Thương chiến còn chưa ngã ngũ, thế nhưng TT Trump đã sớm đánh bại Trung Quốc trên "mặt trận" này?

Theo lời các nhà phân tích, thì truyền thống "giữ im lặng và kín đáo" của Trung Quốc - thay vì công khai thể hiện trên truyền thông - đã không thể theo kịp Tổng thống Mỹ Donald Trump và các quan chức Mỹ.

Cụ thể, theo SCMP, thì chính quyền Mỹ vừa qua đã liên tục đưa ra những lời cáo buộc, cảnh báo và đe dọa cứng rắn, thậm chí họ còn lấn át cả Trung Quốc và gần như chiếm trọn sự chú ý của truyền thông.

Trong khi các quan chức Trung Quốc kiên quyết giữ bí mật về những điều đã được thảo luận kín giữa hai bên trong 10 tháng qua, thì các quan chức Mỹ, và đặc biệt là ông Trump, đã liên tục tiết lộ thông tin chi tiết về các cuộc đàm phán thông qua các bình luận và phát biểu công khai.

Ông Wu Qiang, một nhà phân tích chính trị và cựu giáo sư đại học tại Bắc Kinh, nhận định rằng: "Nếu chiến tranh thương mại là một cuộc chiến truyền thông, thì Bắc Kinh đã thua cuộc ngay từ khi cuộc chiến ấy bùng nổ".

"Chính phủ Trung Quốc từ trước tới nay gần như không phát biểu gì về chuyện đàm phán với Mỹ", ông Wu nói.

Ông Trump thắng Trung Quốc bằng chính "sở trường" của mình?

Cho đến nay, thì ông Trump vẫn là người "nói to" nhất. Ông thậm chí còn đẩy cấp độ của những lời đe dọa cao hơn nữa, kể từ 2 tuần trước, khi tiến trình đàm phán thương mại song phương bắt đầu rơi vào bế tắc sau lời cáo buộc của Washington rằng Trung Quốc đã "trở mặt" trong một số điều khoản thỏa thuận quan trọng.

Trong một bài phát biểu hôm thứ 6 (17/5) vừa qua tại Washington, ông Trump lại một lần nữa đề cập tới chuyện các nhà đàm phán Trung Quốc đã "phá vỡ" thỏa thuận đã được cả hai bên đồng ý:

"[Trung Quốc] đã gạch bỏ rất nhiều điều khoản mà chúng tôi đã đàm phán xong, và khi ấy tôi đã nói rằng: 'Các vị không thể làm như vậy. Các vị đã làm điều đó với các Tổng thống tội nghiệp của chúng tôi quá lâu rồi, họ không biết điều gì đã xảy ra cả".

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chiến thắng chính sách truyền thống của Trung Quốc bằng "sở trường" của mình? Ảnh: TNS

Trái với truyền thông Mỹ, thì phía Bắc Kinh đã tiến hành kiểm duyệt chặt chẽ các bài báo được đăng tải và các cuộc thảo luận công khai về chiến tranh thương mại, kể từ khi Tổng thống Trump giáng đòn trừng phạt thuế quan đầu tiên nhằm vào hàng hóa nhập khẩu Trung Quốc hồi tháng 7 năm ngoái.

Chuyện kiểm duyệt này nghiêm ngặt đến nỗi, theo thống kê của dự án nghiên cứu WeChatscope do Trung tâm Nghiên cứu Báo chí và Truyền thông của Đại học Hồng Kông thực hiện, thì chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đã đầu bảng trong danh sách các chủ đề bị kiểm duyệt gắt gao trên mạng xã hội WeChat năm ngoái.

Tuy vậy, thì những hình chụp lại câu tweet của ông Trump và những bài báo quốc tế về chiến tranh thương mại vẫn được lan truyền rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc.

Tin tức về các cuộc đàm phán cũng đã tác động tới thị trường chứng khoán của Trung Quốc. Ví dụ, giá cổ phiếu đã giảm 5,6% ở Thượng Hải và 7,5% ở Thâm Quyến, chỉ một ngày sau khi ông Trump lên tiếng đe dọa áp tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc.

"Bắc Kinh đã tiết lộ rất ít thông tin về các cuộc đối thoại song phương trong năm qua, và cũng không có câu chuyện nào khác... nên mọi người chỉ có thể dõi theo những bình luận của ông Trump", nhà phân tích Wu nói.

Áp lực thương chiến sẽ dồn lên vai ông Trump trước ông Tập, TQ chỉ cần "cúi đầu" chờ qua bão

"Mỗi dòng tweet của ông Trump có ảnh hưởng to lớn tại Trung Quốc... trên các trang mạng xã hội và trên thị trường chứng khoán. Thậm chí chúng [mỗi dòng tweet của Tổng thống Mỹ] còn khiến Thời báo Hoàn Cầu phải đáp trả bằng các bài bình luận riêng", theo ông Wu.

Khi ông Trump đăng tweet về kế hoạch tăng thuế lên 25% đối với 200 tỉ USD hàng hóa Trung Quốc, các quan chức và cố vấn Nhà Trắng cũng đã nhanh chóng bắt nhịp với Tổng thống và chỉ trích Bắc Kinh "trở mặt", không giữ lời hứa.

Tuy nhiên, trong những ngày sau đó, chính quyền Trung Quốc không hề có bình luận nào, còn truyền thông nhà nước thì hầu như chỉ nhắc lại cùng một nội dung: Các cuộc đàm phán sẽ tiếp tục diễn ra.

