Khó chứng minh “làm giàu bất hợp pháp”

Tại hội nghị trực tuyến với 63 tỉnh thành về tổng kết thi hành Bộ luật Hình sự năm 1999, do Bộ Tư pháp tổ chức ngày 15/3, báo cáo tổng kết thực tiễn hơn 12 năm thi hành bộ luật này nêu, do những thay đổi mạnh mẽ của nền kinh tế đất nước 12 năm qua, nên Bộ luật Hình sự đã bộc lộ những bất cập, hạn chế, đặc biệt là sau khi Quốc hội thông qua Hiến pháp năm 2013.

Ngoài ra, theo Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng mà Việt Nam là thành viên, sẽ phải hình sự hóa cả những hành vi như hối lộ và biển thủ tài sản trong khu vực tư, hối lộ công chức nước ngoài. Đặc biệt, phải nghiên cứu việc hình sự hóa hành vi làm giàu bất hợp pháp...

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường cho biết, dự kiến Bộ luật Hình sự sửa đổi lần này sẽ có thêm nhiều quy định mới, như quy định các điều kiện miễn, giảm hình phạt với người có hành vi tham nhũng nhưng chủ động khai báo và khắc phục hậu quả.

Nhấn mạnh đến các quy định liên quan tới tội phạm kinh tế với hướng tăng mức phạt tiền, ông Cường cho rằng, mục đích của tội phạm kinh tế là tìm kiếm lợi nhuận, do đó phải tăng mức phạt để tăng tính răn đe.

Cùng với đó, sẽ nghiên cứu các biện pháp như tịch thu tiền, tài sản, cấm vĩnh viễn hoặc có thời hạn đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm các công việc liên quan đến kinh tế...

Trong phần thảo luận, ông Trần Công Phàn, Phó viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao cho rằng, việc quy định tội danh làm giàu bất hợp pháp là cần thiết, nhưng tính thực thi sẽ không cao nếu chưa đồng bộ được các quy định, chính sách liên quan đến kiểm soát tài sản, thu nhập.

“Hiện nay, chúng ta chưa quản lý và làm rõ giữa thu nhập bất chính và thu nhập chính đáng, thu nhập hợp pháp và không hợp pháp, nên việc xử lý theo tội danh này khó thực thi”, ông Phàn nhấn mạnh.

Cũng theo ông, lần sửa đổi Bộ luật Hình sự trước đây đã từng có đề nghị đưa vào luật tội nhận quà biếu có giá trị cao nhưng chưa được vì khó thực thi. Tuy nhiên, khó cũng phải làm, do đó cần bàn lại cho cụ thể hơn.

Đối với tội phạm kinh tế, theo ông Trần Công Phàn, nên quy định theo hướng giảm phạt tù vì mục đích quan trọng nhất là thu hồi tiền bị xâm phạm của Nhà nước và nhân dân. Cần quy định chuyển đổi hình phạt tiền sang tù có thời hạn nếu người phạm tội cố tình không chấp hành hình phạt tiền hoặc có biểu hiện tẩu tán tài sản...

Đồng tình quan điểm này, ông Nguyễn Mai Bộ, Phó chánh án Tòa án Quân sự Trung ương bổ sung thêm quy định mức phạt cao hơn đối với các tội phạm kinh tế, nhưng có nguy cơ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe con người như mất an toàn vệ sinh thực phẩm, buôn bán lương thực, thực phẩm, thuốc giả...

Bàn về hình phạt tử hình, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên cho biết, trong sửa đổi Bộ luật Hình sự lần này sẽ bổ sung các điều kiện áp dụng hình phạt tử hình nhằm hạn chế đến mức tối đa khả năng áp dụng hình phạt này, chỉ áp dụng với một số ít trường hợp phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Nhiều ý kiến cho rằng, nên bỏ hình phạt tử hình vì nhiều nước đã làm điều đó.

Ngược lại, ông Nguyễn Ngọc Anh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Công an nhận định, vẫn rất nhiều nước giữ hình phạt tử hình. Việt Nam giảm từ 43 tội bị tử hình xuống 22 là hợp lý, nhưng phải quy định có hình phạt này vì đây là một hình thức tự vệ...

Kết luận hội nghị, Bộ trưởng Hà Hùng Cường nhấn mạnh, thời gian tới ban soạn thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi sẽ tập trung vào một số vấn đề lớn như: chính sách hình sự cho người chưa thành niên; mở rộng phạm vi chủ thể của các tội phạm tham nhũng ra khu vực tư nhân; bỏ hình phạt cảnh cáo và cải tạo không giam giữ vì tác dụng giáo dục không cao; quy định mức phạt tiền căn cứ theo quy định về mức lương tối thiểu; quy định thêm một số hành vi chưa được quy định trong Bộ luật Hình sự hiện hành như hành vi thông đồng đấu thầu, trục lợi bảo hiểm, mua bán, cấy ghép nội tạng...