TP.Hồ Chí Minh: Hết 66.800 tỉ đồng - ngập vẫn hoàn ngập

Tốc độ đô thị hóa tăng chóng mặt, nhiều diện tích ao hồ, kênh rạch tự nhiên lâu nay bị san lấp và thay vào đó là diện tích bêtông hóa làm thành phố không còn đủ nơi điều tiết, thoát nước khi xảy ra mưa lớn. Đô thị hóa cũng đang làm cho TPHCM mỗi năm bị lún 1-2cm (hiện 60% diện tích thành phố có cao trình ở dưới mức 1,5m so với mực nước triều).

Ao, hồ, kênh, rạch bị bêtông hóa

Các khu vực (Q.7, Q.8, Nhà Bè, Bình Chánh) vốn là những vùng trũng, với nhiều hệ thống ao hồ, kênh rạch và từng được ví như những “túi chứa nước” tự nhiên khổng lồ cứu nguy cho TPHCM mỗi khi mưa lớn, triều cường hay lũ từ thượng nguồn đổ về. Tuy nhiên đến nay, những “túi chứa nước” này đang bị mất dần, bởi tình trạng san lấp để xây dựng các khu dân cư, khu đô thị hoành tráng. Chỉ tính riêng Khu đô thị Phú Mỹ đã có đến hàng trăm hecta đất tự nhiên bị san lấp, đấy là chưa kể hàng loạt khu dân cư, đô thị khác ăn theo khu Phú Mỹ Hưng cũng san lấp cả nghìn hecta đất tự nhiên.

Một nhóm nghiên cứu Viện Khoa học thủy lợi Miền Nam cho rằng, việc bêtông hóa mặt đất, ao hồ, kênh rạch trong quá trình đô thị hóa, nhưng lại không có những giải pháp thay thế tương xứng nên thành phố mất khả năng điều tiết, thoát nước tự nhiên như trước đây. PGS-TS Hồ Long Phi - GĐ Trung tâm Quản lý nước và biến đổi khí hậu ĐH Quốc gia TPHCM - cho biết, tốc độ đô thị hóa cũng đang khiến TPHCM đối mặt với tình trạng đáng lo ngại là bị lún 1-2cm/năm.

Trận mưa ngày 15.9 đã khiến nhiều đường phố TPHCM biến thành sông. Ảnh: T.PHAN

Trong khi đó, nước triều cường hằng năm đều tăng cao bất thường, đỉnh triều cường năm sau thường tăng cao hơn năm trước (năm 2014 đỉnh triều tại TPHCM khoảng 1,7m). Số liệu từ Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước TPHCM cũng cho thấy, hiện nay TPHCM có khoảng 63% diện tích có cao trình dưới mức 1,5m, thậm chí một số khu vực chỉ đạt 0,6-0,9m. Điều này có nghĩa, trời không mưa nhưng triều cường chỉ cần dâng cao vượt mức 1,5m là 60% diện tích TPHCM đối mặt với ngập úng.

Vẫn sẽ sống chung với ngập

Những năm qua, thành phố đã chi hàng chục nghìn tỉ đồng thực hiện các dự án để chống ngập, nhưng thực tế qua cơn mưa đêm 15.9, thành phố vẫn biến thành sông. Hiện thành phố vẫn đang tiếp tục triển khai nhiều dự án, giải pháp chống ngập như: Xây dựng đê bao ven sông Sài Gòn, cải tạo hàng trăm kilomet đường cũ, nhỏ thành cống lớn, cải tạo các rạch xuyên tâm, xây dựng 103 hồ điều tiết… Để thực hiện các dự án chống ngập cho TPHCM giai đoạn 2016-2020, thành phố cần đến 66.800 tỉ đồng. Tốn tiền là vậy, nhưng với câu hỏi bao giờ thành phố hết ngập thì đến nay chưa cơ quan nào dám cam kết. Ông Đỗ Tấn Long - Trưởng phòng Quản lý thoát nước Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập TPHCM - cho biết: “Rất khó trả lời khi nào TPHCM hết ngập”.

Theo phân tích của TS Hồ Long Phi, nếu thực hiện được các dự án của thành phố hiện nay thì 10 năm tới, thành phố mới có thể giảm ngập được khoảng 70-80%, tuy vậy sau đó, thành phố sẽ nguy cơ tái ngập nặng trở lại. Bởi lẽ, các giải pháp công trình (xây cống lớn, trạm bơm, đê bao ngăn triều) được thiết kế với khả năng thoát nước, ngăn triều đều có giới hạn và chỉ hiệu quả trong một thời gian nhất định. Do đó, sớm muộn những giải pháp công trình cũng trở nên lạc hậu, quá tải trước diễn biến mưa lũ, triều cường đang có xu hướng dâng cao rõ nét do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.

“Do vậy, đừng bao giờ mong đợi TPHCM sẽ hết ngập 100%, mà chỉ có thể giảm ngập là tốt rồi. Một khi không thể ngăn được ngập hoàn toàn thì TPHCM cần tính đến các quy hoạch, tìm cách chung sống bền vững với nó. Đặc biệt, thành phố xây dựng những kịch bản ứng phó với tình trạng lũ từ thượng nguồn xả xuống, kết hợp mưa lớn, triều cường dâng cao, với mục đích cuối cùng là nhằm giảm thiệt hại cho người dân” - TS Hồ Long Phi đề xuất.