/10, 30% vốn Bệnh viện GTVT đã được chuyển nhượng cho cổ đông chiến lược là Tập đoàn T&T với giá thỏa thuận trước IPO chỉ bằng phân nửa giá trúng đấu giá.

Sự kiện lập tức ồn ào bởi tại thời điểm đó, Bệnh viện GTVT Trung ương là bệnh viện công lập đầu tiên được thí điểm cổ phần hóa theo chỉ đạo của Chính phủ. Và Tập đoàn T&T là cổ đông chiến lược duy nhất của Bệnh viện GTVT Trung ương lại là dân tay ngang chuyên về đầu tư bất động sản và có những đồn đoán về việc thâu tóm đất vàng.

Với việc cổ đông này được mua thỏa thuận 30% số cổ phần bệnh viện với giá trước IPO chỉ bằng phân nửa giá trúng đấu giá công luận đã đặt câu hỏi: Liệu Bộ GTVT có “bật đèn xanh” cho T&T mua rẻ? Sau đó, T&T tham gia đấu giá công khai và chỉ phải mua gom hơn 20% cổ phần còn lại với giá trúng đấu giá, tiết kiệm được nhiều chi phí.

Một lần nữa, công luận lại bất ngờ khi vào cuối tháng 5/2016, Cục trưởng Cục Y tế GTVT Vũ Văn Triển đã ký tờ trình gửi Bộ trưởng Bộ GTVT kiến nghị về việc dừng thí điểm cổ phần hóa các bệnh viện của ngành giao thông đến năm 2020. Tìm hiểu kỹ mới biết, ngay khi có quyết định của Thủ tướng về cơ chế cổ phần hóa các đơn vị sự nghiệp công lập, cuối năm 2015, Bộ GTVT đã nhanh chóng hoàn tất việc bán 70% cổ phần ở Bệnh viện GTVT Trung ương. Bộ này đã làm các thủ tục xúc tiến chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) 3 bệnh viện khác là Bệnh viện Nam Thăng Long, Bệnh viện GTVT Vinh và Bệnh viện GTVT Đà Nẵng.

“Hoạt động của Bệnh viện GTVT Trung ương trong nửa đầu năm 2016, khi chuyển sang mô hình công ty cổ phần, có nhiều lúng túng nên việc đánh giá kết quả cổ phần hóa là một việc cần thiết trước khi bán nhanh ba bệnh viện còn lại”, tờ trình của Cục Y tế GTVT viết. Khi kế hoạch IPO 3 bệnh viện kể trên vừa chốt xong hoặc đang hoàn thiện, T&T đã tuyên bố muốn mua tiếp để hình thành chuỗi bệnh viện có sở hữu vốn của tập đoàn.

Giải mã các phiên đấu giá

Sáng 22/12/2015, HNX tổ chức đấu giá cả lô cổ phần của SCIC tại Công ty Du lịch Kim Liên. Không chỉ các đại gia doanh nghiệp, nhiều cá nhân cũng ồ ạt đăng ký tham gia đấu giá. Phiên đấu giá diễn ra gay cấn. Đúng lúc giá được đẩy lên cao nhất là 102.000 đồng/cổ phần, nhiều người đang xuýt xoa thì lập tức một lệnh mua của nhà đầu tư khác với giá cao nhất 274.200 đồng/cổ phần được đặt (tổng trị giá lô cổ phiếu lên tới hơn 987 tỷ đồng).

Chân dung đại gia “thâu tóm” đất vàng với thương vụ trị giá gần 1.000 tỷ đồng phải ít thời gian sau mới lộ diện khi ông Nguyễn Đức Thụy chính thức được bầu làm Chủ tịch Công ty Du lịch Kim Liên (Tập đoàn Thaigroup của ông Thụy đã sở hữu 52,4% cổ phần tại khách sạn nổi tiếng này). Một đại diện đơn vị bán vốn sau này mới “bật mí”: Khách sạn Kim Liên rộng 3,5 ha giữa lòng thủ đô Hà Nội đang trở thành niềm ao ước của nhiều đại gia. Do nhiều nhà đầu tư muốn nắm quyền khai thác đều là những tên tuổi lớn, có mối quan hệ đủ để giám sát, do đó phương án nào có “màu sắc” thiếu công bằng và minh bạch, chúng tôi phải “gạt” ngay từ đầu.

Thời gian qua, quá trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại các DN gặp không ít khó khăn khi có DN chỉ bán vài phần trăm cổ phần. Tình trạng này, theo ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính Doanh nghiệp (Bộ Tài chính), ngoài lý do khách quan, còn có phần từ tâm lý “thiếu quyết liệt” của các bộ ngành, địa phương. “Có lãnh đạo DN tâm tư, bán hết vốn nhà nước thì mình sẽ đi đâu. Đang đi ô tô, ở nhà máy lạnh, sau 1 ngày đại hội cổ đông xong thì cắp cặp về cơ quan chủ quản, hoặc nghỉ hưu thì quyền uy mất đi, nên cũng có người hụt hẫng. Bản thân người ta làm (cổ phần hóa - PV), nên phải tính toán sao để vẫn ở lại DN, hoặc ít nhiều có lợi ích của mình ở đó”, ông Tiến nói. Vì vậy, một số DN chậm cổ phần hóa, hoặc chỉ bán số lượng ít cổ phần để mình vẫn còn “chân” ở lại.