Phải đến 5 ngày sau khi lệnh tăng thuế của Mỹ chính thức có hiệu lực, thì câu chuyện Phó Thủ tướng Trung Quốc đi đàm phán với Mỹ - từ góc nhìn của Bắc Kinh - mới được truyền thông nhà nước Trung Quốc đăng tải, và các đơn vị này cũng bị giới hạn.

Ông Shi Yinhong, chuyên gia về vấn đề Mỹ của đại học Nhân dân Trung Quốc nhận định, việc Trung Quốc phản ứng chậm cho thấy Trung Quốc đang đứng trước tình thế "tiến thoái, lưỡng nan" đối với việc tiết lộ thông tin này.

"Phía Mỹ đã kể câu chuyện theo phiên bản của riêng họ, từ lập trường của họ, bởi vậy nên ông Lưu Hạc đã phải đưa ra lời giải thích về lí do hai bên không thể đạt được thỏa thuận vào phút chót", ông Shi nói.

Chuyên gia này cho biết: "Rõ ràng phía Trung Quốc không hề muốn tiết lộ những điểm mấu chốt của họ trong cuộc đàm phán. Họ lo ngại rằng việc tiết lộ quá nhiều sẽ khiến căng thẳng với Mỹ leo thang hơn nữa. Đa số các quốc gia khác cũng rơi vào tình thế khó xử như vậy khi phải đối mặt với ông Trump".

Ảnh minh họa. Nguồn: Axios.

Không chỉ mình Trung Quốc thấy "choáng"

Lãnh đạo của một cơ quan truyền thông nhà nước tiết lộ với SCMP rằng họ đã liên tục nhận được chỉ thị của chính quyền, yêu cầu không tiết lộ những diễn biến của các cuộc đàm phán thương mại.

"Diễn biến của các cuộc đàm phán thương mại là thông tin tuyệt mật", người này nói. "Mọi người sẽ phải chịu trách nhiệm nếu thông tin lộ ra ngoài, nên không ai dám làm trái chỉ thị".

Tuy nhiên, Trung Quốc không phải là đối tượng duy nhất bị "choáng" trước những dòng tweet của ông Trump, theo ông Richard McGregor, một chuyên gia về Trung Quốc của viện nghiên cứu Lowy tại Sydney, Australia.

Có thể Trung Quốc cũng chưa nghĩ ra cách mới để đối phó với tác động của những dòng tweet này, ông nói.

Theo chuyên gia này, thì "người Mỹ vẫn chưa biết nên đón nhận những dòng tweet của ông Trump ra sao, nên tôi cũng không ngạc nhiên lắm nếu như Trung Quốc cũng vậy.

Rõ ràng là Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ không đích thân tự đăng tweet đáp trả [ông Trump]... Trung Quốc vẫn phải duy trì các "vũ khí" truyền thông vốn có, cùng khả năng quản lý truyền thông của mình".

Trung Quốc ngày càng bi quan về triển vọng đạt thỏa thuận?

Các dòng tweet của ông Trump có thể đã "khuấy đảo" thành công dư luận Trung Quốc, tuy nhiên theo hai nhà quan sát Mỹ kì cựu, kì cựu, thì chiến thuật này chưa chắc đã mang đến cho Mỹ lợi thế trong đàm phán.

Ông Stephen Orlins, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về quan hệ Mỹ-Trung Quốc, cho rằng việc tiết lộ các chi tiết trong quá trình đàm phán sẽ càng khiến hai bên khó đạt thỏa thuận hơn:

"Kinh nghiệm về Trung Quốc cho thấy, nếu bạn muốn có thỏa thuận với họ, thì bạn phải thảo luận riêng tư. Còn nếu bạn dồn ép họ vào chân tường, thì khả năng bạn đạt được thỏa thuận sẽ giảm xuống".

Chuyên gia Ryan Hass, người từng phụ trách về chính sách Trung Quốc tại Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama cũng có chung quan điểm như trên. Theo ông này, thì điều đó càng giúp ông Tập dễ cáo buộc Mỹ theo chủ nghĩa đơn phương hơn.

Trong khi đó, truyền thông nhà nước Trung Quốc gần đây cũng đăng tải hàng loạt bài xã luận nhằm nâng cao tinh thần dân tộc, trong đó cáo buộc Mỹ khiến căng thẳng thương mại leo thang.

Hôm thứ 6 vừa qua (17/5), một bài viết trên trang nhất của tờ Nhân dân Nhật báo đã khẳng định rằng cuộc thương chiến với Mỹ sẽ không thể bắt Trung Quốc "quỳ gối".

Truyền hình trung ương cũng tích cực phát những bộ phim về chủ đề chiến tranh Triều Tiên 1950-1953, khi quân đội Trung Quốc tới trợ giúp Triều Tiên, đối đầu với Mỹ đứng về phe Hàn Quốc.

"Sự thay đổi trong cách diễn đạt và biểu đạt thể hiện suy nghĩ của họ [Trung Quốc] về khả năng đạt được thỏa thuận với Mỹ. Hay nói cách khác, là họ đang ngày càng bi quan hơn.

Nếu cuộc chiến này kéo dài thêm nữa, thì Bắc Kinh cần nhận được sự ủng hộ của người dân, và cách tốt nhất để đạt được điều này là thông qua các biện pháp nâng cao tinh thần dân tộc", chuyên gia McGregor kết luận.